Betar (zionisme): verschil tussen versies

De naam is een [[acroniem]] van ''''B'''rit '''Y'''osef '''Tr'''umpeldor' of helemaal voluit ''''B'''rit haNo'ar ha'Ivri al sjem '''Y'''osef '''Tr'''umpeldor' ('''ב'''רית הנוער העברי על שם '''י'''וסף '''תר'''ומפלדור), wat de 'Joodse Jeugdvereniging ter herinnering aan [[Joseph Trumpeldor]]' betekent, maar het was ook de naam van een joods fort in de buurt van Bethlehem, waar [[Bar Kochba]] sneuvelde tijdens de [[Bar Kochba-opstand]] tegen de [[Romeinse Rijk|Romeinen]] in de tweede eeuw. Het was het laatste joodse fort dat zich verzette tegen de Romeinen. Om het acroniem bijna gelijk te maken aan de naam van het fort Betar, moest Trumpeldor wel met een ת (''taw'') gespeld worden i.p.v. met een ט (''tet''), wat tegenwoordig de gewone Hebreeuwse spelling zou zijn.

 

[[Bestand:Jab.jpg|thumb|100px|left|Ze'ev (Vladimir) Jabotinski in een uniform van het Joodse Legioen]] Trumpeldor (uitspraak: Troempeldor) en Jabotinski hadden tijdens WO I beiden in het Joodse Legioen van het Britse leger gediend. In 1914 hadden ze zelf in Caïro geijverd voor de oprichting van een Joodse eenheid binnen het Britse leger. Ze waren door het Ottomaans-Turkse bestuur van Palestina samen met andere Joden uit Palestina gezet en wilden de Britten als vrijwilliger steunen tegen de Turken, om het Ottomaanse bestuur van Palestina te verdrijven. In 1914/15 werd ''the Zion Mule Corps'' gevormd. Het telde zo'n 600 man, hoofdzakelijk joden die uit Palestina waren verdreven. Luitenant-generaal Patterson, een protestantse Ier, was de commandant, Trumpeldor ondercommandant en Jabotinski een officier. Deze eenheid werd ingezet bij de [[slag om Gallipoli]]. Later dienden Trumpeldor en Jabotinski nog samen in andere Britse legereenheden tijdens WO I.

[[Bestand:PikiWiki Israel 433 Tel Hai תל חי .jpg‎|thumb|200px|right|Betar-leden in Tel Chai, Palestina, 1929]]

Na WO I ontstond het Britse mandaatgebied Palestina. Dit omvatte ongeveer het huidige Israël inclusief de huidige Palestijnse gebieden op de westbank en in de Gazastrook en Jordanië. Trumpeldor sneuvelde in 1920 in de noordelijke joodse buitenpost Tel Chai, dat toen onder Frans militair bestuur stond, samen met zeven andere joden, tijdens een vuurgevecht met een horde Arabieren of Bedoeïnen uit een Libanees dorp. In Tel Chai, dat een paar kilometer ten westen van het huidige [[Kirjat Sjmona]] ligt, is ter herinnering daaraan een monument opgericht, een standbeeld van een leeuw met de laatste woorden die Trumpeldor had gesproken: "Een davar, tov lamoet be'ad artsenoe" ("Het geeft niet, het is goed om te sterven voor ons land"). Jabotinski werd in 1920 gearresteerd als commandant van de [[Hagana (organisatie)|Hagana]] in Jeruzalem, toen een voor de Britse wet illegale paramilitaire organisatie, maar weer vrijgelaten.

 

Jabotinski brak in 1923 met de Algemene Zionistische Beweging, omdat hij die te socialistisch en te communistisch vond.

Leden van Betar droegen oorspronkelijk bruine, later ook zwarte uniformen. In Palestina droegen veel Betar-leden een lichtgekleurde korte broek. Ze zetten zich in voor de stichting van een joodse staat aan weerszijden van de Jordaan (het hele vroegere mandaatgebied Palestina) en de oprichting van een joods leger. Ze deden gevechtstraining met o.a. houten stokken geweren en sabels en hielden parades met vlaggen e.d.[[Bestand:PikiWiki Israel 850 Education in Israel אימון סיוף במקלות.jpg‎|thumb|140px|right|Betar-leiders, 1929]] Een lied dat Jabotinski in 1932 in Parijs had geschreven werd onmiddellijk het Betar-lied (Sjier Betar).

Er waren in Palestina diverse afsplitsingen van de [[Haganah]], waaronder de Haganah Beth (De Tweede Haganah), waar veel Betar-leden lid van werden. Tussen 1937 en 1939 veranderde de naam van Haganah Beth in [[Irgun|Irgoen Tsvaï Leoemie]].

 

 

Tijdens WO II hebben Betar-leden deelgenomen aan het verzet tegen de Duitse bezetting. In de bossen van Litouwen vocht Betar Litouwen o.l.v. Joseph Glazman samen met de partizanen tegen de nazi's. In andere gebieden stonden partizanen onverschillig of vijandig tegenover Betar.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is een zeer groot deel van de Joodse bevolking van Polen, Roemenië, Hongarije, Litouwen, Letland, Duitsland, Oostenrijk, Tsjechoslowakije en andere landen die in de Tweede Wereldoorlog door Duitsland bezet zijn geweest vermoord in concentratiekampen (zie [[Shoa]]).

 

De latere premier van [[Israël]], [[Menachem Begin]], kwam uit de Betar-beweging en speelde er een belangrijke rol in. Op 15-jarige leeftijd werd hij lid van de ''snief'' van [[Brest-Litovsk]], dat toen deel uitmaakte van [[Polen]]. Brest-Litovsk had toen een bevolking van 70.000 inwoners, waarvan 30.000 joods waren. In [[1939]] werd hij chef van Betar Polen. Op 1 september 1939 viel het leger van nazi-Duitsland met 1,5 miljoen soldaten Polen binnen en werd Warschau door de Duitse luchtmacht gebombardeerd. Begin nam op 7 september met zijn vrouw Aliza en een ander echtpaar de trein naar het oosten en vluchtte naar Litouwen, om daar zijn werk voor Betar voort te kunnen zetten en om naar Palestina te kunnen vluchten. In juni [[1940]] viel het [[Rode Leger (Sovjet-Unie)|Rode leger]] van de [[Sovjet-Unie]] [[Litouwen]] binnen. In september van dat jaar werd [[Menachem Begin]] in Vilnius door de [[NKVD]], de geheime dienst van de [[Sovjet-Unie]], gearresteerd en veroordeeld tot acht jaar dwangarbeid in een [[Goelag|werkkamp]] in [[Siberië]]. In [[1941]] kon hij, omdat hij Pool was, dienstdoen in het [[Poolse Tweede Korps]] en zo de Sovjet-Unie verlaten. Het Poolse Tweede Korps trok via [[Perzië]] en het [[Midden-Oosten]]. In mei [[1942]] kwam Begin in [[Palestina]] aan.

[[Bestand:PikiWiki Israel 413 Tel Hai חניכי ביתquot;ר בתל חי.jpg‎|thumb|140px|right|Betar-leden voor het monument voor Joseph Trumpeldor in Tel Chai]]