Naxos (eiland): verschil tussen versies

'''Náxos''' ([[Grieks]]: Νάξος) is een [[Griekenland|Grieks]] eiland en gemeente in de [[Egeïsche Zee]], met zijn oppervlakte van 448 km²² het grootste eiland van de [[Cycladen]], een eilandengroep waartoe bijvoorbeeld ook [[Tinos]], [[Mikonos]] en [[Paros]] behoren. Het is van oudsher beroemd vanwege zijn marmer en zijn wijn (de dichter [[Archilochus (dichter)|Archilochus]] vergeleek die met de godendrank [[nectar (mythologie)|nectar]] en samenhangend daarmee door de hier sterk ontwikkelde cultus van de god [[Dionysus]]. Ook de plaatselijke [[likeur]], [[Kitron]], is een bekende delicatesse van het eiland.

== Algemene indruk ==

Het eiland Naxos, dat ±ongeveer 25.000 inwoners telt, behoort bestuurlijk tot de [[nomos (Griekenland)|nomos]] Kykládes. Het eiland is behoorlijk bergachtig en, zeker in vergelijking met de omringende eilanden, betrekkelijk groen en vruchtbaar. Een machtige bergketen, de Zas, steekt 1001 m boven de zeespiegel uit en is van vrijwel overal op het eiland te zien. In de (door irrigatie) vruchtbare dalen worden o.m. citrusvruchten, olijven en druiven verbouwd, terwijl in het bergland de veeteelt (schapen en geiten) zorgt voor de productie van kaas. Verder ontgint men nog steeds marmer en [[amaril]]. Het eiland heeft betrekkelijk grote zandstranden en duinen langs de kust, waardoor het toerisme een dervan de belangrijkste inkomstenbronnen is geworden.

De hoofdplaats (15.000 inwoners) heet officieel [[Naxos (stad)|Náxos(-stad)]], maar wordt gewoonlijk, zoals vaak op de Griekse eilanden, Chora (Χώρα, d.i. ''Hoofdstad'') genoemd. Het is de zetel van een Grieks-orthodox bisdom en van een rooms-Katholiekkatholiek aartsbisdom.

== Mythologie ==

Op Naxos zou de Atheense koningszoon [[Theseus]] op bevel van de goden zijn geliefde [[Ariadne]] hebben achtergelaten, maarhoewel diezij hem nochtans op Kreta uit het labyrint had weten te krijgen d.m.v. een kluwen wol. Het ongelukkige meisje werd opgemerkt door de god [[Dionysus]], die zich over haar ontfermde en haar minnaar werd. Er wordt zelfs gezegd dat zij samen twee kinderen kregen, [[Staphylus]] (Στάφυλος, d.i. ''Druif'') en [[Oenopion]] (Οινοπίων, d.i. ''Wijndrinker''). Een andere mythe vertelt dat Dionysos zou geboren zijn in Nyssa (op Naxos); hoe dan ook, de eredienst van Dionysus was de belangrijkste godencultus op het eiland. Soms werden Dionysus-priesters [[archont (ambt)|archont]] van het eiland, en op de munten van Naxos werden de attributen van de god afgebeeld: de kántharos[[kantharos]] (d.i. drinkbeker), de [[krater (aardewerk)|krater]] (d.i. mengvat), de [[thyrsus (staf)|thyrsus]]-staf en de druif.

== Geschiedenis ==

Rond 3000 v.Chr. verrezen de eerste nederzettingen op Náxos, dat het dominante centrum werd van de zgn. [[Cycladische cultuur]]. Voor de kolonisatie van een eiland is de samengang van de [[Neolithicum|neolithische]] cultuurset vereist (grondwater, landbouwgebied, een rietveld, voldoende jachtgebied en nabije verbinding met andere centra voor uitwisseling van ontbrekende goederen). Een eiland dient daartoe van een minimale omvang te zijn. Naxos beantwoordde aan deze vereisten. Naxos lag bovendien op de kruising tussen de vroege vaarroutes verbonden met [[Anatolië]]. Het was een van de eerste Griekse eilanden waar met [[marmer]] werd gewerkt. DezeDit marmer was van de beste kwaliteit en werd ook zuidwaarts geëxporteerd naar het [[Minoïsch Kreta]], waar trouwens op de oostkust een heel handelsdepot is ontdekt uit die tijd. Daar vonden archeologen dezelfde soort potten als er op Naxos in gebruik waren, wat op een verdere kolonisatie zuidwaarts kan wijzen.

Rond [[2e millennium v.Chr.|2000 v.Chr.]] zijn er overal rond de [[Middellandse Zee]] brandlagen te vinden. Ook op Naxos zijn toen sites verwoest. Na de ramp op [[Santorini]], die tegenwoordig tussen 1613 en 1615 v.Chr. wordt gedateerd aan de hand van gevonden olijfhout, viel de noord-zuid verbindingzuidverbinding vanuit Kreta weg. De vloten en havens waren trouwens verwoest na een [[tsunami]] van 28 meter hoog. Het transport van ijzererts vanuit Attika werd nu door de [[Myceners]] georganiseerd. Zij bouwen de oostroute naar Anatolië verder uit en 'concurreren' daarbij de Kretenzers weg.

De Naxiërs hielden ervan hun welvaart én hun vakmanschap te etallerenetaleren: op druk bezochtedrukbezochte plaatsen, overal in Griekenland, richtten zij imposante monumenten en bouwwerken op, zoals de ''Stoa van de Naxiërs'' en het beroemde ''Leeuwenterras'' op het eiland [[Delos]], alsook de zgn. ''Sfinx van Naxos'' (eerste helft van de 6e eeuw v.Chr.) te [[Delphi (Griekenland)|Delphi]].

In [[502 v.Chr.]] steunde Naxos de [[Ionische opstand]] en werd als straf daarvoor in [[490 v.Chr.|490]] door een Perzisch expeditieleger onder [[Datis]] verwoest. Van deze katastrofecatastrofe zou het eiland zich nooit meer herstellen. In de Slagen bij [[Slag bij Salamis|Salamis]] en [[Slag bij Plataeae|Plataeae]] streed het aan de zijde van de verenigde Grieken. Daarna was het een eerder weerspannig lid van de [[Delische Bond|Delisch-Attische Zeebond]]: het feit dat deze tegen de Perzen gerichte alliantie onder de hegemonie van Athene gekomen was, werd door de Naxiërs niet in dank afgenomen. Na een lange belegering verloren zij hun onafhankelijkheid en moesten met lede ogen toezien hoe Atheense [[cleruchie|''cleruchen'']] zich op hun eiland kwamen vestigen. De Atheense vlootvoogd [[Chabrias]] versloeg de Spartaanse vloot in de zeeëngtezee-engte tussen Naxos en Paros. In [[376 v.Chr.|376]] trad Naxos toe tot de [[Tweede Delisch-Attische Zeebond]], en in de [[Diadochen]]tijd was het lid van een eilandenbond, die achtereenvolgens onder [[Oude Egypte|Egyptische]], [[Macedonië (oudheid)|Macedonische]] en [[Rodos (eiland)|Rhodische]] invloed stond, totdat het uiteindelijk vanaf [[41 v.Chr.]] bij het [[Romeinse Rijk]] werd ingelijfd.

== Belangrijkste bezienswaardigheden ==

* Het dorp '''Apíranthos''' (Απείρανθος), op 25 km zuidoostwaarts van Naxos-stad, werd in de 17e eeuw gesticht door Kretenzers op de vlucht voor de Turken. Zij kwamen er werken in de nabijgelennabijgelegen amarilmijnen. Het aantrekkelijke dorp bezit fraaie, met marmer geplaveide straten en woontorens gebouwd door de Venetiaanse familie Crispi. Men draagt hier nog vaak de traditionele klederdracht. Er is ook een klein museum met een archeologische en een geologische afdeling.

== Externe link ==