Tristan und Isolde (opera): verschil tussen versies

'''''Tristan und Isolde''''' is een [[opera (muziek)|opera]] in drie aktes van [[Richard Wagner]]. Het [[libretto]], geschreven door de componist, is grotendeels gebaseerd op een liefdesdrama van [[Gottfried von Straßburg]]. Het werd gecomponeerd tussen [[1856]] and [[1859]] en beleefde zijn première in [[München]] op [[10&nbsp;juni]] [[1865]] met [[Hans von Bülow (1830-1894)|Hans von Bülow]] als dirigent. Het wordt beschouwd als een van de hoogtepunten van het operarepertoire; ''Tristan'' is kenmerkend voor Wagner's vooruitstrevende gebruik van [[chromatiek]], [[tonaliteit]] en het gebruik van niet-harmonische tonen. De opera was zeer invloedrijk en inspireerde componisten als [[Gustav Mahler]], [[Richard Strauss]], [[Karol Szymanowski]], [[Alban Berg]] en [[Arnold Schoenberg]]. Met dit werk werd gebroken met de tot dan toe gebruikelijke [[Harmonie (samenhang)|harmonie]] en tonaliteit en het was maatgevend voor de verdere ontwikkeling van de klassieke muziek later.<ref>Millington, Barry (Ed.) (1992). ''The Wagner Compendium: A Guide to Wagner's Life and Music''. Thames and Hudson Ltd., London. ISBN 0-02-871359-1 p. 301</ref>

''Tristan und Isolde'' bleek moeilijk ten tonele gevoerd te kunnen worden. [[Parijs]], het centrum van de operawereld in het midden van de 19^e eeuw, zou een logische keus geweest zijn, maar na een rampzalig verlopen [[Tannhäuser|''Tannhäuser-uitvoering'']] bij de [[Opéra de Paris]],<ref>Loeser, Norbert: ''Richard Wagner. Componisten-serie deel III'', Uitgeverij Gottmer, p. 202</ref> bood Wagner zijn ''Tristan'' aan aan het Badische Hoftheater te [[Karlsruhe (stad)|Karlsruhe]] in [[1861]]. Toen hij de [[Weense Staatsopera|Weense Hofopera]] bezocht om mogelijke zangers voor zijn werk te horen, bood de directie hem aan het werk in [[Wenen]] op te laten voeren. De tenor [[Alois Ander]] werd aangewezen om de rol van Tristan te zingen, maar hij bleek niet in staat deze rol te leren. Door problemen, en ondanks de meer dan zeventig repetities tussen [[1862]] and [[1864]], kon de ''Tristan und Isolde'' niet opgevoerd worden, wat het werk de reputatie gaf onuitvoerbaar te zijn. Op wens van [[Lodewijk II van Beieren|Ludwig II von Bayern]] werd het werk naar het Nationaltheater van München gehaald. [[Hans von Bülow (1830-1894)|Hans von Bülow]] was uitgekozen om de ''Tristan'' te dirigeren, ondanks het feit dat Wagner een affaire had met zijn vrouw, [[Cosima Wagner|Cosima von Bülow]]. Het werk had op 15 mei 1865 in première moeten gaan, maar dat moest worden uitgesteld omdat [[Malvina Garrigues|Malvina Schnorr von Carolsfeld]], die de rol van Isolde had moeten zingen, hees geworden was. De eerste uitvoering van het werk vond uiteindelijk plaats op 10 juni 1865. [[Ludwig Schnorr von Carolsfeld]] zong de rol van Tristan, en Malvina, zijn vrouw, die van Isolde. Drie weken na de 4^e uitvoering, kwam Ludwig Schnorr von Carolsfeld plotseling te overlijden. Wagner zelf schreef de doodsoorzaak toe aan een fatale ontsteking, opgelopen door het werk op slecht verwarmde en tochtige theaterbühnes,<ref>In een brief aan Ludwig II von Bayern, 25 juli 1865. Zie ''Richard Wagner. Brieven 1856-1883''. Uitgeverij Atlas, 1994. ISBN 9025403697</ref> maar men speculeerde dat de inspanning van de Tristan-rol hem teveel geworden was. De druk van de ''Tristan'' heeft ook de levens geëist van de dirigenten [[Felix Mottl]] in 1911 en [[Joseph Keilberth]] in 1968; beide mannen bezweken terwijl ze de 2^e akte van de opera dirigeerden. Wagner zelf was van mening dat de ''Tristan'' zo verpletterend was dat alleen een slechte uitvoering zijn publiek kon redden.<ref>In een brief aan Mathilde Wesendonck, april 1859</ref>