Schouwerzijl: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
kGeen bewerkingssamenvatting |
av |
||
Regel 14:
| lon_sec = 2
}}
'''Schouwerzijl''' ([[Gronings]]: ''Schouwerziel'') is een dorp in de gemeente [[De Marne]] in de provincie [[Groningen (provincie)|Groningen]], [[Nederland]]. Het heeft ongeveer 100 inwoners.▼
▲'''Schouwerzijl''' ([[Gronings]]: ''Schouwerziel'') is een dorp in de gemeente [[De Marne]] in de provincie [[Groningen (provincie)|Groningen]], [[Nederland]]. Het heeft ongeveer 100 inwoners. Het dorp heeft een aanlegsteiger voor vaarrecreanten op het Reitdiep.
Het dorp is genoemd naar de [[zijl (toponiem)|zijl]] ([[spuisluis]]) in de [[Kromme Raken]] en de nabij gelegen [[wierde (toponiem)|wierde]] [[Schouwen (De Marne)|Schouwen]]. Rond de sluis is een dorp ontstaan, terwijl op de wierde waar het naar genoemd is slechts een [[boerderij]] staat.▼
== Geschiedenis ==
▲Het dorp is genoemd naar de [[zijl (toponiem)|zijl]] ([[spuisluis]]) in de [[Kromme Raken]] en de nabij gelegen [[wierde (
;Zijl en zijlvest
Het [[Schouwerzijlvest]] is waarschijnlijk ergens in de loop van de 13e en 14e eeuw gevormd tot een afwateringseenheid in het oostelijk deel van [[De Marne]] en het westelijk deel van het [[Halfambt]]. Uit 1371 dateert een zijlbrief, wat er mogelijk op wijst dat de vroegere houten zijl in die tijd is gebouwd. Er was toen echter nog geen sprake van een zijlvest. Rondom de zijl werden in de loop der eeuwen een aantal huizen gebouwd. In 1616 is sprake van een [[standerdmolen]] bij het dorp
Nadat het voorland van de [[Houwerzijl]] steeds verder obslibde was het [[Houwerzijlvest]] min of meer gedwongen om vanaf 1717 ook gebruik te maken van de Schouwerzijl voor het grootste deel van haar afwatering, zodat de invloed van het zijlvest groeide. Tussen 1847 en 1853 werden verder ook overeenkomsten gesloten over de buitendijkse gebieden tussen [[Hornhuizen]] en [[Westernieland]]. In de jaren 1840 moet de haven zijn aangelegd, althans in 1842 wordt in een document gesproken over een aan te leggen haven buiten de zijl en het [[havengeld]] wat daarvoor betaald moest worden. In 1849 werd de houten zijl vervangen door een stenen zijl. Twee jaar later werd een waarhuis ([[sashuis|zijlhuis]]) gebouwd naast de zijl, waar het zijlvest gedurende vijf jaar zitting hield; toen werd het zijlvest met een aantal andere zijlvesten samengevoegd tot het waterschap [[Hunsingo (waterschap)|Hunsingo]] en werd het wapen daarvan in de gevel geplaatst. In 1918 is de zijl vernieuwd (in elk geval de sluisdeuren) getuige een gedenksteen in de sluis. De sluis bestaat nog steeds, maar heeft tegenwoordig geen functie meer. Het zijlhuis werd later aangemerkt als rijksmonument. Het huis heeft een opvallende [[Gek (schoorsteen)|gek]] op de schoorsteen: een witte [[paling]], hoewel veel mensen er een slang in zien.
==Zie ook==▼
;Molens
Het dorp heeft ook een aantal molens gehad. In 1616 wordt een [[standerdmolen]] genoemd, die midden 19e eeuw werd vervangen door een achtkante molen, die vrij snel erna alweer werd afgebroken. In 1841 werd nog een [[pelmolen]] (achtkante bovenkruier) gebouwd; de korenmolen "De Hoop" die in 1903 werd afgebroken. Bij een van beide molens stond een [[sarrieshut]], die later werd afgebroken en waaraan nog de straatnaam 'Sarriesweg' herinnert.
;Kerken en scholen
Schouwerzijl vormde lange tijd een gehucht, waarvan de inwoners eerst in [[Klein Maarslag]] en daarna in [[Warfhuizen]] ter kerke gingen. In de loop der tijd werden er drie kerken gesticht door de gereformeerden; een ervan is in de jaren 1950 afgebroken, een uit 1902 werd met de [[Vrijmaking]] overgenomen door de [[Gereformeerde Kerken vrijgemaakt|vrijgemaakten]] en heeft tegenwoordig de functie van dorpshuis en tenslotte werd in 1949 ter vervanging van het ingepikte stenen gebouw een houten gebouw in gebruik genomen, dat tegenwoordig ook buiten dienst gesteld is. Ook heeft het dorp drie scholen gekend (een openbare, een gereformeerde en een School met de Bijbel), waarvan een later werd afgebroken en twee buiten werking werden gesteld. Naast het pand uit 1902 staat een pastorie uit dezelfde periode.
;Andere gebouwen
Schouwerzijl heeft ook een tolhuis gehad, waarvan het wapen later een plaats kreeg in het toenmalige gemeentehuis van [[Wehe-den Hoorn]]. In het pand aan de Zijlvestweg 17 was vroeger het dorpscafé gevestigd, op Zijlvestweg 27 een smederij en aan de Sarriesweg een bakkerij. Bij de zijl takt een doodlopende straat af, de Niesternweg, waarvan de naam afkomstig is van Frans Niestern, die in de 19e eeuw op nummer 12 een kleine [[scheepswerf]] had.
{{gallery
|Schouwerzijl - sluis en zijlhuis.jpg|Zijl en zijlhuis
|Schouwerzijl - sluis Kromme Raken.jpg|Uitzicht vanaf de zijl over de Kromme Raken richting het Reitdiep
}}
▲== Zie ook ==
* [[Lijst van rijksmonumenten in Schouwerzijl]]
{{commonscat}}
{{bron|1=
* {{voetnoot web|url=http://www.groningerarchiefnet.nl/index.php?option=com_archiefnet_archieven&task=indexes&id=37105|titel=Waterschap Noorderzijlvest: 08 - Schouwerzijlvest, (1428) 1458-1856|uitgever=Groninger Archiefnet}}
* Albert Buursema & Marina van der Ploeg (2008), "Schouwerzijl". In: Groningen, Stad en Ommeland. Bedum: Uitgeverij Profiel. p. 452.
}}
{{Navigatie gemeente De Marne}}
| |||