Purper (verfstof): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Botgeholpen doorverwijzing: Justinianus - Verwijzing(en) gewijzigd naar Justinianus I |
k WikiCleaner 0.98 - Link naar doorverwijspagina aangepast. Help mee! |
||
Regel 1:
[[Bestand:Murex sp.jpg|{{largethumb}}|right|De brandhoren, de branchiaalklier waarvan de kleurstof purper oplevert]]
'''Purper''' is een purperrode [[verf]]stof die in de [[Griekse Oudheid]] door de [[Feniciërs]], de [[Hebreeën|Hebreeërs]], de [[Romeinse Rijk|Romeinen]] en de [[Grieken]] werd gewonnen uit twee in zee levende slakkensoorten, de [[brandhoren]] (''Bolinus brandaris''), die door de Romeinen ''murex'' genoemd werd, en de verwante ''[[Hexaplex trunculus]]''.
Uit deze slakken — niet te verwarren met onze inheemse [[purperslak]] (''Nucella lapillus'') — wonnen de Feniciërs hun vermaarde verfstof '''Tyrisch purper''' — een verwijzing naar de stad [[Tyrus]]. Deze purperrode verfstof was het teken van rijkdom, smaak en aanzien en werd de traditionele koningskleur. Purperen stoffen zelf worden dikwijls ook aangeduid als "Tyrisch purper". Purper is o.a. ''phoinix'' in het Grieks (er waren ook andere namen voor deze kleurstof, zoals πορφύρα waarvan ons woord "purper" is afgeleid) en hieraan ontlenen de Feniciërs (''Phoinikèioi'') hun naam. Tegenwoordig weten we dat de [[Minoïsche beschaving]] op [[Kreta]] al een [[millennium]] eerder purper won.
Regel 28:
Het woord werd in het Grieks gebruikt voor de kleur van lippen, maar [[Aristoteles]] noemt in zijn ''Meteorologica'' de [[violet]]te kleur van de [[regenboog (optica)|regenboog]] ook purper.
In de Bijbel wordt een overeenkomstig onderscheid gemaakt tussen roodpurper, ''sjani'' (שָׁנִי), meestal vertaald als "[[scharlaken (stof)|scharlaken]]" en blauwpurper; dat laatste kwam in twee tinten: ''argaman'' (אַרְגָּמָן), meestal als "purper" vertaald, was de donkerder tint die een verwerking in de schaduw opleverde, en ''techelet'' (תְּכֵלֶת), meestal vertaald als "[[indigo (kleurstof)|indigo]]", de hemelsblauwe tint die een blootstelling aan direct zonlicht veroorzaakte.
[[Bestand:Wool techelet.jpg|left|thumb|Het pure ''techelet'' koningsblauw dat ''Hexaplex'' opleverde]]
De naam duidde dus kennelijk een vrij grote sector van de [[kleurencirkel]] aan.
Regel 41:
In Fenicië zelf, in [[Hellas]], het [[Perzische Rijk]] en in het latere Egypte was de dure purperstof voorbehouden aan mannen van hoge status; in Perzië gaf het ook de rang van een officier aan.
In het [[Romeinse Rijk]] onderscheidden de senatoren en ander ambstdragers zich door het aantal purperen stroken op hun [[toga (kledingstuk)|toga]]. [[Julius Caesar]] was de eerste die zich als teken van zijn oppergezag in een volledig purperen toga hulde. Een eeuw later werd de kleur al zo sterk met het keizerschap geassocieerd dat [[Keizer Nero]] op straffe des doods bepaalde dat enkel de keizer, senatoren en priesters de Tyrische kleur (en daarvan vermoedelijk de meer violette tint) mochten dragen, een voorrecht dat door verschillende latere keizers bevestigd werd. Alleen de ''[[princeps]]'' droeg een volledig purperen mantel.
Het zich met zo'n mantel hullen door een ander was een daad van openlijke rebellie, een teken dat men een poging wilde wagen tot [[usurpatie]] en had dezelfde lading als tegenwoordig een [[kroning]].
De soldaten die [[Jezus (traditioneel-christelijk benaderd)|Jezus Christus]], die beweerde dat Hij koning was, bespotten, lieten hem een purperen mantel dragen.
| |||