Gallipoliveldtocht: verschil tussen versies

Als in [[1913]] de [[Jong Turken]], een groep opstandige officieren, in Turkije aan de macht komen, betekent dit een einde aan de Britse invloed. [[Enver Pasha]], die zijn militaire opleiding in Duitsland had gevolgd, wordt de nieuwe minister van Oorlog en benoemt [[Wangenheim]] tot zijn Duitse ambassadeur. Zo komt er een einde aan de jarenlange grote Britse invloed op de Turkse buitenlandse politiek. De vermindering van de Britse invloed was deels het gevolg van een verandering van de Britse publieke opinie ten opzichte van Turkije. De Britse pers had stevige kritiek op het Turks optreden tegen onder andere de Armenen. De in 1907 afgesloten Brits-Russische overeenkomst was voor de Turken een teken elders steun te zoeken. Dit was het moment waarop de Duitsers hadden gewacht. Duitsland vergrootte zijn invloed mede door de inzet van de imposante ambassadeur [[Baron Maarschalk von Bieberstein]]. De Britse opinie en de toenadering van Duitsland tot Turkije had geen enkele invloed op de Britse buitenlandse politiek. De Britse minister van buitenlandse zaken [[Sir Edward Grey]] was ervan overtuigd dat de Turken de zijde van de geallieerden zouden kiezen.

Op [[2 augustus]] [[1914]] sluitsloot Enver Pasha een overeenkomst met Duitsland om Turkije veilig te stellen bij een aanval door Rusland. Een gevolg hiervan iswas, dat de Britten de twee door Turkije in Groot-Brittannië bestelde oorlogsschepen niet afleverenafleverden maar toevoegentoevoegden aan hun eigen vloot. Duitsland biedtbood naar aanleiding van de Britse maatregelen de schepen "''Goeben"'' en "''Breslau"'' aan de Turkse vloot aan. Het gevolg iswas, dat de vijandelijkheid tussen de Duitse en Britse marine in de [[Middellandse Zee]] toeneemttoenam.

Twee dagen later, na een bombardement van de Duitse oorlogsschepen ''Goeben'' en ''Breslau'', onder bevel van viceadmiraal [[Wilhelm von Souchon]], op de havens van [[Algerije]], komtkwam het tot een conflict met twee Britse slagkruisers[[slagkruiser]]s, de ''Indefatigable'' en de ''Indomitable'', onder leiding van viceadmiraal [[sir A. Berkeley-Milne]]. Er wordtwerd niet geschoten, omdat het Britse ultimatum (dat de Duitsers zich uit [[België]] moeten terugtrekken) pas om middernacht aflooptafliep. Von Souchon vaartvaarde verder richting Turkije.

Enkele dagen later, in de nacht van [[6 augustus|6]] op [[7 augustus]] [[1914]], merktmerkte hij dat hij nog steeds gevolgd wordtwerd door sir A. Berkeley-Milne en zijn slagkruisers. Pas op [[10 augustus]] [[1914]], als hij de [[Dardanellen]] doorvaartdoorvoer, stakenstaakten de Britten hun achtervolging.

Op [[27 september]] [[1914]] houdenhielden de Britten een Turkse [[torpedoboot]] tegen die de Dardanellen wilwilde uitvaren en sturenstuurden hem terug de zeestraat in. De Turken sluitensloten de [[Bosporus]] en Dardanellen voor alle scheepvaartverkeer, waardoor Rusland wordt afgesneden van de geallieerden. Overigens klinkt dit dramatischer dan het was. Er was niet veel scheepvaartverkeer naar Rusland via de Dardanellen.

Een maand later, op [[28 oktober]] [[1914]], beschietbeschoot de Turkse vloot, die nu onder leiding staat van de Duitser von Souchon, de Russische havens van [[Odessa (stad)|Odessa]], [[Sebastopol]] en [[Feodosija|Theodosia]] vanaf de [[Zwarte Zee]]. Deze beschietingen waren niet echt doeltreffend en waren meer bedoeld om Duitsland de Turkse goede wil te tonen. Gevolg is welwas, dat Rusland op [[2 november]] [[1914]] de oorlog aan Turkije verklaartverklaarde. Een dag eerder vernietigenvernietigden de Britten een Turks jacht met zeemijnen[[zeemijn]]en aan boord. De Britten waren dus gewaarschuwd over een mogelijke mijnenleg in de Dardanellen. De volgende dag al bombarderenbombardeerden de Britten de ingang van de Dardanellen, met name de forten van [[Sedd el Bahr]] en [[Kum Kale]]. Dit gebeurtgebeurde zoals men later zegtzei om de [[effectieve schootsafstand]] van de kanonnenkanons te bepalen. Doordat bij toeval het magazijn bij Sedd el Bahr werd geraakt, iswas de vernietiging compleet. Deze beschieting is achteraf een grote fout geweest. Ten eerste werden de Turken gewaarschuwd dat de Britten van zins waren de Dardanellen te forceren. Na deze beschieting zijn de Turken, met ondersteuning van de Duitsers, het schiereiland Gallipoli gaan versterken. Ten tweede concludeerden de Britten dat het met alleen [[slagkruisers]] mogelijk moest zijn de forten in de Dardanellen te vernietigen. De nieuwe [[HE munitie]] en de nauwkeurigheid van de kanonnenkanons maakten dit mogelijk. Dat het echter een gelukstreffer was en dat in werkelijkheid de vernietigende werking van de kanonnenkanons meevielgeringer was, wist men niet.

Op [[5 november]] [[1914]] verklarenverklaarden ook Groot-Brittannië en Frankrijk de oorlog aan Turkije.

Begin 1915 was de situatie in de [[Eerste Wereldoorlog]] niet florissant voor de geallieerden. Kabinetsleden, leden van de oorlogsraad en parlementariërs waren bezorgd over de ontstane patstelling. Minister van financiën [[Lloyd George]] stuurde aan op een actie op de [[Balkan]]. Rond deze tijd kwam ook het zogenaamde [[boxing day]] memorandum uit geschreven door luitenant-kolonel [[Maurice Hankey]], secretaris van de oorlogsraad. Dit memorandum wees de Middellandse zee aan als mogelijke opening in de ontstane impasse. Ook in Rusland was de situatie zeer ernstig. De Russische tsaar stuurde een telegram aan de Britse minister van oorlog [[Horatio Kitchener|Lord Kitchener]] een telegram waarin hij om een Britse demonstratie tegen de Turken vraagtvroeg. Lord Kitchener en de Britse minister van Marine [[Winston Churchill|Winston Spensor Churchill]] bespreken dit Russisch verzoek op 2 januari 1915. Kitchener heefthad een voorkeur voor een demonstratie bij de Dardanellen omdat dan ook [[Constantinopel]] (Istanbul) bedreigd zou worden. Kitchener benadruktbenadrukte echter dat hij geen troepen beschikbaar heefthad. Lord Kitchener stuurt diezelfde avond een antwoord aan de Russische tsaar terug, waarin hij toezegttoezegde, dat er een demonstratie tegen de Turken zou plaatsvinden. Wat erhij precies onder een demonstratie verstaan wordtverstond, meldde hij niet. Gevolg is welwas, dat Groot-Brittannië zich committeerde tot een demonstratie tegen de Turken.

[[Winston Churchill]] zag de grote voordelen van een operatie bij de Dardanellen. De bezetting van de Dardanellen zou zeer waarschijnlijk een vervolg krijgen met de bezetting van Constantinopel, waardoor Turkije verslagen zou zijn. Bulgarije, dat op het punt stond de zijde van Duitsland te kiezen, zou vrijwel zeker neutraal blijven. Rusland kon oorlogsmateriaal importeren en graan exporteren. Lord Kitchener had echter geen troepen beschikbaar en dus liet Winston Churchill onderzoeken of de operatie door de marine alleen kon worden uitgevoerd. De succesvolle bombardementen uitgevoerd door de marine in november 1914 maakten dat misschien wel mogelijk. Hij vroeg aan Schout-bij-nacht [[sir Sackville Hamilton Carden]] (squadroncommandant van de schepen die bij de Dardanellen opereerden) of het forceren van de Dardanellen met alleen slagkruisers[[slagkruiser]]s mogelijk was. Schout-bij-nacht Carden antwoordde, dat alsdit mogelijk was, mits men er de tijd voor zou nemen dit mogelijk was.

Naar aanleiding van dit antwoord besluitbesloot de oorlogsraad op 13 januari 1915 dat: ''De admiraliteit een expeditie moet voorbereiden om in februari met een vloot het Gallipoli schiereiland te bombarderen en te veroveren met als einddoel Constantinopel.''

Op [[19 februari]] [[1915]] wordtwerd de aanval op de Dardanellen geopend door bombardementen op de forten, maar door communicatieproblemen wordt de actie afgebroken. Enkele dagen later, op [[25 februari]] [[1915]], wordtwerd de aanval herhaald, en nu slaagtslaagde admiraal Gardener erin een van de forten te vernietigen, maar drie schepen wordenwerden beschoten door verdekt opgestelde [[houwitser]]s.

Van [[27 februari]] tot [[3 maart]] 1915 landenlandden eenheden mariniers op de Turkse kust en stellenstelden 50 stukken geschut buiten werking. Deze actie wektwekte enthousiaste reacties in [[Londen]]. [[Horatio Kitchener|Lord Kitchener]] vermoedtvermoedde dat bij het verschijnen van de Britse vloot, de Turken gewoon op de vlucht zullen slaan. De Britse minister van Buitenlandse Zaken, Grey, denktdacht, dat het een staatsgreep in Turkije zalzou teweegbrengen.

MaarDe menTurken vergeet dat de Turkenwaren door de aanvallen op de hoogte zijn van de Britse plannen. en opOp [[4 maart]] [[1915]] al moetenmoesten de Britten zich al terugtrekken door de hevige Turkse tegenstand. Verdere pogingen om aan wal te komen mislukkenmislukten en de plannen wordenwerden verschoven naar april.

In maart wordenwerden de troepen aangevuld en voorbereid. De Britse [[generaal Hamilton]] wordtwerd benoemd tot commandant van de Expeditionary Forces die Gallipoli zullen innemen. Zijn kennis van het strijdgebied iswas nihil en hij moetmoest zijn informatie halen uit toeristische folders over de streek. Ook de communicatie tussen de landmacht en de marine ontbreektontbrak en de Turken zijnwaren volledig van hun plannen op de hoogte door gebrek aan geheimhouding. De Duitse generaal [[Liman von Sanders]] krijgtkreeg het bevel over 60.000 Turkse troepen in de regio en begintbegon de verdediging voor te bereiden.

Er wordtwerd op [[12 maart]] [[1915]] nog een poging ondernomen tot besprekingen met de Turkse regering, maar dezedie lopen op niets uit, omdat Groot-Brittannië niet kanwilde garanderen dat [[Istanboel]] gevrijwaard zalzou blijven.

Een nieuwe poging werd op [[18 maart]] [[1915]] ondernomen. 18 Britse slagschepen, kruisers[[kruiser]]s en destroyers[[destroyer]]s varenvoeren vergezeld van vele mijnenvegers[[mijnenveger]]s de Dardanellen binnen.

Ze openenopenden op hetzelfde moment het vuur op de forten. Ze worden echterwerden op granaten onthaald en rond de middag wordenwerden de Franse ''Gaulois'' met enkele andere schepen getroffen. Ze makenmaakten plaats voor de mijnenvegers door zich terug te trekken in de [[Erén Keui Bay]], maar dezedie ligtlag vol mijnen en de Franse ''Bouvet'' wordtwerd tot zinken gebracht. Ook de mijnenvegers moetenmoesten een veilig heenkomen zoeken door de aanhoudende granaatregen. Later in de middag, rondRond 16:00 uur, zinkenzonken drie Britse schepen, de ''Inflexible'', de ''Irresistable'' en de ''Ocean'', door mijnen onder het wateroppervlak. De actie wordtwerd afgeblazen.

Op de krijgsraad van [[22 maart]] [[1915]], aan boord van de ''HMS Elisabeth'', spreken viceadmiraal [[Boue de Lapeyrère]], commandant van de Franse Middellandse Zeevloot, generaal Hamilton, viceadmiraal [[De Robeck]] en de Franse [[generaal Baillard]], af om op [[14 april]] [[1915]] op [[Gallipoli (schiereiland)|Gallipoli]] te landen.

De 29° divisie zal op [[Helles]] landen, de Anzacs[[Anzac]]s bij [[Caba Tebe]], de Royal Naval Division bij [[Bulais]], een Franse eenheid bij [[Kum Kale]] en de [[Basika Baai]] en een Brits bataljon bij [[Morto Baai]]. Bij [[Krithia]] zalzou 2000 man worden afgezet. Men verwachtverwachtte weinig of geen tegenstand.

Op [[23 april]] [[1915]] zetzettte de vloot zich in beweging en meer dan 200 schepen varenvoeren naar de Dardanellen en de landing begintbegon.

Om 03:00 uur komenkwamen Britse troepen met 70.000 manschappen aan bij de [[Hellespont]] op de punt van het schiereiland.

De [[Australian and New Zealand Army Corps|ANZAC]]-troepen, zo'n 12.000 man moetenmoesten bij [[Ari Burna]], Z-beach genaamd, landen, maar wordenwerden op de verkeerde plaats afgezet en wordenwerden onder vuur genomen door de Turkse 19° divisie als ze proberenprobeerden de [[Sari Bair]] te beklimmen. De Britse [[generaal Birdwood]] vraagtvroeg om terug te trekken, maar wordtwerd genegeerd.

Op V-beach wilwilde men de Turken overrompelen door opeens aan wal te verschijnen, maar ze worden neergemaaid door het gerichte Turkse machinegeweervuur.

De derde landing vormtvormde een afleidingsaanval door de Fransen bij Kum Kale waar ze bij het innemen van de stad zonder veel kleerscheuren ervan afkomen.

Generaal Hamilton zendtzond op [[27 april]] [[1915]] een telegram naar Londen met de boodschap, dat alles naar wens iswas verlopen en dat de 30.000 Britten aan land zijnwaren gezet.

Op [[28 april]] [[1915]] bereiktbereikte de Britse 29° divisie [[Krithia]] en lanceertlanceerde een aanval op de Turken. Ze verliestverloor meer dan 3000 manschappen door verwarring in de gelederen en communicatiestoornissen.

De Anzac bij [[Ari Burna]] slaagtslaagde er bijna in de bergkam van [[Chunuk Bair]] te veroveren maar dit wordt verijdeld door de Turkse reservetroepen onder leiding van [[Mustafa Kemal (Atatürk)]], die later in 1923 de Turkse Republiek oprichtzou oprichten.

De derde operatiefase gaatging op [[3 mei]] [[1915]] van start. Men plande een gecombineerde actie op het land en op zee maar de geallieerde troepen wordenwerden klemgezet op het strand door sterk Turks verzet.

Op [[6 mei]] [[1915]] proberenprobeerden de Britten nogmaals Krithia te veroveren, deze keer ten koste van 6500 gesneuvelden.

Op [[19 mei]] [[1915]] doendeden de Turken een tegenaanval met 40.000 manschappen, maar dezedie wordtwerd door de Anzac, diemet slechts met 17.000 man zijn, afgeweerd.

Door de mislukte aanvallen op de Dardanellen wordtwerd de Britse minister van Marine sir [[Winston Churchill]] op [[26 mei]] [[1915]] ontslagen door eerste minister [[Herbert Asquith]]. Er groeiengroeiden nog meer twijfels over de operatie als op [[4 juni]] [[1915]] ook de derde poging [[Krithia]] in te nemen mislukt. Weer sneuvelen er duizenden geallieerden.

De versterkingen arriverenarriveerden begin augustus [[1915]] en men startstartte de vierde operatiefase. Ze ontschepen in de baai van [[Suvla]] om de Turkse verdediging vanuit het zuiden aan te vallen. De Anzac valtviel tegelijkertijd aan op Chunuk Bair maar wordt op [[10 augustus]] [[1915]] verslagen door Mustafa Kemal. Ook de landing op Suvla iswas geen succes, omdat sir [[Frederick Stopford]] zich laatliet overrompelen door de Turken die meteen het hoger gelegen gebied van de baai veroverenveroverden.

Een week later, op [[17 augustus]] [[1915]], vraagtvroeg generaal [[sir Ian Hamilton]] nogmaals om versterkingen. Londen iswas verbijsterd door de vele tegenslagen. Dezelfde dag probeertprobeerde men een nieuwe aanval op Suvla, maar na het oprichten van een bruggenhoofd, wordenwerden ze door de Turkse verdediging tegen gehouden en geïsoleerd. De gevechten voor Gallipoli durenduurden onverminderd voort. Na de hitte van de zomer, krijgenkregen ze nu af te rekenen met stormschade en koude.

De operatie iswas tot mislukken gedoemd, de strijdmachten kunnenkonden het land niet binnentrekken. Het duurde maanden voor ze tot dit inzicht kwamen. Er vielen duizenden onnodige slachtoffers door de gevechten, maar ook door de enorme hitte in de zomermaanden en de ijzige kou in de winter. Klimaat en terrein waren in het voordeel van de verdedigers. Bovendien had men de Ottomaanse weerstand danig onderschat. Ook de Duitsers, die het Turkse leger aanvankelijk laag inschatten, waren onder de indruk.

Op [[11 oktober]] [[1915]] verklaartverklaarde de Britse minister van Oorlog, [[Horatio Kitchener|Lord Kitchener]], dat een ''terugtrekking de meest rampzalige gebeurtenis uit de geschiedenis van het Britse Rijk zou zijn''.

Ook generaal sir Hamilton evalueertevalueerde het risico en besluitbesloot, dat bij zo'n onderneming minstens de helft van zijn troepen zalzou sneuvelen.

Hij wordtwerd op [[14 oktober]] [[1915]] uit zijn functie ontheven en vervangen door [[generaal Monroe]] die de opdracht krijgtkreeg de situatie te beëindigen.

Als blijktbleek, dat Londen hem de nodige versterkingen niet kankon geven, wilwilde hij het eiland meteen aan de Turken overlaten.

Lord Kitchener wilwilde er het fijne van weten en gaatging op [[10 november]] [[1915]] op onderzoekscommissie naar Gallipoli. Op [[15 november]] [[1915]] stuurtstuurde hij een telegram aan minister-president Asquith waarin hij eindelijk toegeefttoegaf, dat de inname van Gallipoli onmogelijk iswas. Hij adviseertadviseerde tot directe evacuatie over te gaan.

In december [[1915]] beginnenbegonnen de geallieerden aan de evacuatie maar doen dit in het geheim om de Turkse troepen op een dwaalspoor te brengen. Op [[8 december]] [[1915]] begintbegon de terugtrekking uit de baai van Suvla en Ari Burna volgens het plan van generaal [[William Birdwood]]. Op [[28 december]] [[1915]] begintbegon de evacuatie uit de Hellespont. De geallieerden werden uiteindelijk in het grootste geheim geëvacueerd in december [[1915]] en januari [[1916]]. Niemand sneuveltsneuvelde tijdens deze complexe operatie.

De Britse journalist [[Keith Murdoch]] brak het verbod om over Gallipoli te praten door een brief te schrijven aan de Australische premier, die deze informatie doorspeelde aan het Britse kabinet in Londen.

Een gevolg van de Geallieerde nederlaag was een omslag in de stemming in [[Bulgarije]]. Weliswaar was daar een pro-Geallieerde lobby, maar de bevolking wilde graag de gebieden heroveren die in de [[Tweede Balkanoorlog]] verloren waren gegaan, en de Duitsers waren bereid Bulgarije deze gebieden te beloven. De Centrale overwinning bij Gallipoli overtuigde de Bulgaren ervan, dat de Centralen een goede kans maakten de oorlog te winnen. Het is aannemelijk dat dit Bulgarije "het laatste duwtje" gaf.