Oerknal: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Versie 19825977 van 81.205.110.170 (overleg) ongedaan gemaakt - rv |
k Bot: verwijzing naar etalage-artikel voor th:บิกแบง; cosmetische veranderingen |
||
Regel 14:
=== De oerknal/Big Bang ===
Aan het begin van de [[20e eeuw]], begon men met het meten van de [[spectrum|spectra]] van [[sterrenstelsel]]s. Hierbij merkte men:
* slechts enkele dichtbijgelegen stelsels, zoals de [[Andromedanevel]], hebben een [[blauwverschuiving]] en bewegen dus naar ons toe.
* alle andere sterrenstelsels hadden een [[roodverschuiving]].
* de roodverschuiving neemt toe naarmate het stelsel verder weg staat. Deze vaststelling werd door Edwin Hubble beschreven in een artikel dat in [[1929]] werd gepubliceerd. Met de [[Wet van Hubble]] kan de uitdijingsnelheid van sterrenstelsels berekend worden.
Dit was aanleiding voor de [[hypothese]] dat er een oerknal is geweest. In het verre verleden hebben de sterrenstelsels dus niet alleen dichter bij elkaar gelegen, maar bovendien is de uitdijing begonnen met een oerknal. Aan het begin van de oerknal was het hele heelal geconcentreerd in een enkel punt met oneindige dichtheid. Dit punt noemt men een [[singulariteit#Natuurkunde|singulariteit]]. De eerste theorie van het heelal dat met een geweldige explosie uit een oeratoom moet zijn ontstaan, werd in 1931 geformuleerd door [[Lemaître]]. Lemaître kwam ook tot een bijna juiste schatting van het moment waarop het heelal zou zijn ontstaan: ongeveer 15 miljard jaar geleden.
Regel 36:
== Argumenten ==
Er zijn vier belangrijke [[Argument (argumentatieleer)|argumenten]] die aantonen waarom het heelal uit een oerknal moet zijn ontstaan:
* [[Spectroscopie|Spectroscopische]] waarnemingen van sterrenstelsels duiden erop dat het heelal uitdijt. Dit kan alleen verklaard worden als sterrenstelsels oorspronkelijk in één punt zijn ontstaan. De belangrijkste aanwijzing hiervoor is dat hoe verder [[sterrenstelsel]]s van ons af staan, hoe sneller ze zich van ons verwijderen. De [[roodverschuiving]] is de belangrijkste indicatie hiervan.
* De [[kosmische achtergrondstraling]] die in [[1965]] door [[Arno Penzias]] en [[Robert Woodrow Wilson|Robert Wilson]] is waargenomen, lijkt van alle kanten te komen. De oerknaltheorie biedt een consistente verklaring voor deze straling.
* De oerknaltheorie beschrijft nauwkeurig de verhouding van lichte [[Chemisch element|elementen]] als [[Waterstof (element)|waterstof]] en [[helium]] die tijdens de oerknal zijn ontstaan.
* Uit de [[algemene relativiteitstheorie]] van [[Albert Einstein|Einstein]] kan een oerknal worden afgeleid, mits de [[materie]] in het [[heelal]] homogeen verspreid is.
Over 100 miljard jaar zullen de huidige pijlers waarop de theorie van de oerknal rust bijna volledig zijn uitgewist. De [[kosmische achtergrondstraling]] is dan zodanig afgezwakt dat zij in het geheel niet meer waarneembaar is. Ook de uitdijing van het [[heelal]] zal dan niet langer waarneembaar zijn, doordat alle [[sterrenstelsel]]s achter de waarnemingshorizon zijn verdwenen en de [[intergalactische ruimte]] dus nagenoeg leeg is. De materie in het heelal lijkt hierdoor ook niet meer homogeen verspreid, waardoor een oerknal niet meer kan worden gededuceerd uit een herontdekte relativiteitstheorie. Tevens is de verhouding tussen de verschillende [[chemisch element|elementen]] zodanig veranderd dat zij niet veel meer wegheeft van die tijdens de oerknal en in de huidige situatie.
Regel 46:
Hoewel de theorie van de oerknal sinds de ontdekking van de kosmische achtergrondstraling door veel kosmologen aanvaard werd als de theorie die de beste verklaringen geeft over het ontstaan en de evolutie van het heelal, waren er toch een paar belangrijke vraagstukken waar de theorie geen antwoord op kon geven. Die problemen waren:
# het [[horizonprobleem]]
# het [[vlak heelal|vlakheidsprobleem]]
# het [[monopoolprobleem]]
De [[inflatietheorie (kosmologie)|inflatietheorie]] van [[Alan Guth]] en [[Andrei Linde]] kon hier in de jaren tachtig een antwoord op geven. Dit is dan ook een aanvulling op de theorie van de oerknal, en niet een volkomen onafhankelijk alternatief. Verder is het idee van een oneindig grote dichtheid in strijd met de [[kwantummechanica]]. <!--TABEL ONZICHTBAAR: INHOUD IS BIJ VLAGEN ONDUIDELIJK EN ONJUIST
Regel 99:
== Toekomst ==
De oerknal is een theorie over het ontstaan van het heelal. Voor de toekomst van het heelal zijn er een aantal mogelijkheden:
# Het heelal zal eeuwig uitdijen en deze uitdijing zal zich in een versneld tempo voortzetten ([[Big Rip]]).
# De uitdijing van het heelal zal afgeremd worden door de [[zwaartekracht]], en daardoor na verloop van tijd instorten, exact zoals bij de oerknal maar dan achteruit ([[Big Crunch]]).
# Het heelal zal eeuwig uitdijen, en de warmte-energie in het heelal zal steeds verder verspreid raken, waardoor het steeds en steeds kouder wordt. (Big Chill)
# Het heelal zal uitdijen, maar er zijn meerdere ruimten die dat ook doen en zo elkaar op den duur kruisen. Dit hangt nauw samen met het idee van een [[multiversum]]. Er ontstaan nieuwe centra, waar materie zich opnieuw samenvoegt, en waar zodoende ook nieuwe oerknallen kunnen ontstaan. Zo ontstaat er een soort "superheelal".
Recente waarnemingen en afstandsmetingen pleiten voor de versnelde uitdijing van het heelal, waartoe een nog slecht begrepen verschijnsel moet worden ingevoerd dat bekend staat als [[donkere energie]].
Regel 126:
{{Link FA|fr}}
{{Link FA|sk}}
{{Link FA|th}}
{{Link FA|vi}}
| |||