Fenakistiscoop
Een fenakistiscoop (van het Grieks phenax, -akos 'bedrieger' en skopein 'zien') is een animatie-toestel waarmee bewegende beelden kunnen worden getoond. Dit toestel werd in 1831 gelijktijdig door de Belg Joseph Plateau en de Oostenrijker Simon Stampfer uitgevonden. Het was een voorloper van de zoötroop en lag aan de basis van de uitvinding van de cinematograaf. Plateau bouwde verder op het werk van Faraday voor deze uitvinding. Plateau zou het woord voor zijn uitvinding niet zelf verzonnen hebben en hij gebruikte aanvankelijk ook het woord fenakisticoop in plaats van fenakistiscoop. Een praktisch identiek toestel (stroboscoop genoemd) werd onafhankelijk van Plateau door de Simon Stampfer ontwikkeld in dezelfde periode.
De fenakistiscoop gebruikt het verschijnsel van persistentie of lichtnawerking op het netvlies om met behulp van een beperkt aantal tekeningen een illusie van bewegende beelden te genereren.
Een fenakistiscoop bestaat uit twee schijven die op eenzelfde as zijn bevestigd. De eerste schijf heeft een reeks gleuven aan de rand, terwijl op de tweede schijf tekeningen van een bepaalde actie zijn geplaatst op concentrische cirkels. Wanneer men het toestel voor een spiegel houdt en door de gleuven kijkt terwijl men de schijven voldoende snel laat draaien, krijgt men de illusie van bewegende beelden.
De nieuwigheid ten opzichte van het wiel van Faraday bestond erin dat beide schijven in dezelfde richting draaiden en dat Plateau niet telkens hetzelfde beeldje op de schijf plaatste maar ze telkens een beetje liet verschillen om zo een beweging te realiseren.
De fenakistiscoop werd op de markt gebracht onder verschillende benamingen, waaronder fantasmascoop en fantoscoop. Gedurende twee jaar is het toestel populair geweest, tot aan de uitvinding van de zoötroop door William George Horner. Dit laatste toestel had twee voordelen: men had geen spiegel nodig en, wat nog belangrijker was, het kon bekeken worden door meer dan een persoon tegelijk.
Zie ook bewerken
- Phi-fenomeen
- Thaumatroop, een voorloper van dit apparaat
- Zoötroop, een opvolger van dit apparaat
Externe link bewerken
- Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen (Universiteit van Gent)