Keizer Karel V: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Kleine herindeling en diverse aanvullingen |
|||
Regel 49:
Aan het hof van zijn tante [[Margaretha van Oostenrijk (1480-1530)|Margaretha]] werd Karel vanaf 1507 in de praktijk opgevoed door [[Willem van Croy]], heer van Chièvres en Adriaan van Utrecht, de latere [[paus Adrianus VI]]. Naast de klassieke ridderlijke vaardigheden, zoals het zwaardvechten en de jacht, probeerden zij hem ook de nieuwe [[Humanisme|humanistische idealen]] bij te brengen, maar daarvoor interesseerde de jonge Karel zich een heel stuk minder. Grootkanselier [[Jean le Sauvage]] bracht hem de beginselen van politiek en bestuur bij.
Aan het Bourgondische hof was Frans de voertaal en daarmee was dit Karels moedertaal. In de dagelijkse omgang had hij zich wat Nederlands aangeleerd, waarmee hij zich ook enigszins kon redden in het daaraan toendertijd nauw verwante [[Nederduits]]. Tijdens zijn eerste reis naar Spanje leerde hij ook vloeiend Spaans. Volgens de overlevering zou hij in latere jaren zelf gezegd hebben: "''Ik spreek Spaans tegen God, Italiaans tegen vrouwen, Frans tegen mannen en Duits tegen mijn paard''".
==Huwelijk en kinderen==
[[Afbeelding:Tizian_057.jpg|right|thumb|175px|Isabella van Portugal (1503-1539) Schilderij door [[Titiaan]]]]
Karel V trouwde op 10 maart 1526 in [[Sevilla]] met de toen 23-jarige [[Isabella van Portugal (1503-1539)|Isabella van Portugal]]. Dit huwelijk was in eerste instantie bedoeld om nauwere banden met het Spaanse buurland Portugal aan te gaan. Bovendien was Isabella een nicht van Karel, zodat een pauselijke dispensatie voor dit huwelijk nodig was. Na het huwelijk vond een huwelijksreis door Zuid-Spanje plaats, die bijna een jaar duurde. Het zou een relatief gelukkig huwelijk worden, ondanks dat het om politieke redenen gesloten was en ze elkaar vaak jarenlang niet zagen. Zij kregen één zoon, twee dochters en twee zoontjes die reeds kort na hun geboorte stierven.
* [[Filips II van Spanje|Filips II]] ([[21 mei]] [[1527]] – [[13 september]] [[1598]]), getrouwd met, achtereenvolgens, [[Maria Emanuela van Portugal|Maria van Portugal]] (1527 – [[1545]]), [[Maria I van Engeland]] (1516 - [[1558]]), [[Elisabeth van Valois]] ([[1545]] - [[1568]]) en [[Anna van Oostenrijk (1549-1580)]]
Regel 66:
==De erflanden==
[[Afbeelding:Karel-V-rijken.jpg|right|thumb|300px|Het [[Heilige Roomse Rijk]] en de erflanden van Karel V tegen het eind van zijn regeerperiode]]▼
De kern van het latere wereldrijk van Karel V werd gevormd door de erflanden, dat wil zeggen de gebieden die hij van zijn voorouders erfde. Net zoals zijn totale rijk, waren ook deze erflanden geen eenheid, maar vormden een [[personele unie]] van tientallen afzonderlijke gebieden, uiteenlopend van grote koninkrijken, hertogdommen, graafschappen, tot soms heel kleine heerlijkheden. De kaart geeft de situatie weer op het toppunt van zijn heerschappij (hierop zijn de overzeese gebieden niet weergegeven). Hoewel Karel vaak oorlog heeft gevoerd, moest hij daarbij meestal zijn eigen gebieden verdedigen tegen buitenlandse invallen. Alleen het grondgebied van de Nederlanden heeft hij aanzienlijk kunnen vergroten.
▲[[Afbeelding:Karel-V-rijken.jpg|right|thumb|300px|Het [[Heilige Roomse Rijk]] en de erflanden van Karel V tegen het eind van zijn regeerperiode]]
===De Bourgondische erflanden===
In 1506, toen zijn vader Filips de Schone stierf, erfde Karel al diens landsheerlijkheden die tesamen de [[Bourgondische Nederlanden|Bourgondische]] en later de [[Habsburgse Nederlanden]] genoemd werden. De belangrijkste waren het hertogdom Brabant, de graafschappen Vlaanderen en Holland en het Vrijgraafschap Bourgondië ([[Franche-Comté]]).
Margaretha's taak eindigde formeel toen Karel op 5 januari 1515 in een plechtige vergadering van de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]] in het [[Paleis op de Koudenberg]] in Brussel meerderjarig werd verklaard. Vanwege haar ervaring bleef zijn tante Margaretha wel een belangrijke rol in de regering spelen, mede omdat Karel direct na zijn aantreden begon met een lange rondreis door zijn nieuwe [[landsheerlijkheid|landsheerlijkheden]]. Daarbij vond in vele steden de traditionele [[blijde intrede]] (''Joyeuse Entrée'') plaats, waarbij hij als de nieuwe vorst door zijn onderdanen gehuldigd werd.
===Gulden Vlies, embleem en motto===
Regel 93 ⟶ 92:
===De Oostenrijkse erflanden===
Toen Karels grootvader [[Maximiliaan I van het Heilige Roomse Rijk|Maximiliaan I van Oostenrijk]] op 12 januari 1519 overleed, erfde hij ook nog de [[Oostenrijkse erflanden]], bestaande uit het [[Aartshertogdom Oostenrijk beneden de Enns|aartshertogdom Oostenrijk]], de hertogdommen [[Hertogdom Stiermarken|Stiermarken]], [[Hertogdom Karinthië|Karinthië]] en [[Krain]] en het graafschap [[Vorstelijk Graafschap Tirol en het Land Vorarlberg|Tirol]] en enkele andere titels. Tegen de wil van Karel, wist zijn broer [[Ferdinand I|Ferdinand]] te bereiken dat deze Oostenrijkse erflanden bij het Verdelingsverdrag van Worms van 21 april 1521 aan hem werden overgedragen. Hiermee werd de basis gelegd voor de latere splitsing van het huis [[Habsburg]] in een Spaanse en een Oostenrijkse tak. Als hoofd van het huis Habsburg bleef Karel wel de titel aartshertog van Oostenrijk voeren.
==Het keizerschap==
Regel 122 ⟶ 121:
Gattinara liet het echter niet bij een politieke theorie, maar kwam ook met heel concrete plannen voor hoe de keizerlijke regering in de praktijk vormgegeven zou moeten worden. Als "grootkanselier aller rijken en landen" van Karel V zag hij voor zichzelf een rol weggelegd als leider van centraal keizerlijk bestuursapparaat, dat rechtstreeks bevoegd zou zijn voor alle aangelegenheden van al Karels gebieden. Zelfs had hij daarvoor één uniform munt- en rechtsstelsel in gedachten. <ref>Hierover: Headley, John M., "The Emperor and His Chancellor: A Study of the Imperial Chancellery under Gattinara", Cambridge University Press, Cambridge/New York 1983.</ref> Topfiguren uit de Spaanse regering zagen dit centralistische concept van Gattinara echter niet zitten en ook Karel zelf vreesde dat hij hierdoor al te afhankelijk zou worden van zijn oude grootkanselier.
Gattinara overleed op 5 juni 1530
===Het regentschapssysteem===
Regel 134 ⟶ 133:
Elk van deze regenten kreeg een publieke volmacht waarmee hij of zij de volledige bevoegdheden kreeg om staatkundig als het alter ego van Karel V te kunnen fungeren. In een geheime restrictie werd vervolgens bepaald welke rechten Karel aan zichzelf voorbehield of welke beslissingen aan hem ter goedkeuring dienden te worden voorgelegd.
De centrale aansturing van deze regenten deed Karel voortaan persoonlijk, bijgestaan door een kleine flexibele staf. Na het overlijden van Gattinara had hij namelijk geen nieuwe [[kanselier (historisch)|grootkanselier]] meer benoemd, maar werkte hij op een meer informele manier samen met de staatssecretaris [[Francisco de los Cobos]] voor Spaanse zaken en met [[Nicolas Perrenot de Granvelle]] voor alle overige aangelegenheden. Deze laatste was Gattinara alleen als [[grootzegelbewaarder]] opgevolgd, maar
Met dit regentschapssysteem had Karel V afstand genomen van de plannen voor een gecentraliseerde superstaat en gekozen voor centralisatie op lager, nationaal niveau. Daarmee zette hij in op de vorming van moderne eenheidsstaten in Spanje en de Nederlanden en gaf hij zelfs de aanzet voor moderne staatsvorming in Duitsland. De keerzijde hiervan was dat de aansturing op internationaal niveau nu een volledig persoonlijke aangelegenheid was geworden. De eenheid van macht en
==Strijd op Europees niveau==
==De Nederlandse staatsvorming==▼
Vanoudsher was de strijd tegen de Islam en de bevrijding van Jeruzalem één van de hoofdtaken van de Rooms-Duitse keizer, maar na de laatste [[kruistocht]] in 1270 was geen keizer daar meer aan toe gekomen. Na de val van [[Constantinopel]] in 1453 rukte het [[Ottomaanse rijk]] echter steeds verder richting West-Europa en ging een bedreiging voor de Habsburgse landen vormen. ▼
Karel werd echter niet alleen vanuit het keizerschap tot de bestrijding van de Ottomanen geïnspireerd: als koning van Aragon voerde hij namelijk ook de titel [[Koninkrijk Jeruzalem|koning van Jeruzalem]] en ook van de [[Bourgondische hertogen]] had hij een ridderlijk kruistochtideaal geërfd. Karel had dit tot uitdrukking gebracht in zijn embleem en motto. Tot een herovering van Jeruzalem zou het nooit komen, het tot staan brengen van de Ottomaanse expansie zou al meer dan genoeg inspanningen vergen.▼
Met de slag bij [[Mohács]] in 1526 veroverde sultan [[Süleyman I]] grote delen van het [[koninkrijk Hongarije (1000-1526)|koninkrijk Hongarije]] en in 1529 rukte hij zelfs op tot voor de poorten van [[Wenen]]. Deze aanval kon door Karels broer [[Ferdinand I van het Heilige Roomse Rijk|Ferdinand]] vrijwel geheel zelfstandig worden afgeslagen. Karel streed op dat moment in Italië met zijn troepen tegen Frankrijk. In 1532 deed de sultan wederom een poging om Wenen te veroveren, maar dit keer bracht Karel een leger van 80.000 man op de been, waarop het Ottomaanse leger zich terugtrok.▼
[[Afbeelding:Charles_quint_a_tunis.png|thumb|280px|right|De verovering van Tunis door keizer Karel V in 1535]]▼
De Ottomaanse sultan veroverde in 1529 [[Algiers]] en in 1534 [[Tunis]] en ging bovendien militaire steun geven aan de [[Barbarijse zeerovers]], die nu vanaf de Noord-Afrikaanse kust de handel op de [[Middellandse zee]] bedreigden, Spaanse schepen overvielen en de kusten van Karels Spaanse en Italiaanse gebieden plunderden. Aan het hoofd van een legermacht van ca. 60.000 man kon Karel V in 1535 de vloot van de sultan vernietigen. Vervolgens wist hij na een korte belegering van de vesting La Goletta op 14 juli 1535 de stad Tunis weer op de Ottomanen te veroveren. Hiermee was de rust aan het zuidelijk front voorlopig hersteld.▼
In 1541 laaide de strijd in Hongarije weer op en in 1543 sloot sultan [[Süleyman I]] bovendien een informele coalitie met de Franse koning [[Frans I van Frankrijk|Frans I]]. Gezamelijk voerden zij daarop een aanval uit op [[Nice]], een strategische havenstad in handen van Karels bondgenoot, hertog [[Karel III van Savoye]]. Deze strijd op vele fronten noopte Karel om in 1547, samen met zijn broer [[Ferdinand I van het Heilige Roomse Rijk|Ferdinand]] als koning van Hongarije, en tegen een jaarlijke tribuutbetaling van 50.000 dukaten, een wapenstilstand voor 5 jaar met de sultan te sluiten. In deze overeenkomst werd Karel niet als keizer, maar slechts als koning van Spanje aangeduid, aangezien de sultan zichzelf, hoewel hij geen christen was, toch als opvolger van de Byzantijnse keizers en daarmee als de enige ware ''caesar'' zag.▼
Gedurende een groot deel van zijn regeerperiode voerde Karel oorlog met Frankrijk. Dit land voelde zich bedreigd doordat het aan alle kanten omringd was door landen van Karel V en met name de Franse koning [[Frans I van Frankrijk|Frans I]] werd zijn grote tegenspeler in de strijd om de hegemonie in Europa.▼
[[Afbeelding:Franz_I_und_Karl_V.JPG|thumb|250px|left|De gezamelijke intocht van [[Frans I van Frankrijk|Frans I]] en Karel V in Parijs in 1540. Fresco in [[Caprarola]]]]▼
In 1515 behaalde [[Frans I van Frankrijk]] tijdens de [[Oorlog van de Liga van Kamerijk]] een grote overwinning in de [[Slag van Marignano]] tegen Milaan, dat toebehoorde aan [[Ferdinand II van Aragón|Ferdinand V van Aragón]]. In [[1516]] legde hij Karel V, die ondertussen Ferdinand was opgevolgd, de [[Vrede van Noyon]] ([[1516]]) op. Daarop smeedde Karel een coalitie met [[Paus Leo X]] en koning [[Hendrik VIII van Engeland]]. In de volgende oorlog, de [[Italiaanse Oorlog van 1521 - 1526]], leed [[Frans I van Frankrijk|Frans I]] tijdens de [[Slag bij Pavia (1525)|Slag bij Pavia]] een zware nederlaag en werd gevangengenomen door Karel V, die hem dwong om de [[Vrede van Madrid]] ([[1526]]) te aanvaarden, waarin Frans I al zijn aanspraken op [[Italië|Noord-Italië]] opgaf. ▼
Bijna onmiddellijk hierna ontstond er een nieuwe alliantie, waarvan Frans I het machtigste lid was: de [[Liga van Cognac]], waarin Engeland, [[Paus Clemens VII|Clemens VII]], Venetië, Milaan en Florence zijn bondgenoten waren.▼
Karel versloeg eerst de zwakste van zijn tegenstanders, de paus. In [[1527]] namen zijn troepen Rome in en plunderden dat, tegen zijn bedoeling in, op een schaal die sinds de tijd van de [[Vandalen]] niet meer was voorgekomen. Deze ramp ging de geschiedenis in als de [[Plundering van Rome|''Sacco di Roma'']]. Vervolgens werd het door de pest verzwakte Franse leger verslagen voor de poorten van [[Napels (stad)|Napels]]. Hierop sloot Karel V opnieuw een vredesverdrag met Frankrijk, de [[Damesvrede van Kamerijk]] (1529), dat de bepalingen van het Verdrag van Madrid bevestigde. Paus Clemens VII werd verplicht Karel tot Rooms keizer te kronen ([[Bologna (stad)|Bologna]], [[1530]]), de laatste keizerkroning door een paus in de geschiedenis.▼
==Politiek op nationaal niveau==
▲===De Nederlandse staatsvorming===
In navolging van zijn Bourgondische voorouders, ging Karel V verder met het omvormen van de Nederlanden tot één staat. Hiertoe voerde hij een drie-sporenbeleid:
* Vorming van een territoriale eenheid
Regel 157 ⟶ 182:
Na de dood van zijn tante [[Margaretha van Oostenrijk (1480-1530)|Margaretha van Oostenrijk]] op 1 december 1530, benoemde Karel V in 1531 zijn zuster [[Maria van Hongarije (1505-1558)|Maria van Hongarije]] tot haar opvolger als landvoogdes van de Nederlanden. Met haar eruditie en daadkrachtigheid waren de Nederlanden in vertrouwde en capabele handen, zodat Karel zich spoedig weer op de problemen in zijn andere rijken kon richten. Maria van Hongarije trad op 25 oktober 1555 tegelijk met haar broer af.
===Spanje en de Nieuwe Wereld===
Toen Karel, anderhalf jaar nadat hij in [[Brussel (stad)|Brussel]] tot koning van Spanje was uitgeroepen, voor het eerst in dit rijk kwam, werd hij onmiddellijk geconfronteerd met de [[opstand van de Comunidades]] ([[1520]]-[[1521]]), die hij moeizaam onderdrukte. In 1523 kon vervolgens het centrale bestuur van Spanje gereorganiseerd worden, waarbij meerdere gespecialiseerde bestuursraden (''consejeros'') werden gevormd. Deze zouden het voorbeeld worden voor de [[Collaterale Raden]] die Karel V in 1531 in de Nederlanden instelde.
Regel 174 ⟶ 199:
Tijdens de tweede helft van zijn regeerperiode (1530-1555) kwam Karel niet meer langere tijd naar Spanje. Hij liet het regentschap over de Spaanse koninkrijken toen eerst over aan zijn vrouw Isabella en na haar dood in 1539 aan zijn oudste zoon Filips, die hem in 1556 ook zou opvolgen als koning [[Filips II van Spanje|Filips II]]. In de praktijk werd de Spaanse regering tot midden jaren '40 grotendeels gecoördineerd door de zeer invloedrijke topambtenaar [[Francisco de los Cobos]] <ref>Uitgebreid over zijn persoon: Hayward, Keniston, "Francisco de Los Cobos - Secretary of the Emperor Charles V", University Of Pittsburgh, Pittsburgh 1959.</ref>.
===Duitsland en de Reformatie===▼
▲==De strijd met Frankrijk==
▲Gedurende een groot deel van zijn regeerperiode voerde Karel oorlog met Frankrijk. Dit land voelde zich bedreigd doordat het aan alle kanten omringd was door landen van Karel V en met name de Franse koning [[Frans I van Frankrijk|Frans I]] werd zijn grote tegenspeler in de strijd om de hegemonie in Europa.
▲[[Afbeelding:Franz_I_und_Karl_V.JPG|thumb|250px|left|De gezamelijke intocht van [[Frans I van Frankrijk|Frans I]] en Karel V in Parijs in 1540. Fresco in [[Caprarola]]]]
▲In 1515 behaalde [[Frans I van Frankrijk]] tijdens de [[Oorlog van de Liga van Kamerijk]] een grote overwinning in de [[Slag van Marignano]] tegen Milaan, dat toebehoorde aan [[Ferdinand II van Aragón|Ferdinand V van Aragón]]. In [[1516]] legde hij Karel V, die ondertussen Ferdinand was opgevolgd, de [[Vrede van Noyon]] ([[1516]]) op. Daarop smeedde Karel een coalitie met [[Paus Leo X]] en koning [[Hendrik VIII van Engeland]]. In de volgende oorlog, de [[Italiaanse Oorlog van 1521 - 1526]], leed [[Frans I van Frankrijk|Frans I]] tijdens de [[Slag bij Pavia (1525)|Slag bij Pavia]] een zware nederlaag en werd gevangengenomen door Karel V, die hem dwong om de [[Vrede van Madrid]] ([[1526]]) te aanvaarden, waarin Frans I al zijn aanspraken op [[Italië|Noord-Italië]] opgaf.
▲Bijna onmiddellijk hierna ontstond er een nieuwe alliantie, waarvan Frans I het machtigste lid was: de [[Liga van Cognac]], waarin Engeland, [[Paus Clemens VII|Clemens VII]], Venetië, Milaan en Florence zijn bondgenoten waren.
▲Karel versloeg eerst de zwakste van zijn tegenstanders, de paus. In [[1527]] namen zijn troepen Rome in en plunderden dat, tegen zijn bedoeling in, op een schaal die sinds de tijd van de [[Vandalen]] niet meer was voorgekomen. Deze ramp ging de geschiedenis in als de [[Plundering van Rome|''Sacco di Roma'']]. Vervolgens werd het door de pest verzwakte Franse leger verslagen voor de poorten van [[Napels (stad)|Napels]]. Hierop sloot Karel V opnieuw een vredesverdrag met Frankrijk, de [[Damesvrede van Kamerijk]] (1529), dat de bepalingen van het Verdrag van Madrid bevestigde. Paus Clemens VII werd verplicht Karel tot Rooms keizer te kronen ([[Bologna (stad)|Bologna]], [[1530]]), de laatste keizerkroning door een paus in de geschiedenis.
▲==De Ottomaanse dreiging==
▲Vanoudsher was de strijd tegen de Islam en de bevrijding van Jeruzalem één van de hoofdtaken van de Rooms-Duitse keizer, maar na de laatste [[kruistocht]] in 1270 was geen keizer daar meer aan toe gekomen. Na de val van [[Constantinopel]] in 1453 rukte het [[Ottomaanse rijk]] echter steeds verder richting West-Europa en ging een bedreiging voor de Habsburgse landen vormen.
▲Karel werd echter niet alleen vanuit het keizerschap tot de bestrijding van de Ottomanen geïnspireerd: als koning van Aragon voerde hij namelijk ook de titel [[Koninkrijk Jeruzalem|koning van Jeruzalem]] en ook van de [[Bourgondische hertogen]] had hij een ridderlijk kruistochtideaal geërfd. Karel had dit tot uitdrukking gebracht in zijn embleem en motto. Tot een herovering van Jeruzalem zou het nooit komen, het tot staan brengen van de Ottomaanse expansie zou al meer dan genoeg inspanningen vergen.
▲Met de slag bij [[Mohács]] in 1526 veroverde sultan [[Süleyman I]] grote delen van het [[koninkrijk Hongarije (1000-1526)|koninkrijk Hongarije]] en in 1529 rukte hij zelfs op tot voor de poorten van [[Wenen]]. Deze aanval kon door Karels broer [[Ferdinand I van het Heilige Roomse Rijk|Ferdinand]] vrijwel geheel zelfstandig worden afgeslagen. Karel streed op dat moment in Italië met zijn troepen tegen Frankrijk. In 1532 deed de sultan wederom een poging om Wenen te veroveren, maar dit keer bracht Karel een leger van 80.000 man op de been, waarop het Ottomaanse leger zich terugtrok.
▲[[Afbeelding:Charles_quint_a_tunis.png|thumb|280px|right|De verovering van Tunis door keizer Karel V in 1535]]
▲De Ottomaanse sultan veroverde in 1529 [[Algiers]] en in 1534 [[Tunis]] en ging bovendien militaire steun geven aan de [[Barbarijse zeerovers]], die nu vanaf de Noord-Afrikaanse kust de handel op de [[Middellandse zee]] bedreigden, Spaanse schepen overvielen en de kusten van Karels Spaanse en Italiaanse gebieden plunderden. Aan het hoofd van een legermacht van ca. 60.000 man kon Karel V in 1535 de vloot van de sultan vernietigen. Vervolgens wist hij na een korte belegering van de vesting La Goletta op 14 juli 1535 de stad Tunis weer op de Ottomanen te veroveren. Hiermee was de rust aan het zuidelijk front voorlopig hersteld.
▲In 1541 laaide de strijd in Hongarije weer op en in 1543 sloot sultan [[Süleyman I]] bovendien een informele coalitie met de Franse koning [[Frans I van Frankrijk|Frans I]]. Gezamelijk voerden zij daarop een aanval uit op [[Nice]], een strategische havenstad in handen van Karels bondgenoot, hertog [[Karel III van Savoye]]. Deze strijd op vele fronten noopte Karel om in 1547, samen met zijn broer [[Ferdinand I van het Heilige Roomse Rijk|Ferdinand]] als koning van Hongarije, en tegen een jaarlijke tribuutbetaling van 50.000 dukaten, een wapenstilstand voor 5 jaar met de sultan te sluiten. In deze overeenkomst werd Karel niet als keizer, maar slechts als koning van Spanje aangeduid, aangezien de sultan zichzelf, hoewel hij geen christen was, toch als opvolger van de Byzantijnse keizers en daarmee als de enige ware ''caesar'' zag.
▲==Duitsland en de Reformatie==
Als kerngebied van het [[Heilige Roomse Rijk]] was Duitsland voor Karel V één van zijn vele rijken. Anders dan in zijn erflanden bezat hij hier ook weinig concrete machtsmiddelen. Voor zijn politieke doelstellingen was hij daarom hoofdzakelijk aangewezen op de steun van de rijksvorsten. Sinds het eind van de 15e eeuw begonnen dezen zich echter te organiseren in [[Rijksdag (Heilige Roomse Rijk)|Rijksdag]], om zo sterker te staan tegenover de koning/keizer. Karel V zocht als alternatief de steun van de kleinere [[Rijksgraaf|rijksgraven]], -heren en -ridders, die hij in een bond probeerde te verenigen. Dit naar het voorbeeld van de succesvolle [[Zwabische Bond]], die van 1488-1533 een belangrijke pijler van de keizerlijke macht in met name Zuid-West Duitsland was. <ref>Hierover: Horst Rabe, "Reichsbund und Interim. Die Verfassungs- und Religionspolitik Karls V. und der Reichstag von Augsburg 1547/1548", Köln-Wien 1971 en Volker Press, "Kaiser Karl V, König Ferdinand und die Entstehung der Reichsritterschaft", Franz Steiner Verlag, Wiesbaden 1976.</ref>
Regel 219 ⟶ 221:
Om in afwachting van definitieve besluiten van het Concilie de protestanten voorlopig tevreden te stellen had Karel V kort daarvoor het [[Interim_van_Augsburg|Augsburger Interim]] uitgevaardigd. Dit was een tamelijk eigenmachtige mengeling van concessies, waarmee hij enerzijds de protestanten opdroeg om het traditionele katholiek geloof, de katholieke gebruiken en de zeven [[sacramenten]] opnieuw te aanvaarden, maar hij anderzijds protestantse geestelijken toestond om te trouwen en leken om de [[Heilige Communie]] onder beide gedaanten te ontvangen.
In de herfst van 1551 sloten protestantse rijksvorsten echter weer een geheim verbond met de Franse koning [[Hendrik II van Frankrijk|Hendrik II]], waarbij zij geld en steun zouden krijgen in ruil voor de overdracht van [[Kamerijk]] en de
Nadat hij naar Brussel was teruggekeerd, probeerde Karel V in de loop van 1553 de Duitse vorsten nog te bewegen om zijn zoon [[Filips II van Spanje|Filips]] tot rooms-koning en toekomstig keizer te kiezen, wanneer zijn broer [[Ferdinand I van het Heilige Roomse Rijk|Ferdinand]] eenmaal keizer zou zijn. Dit in een laatste poging om het gezag van het [[Keizer|keizerschap]] verbonden te houden met de macht van de Spaanse en Nederlandse erflanden. Hierdoor zagen de Duitse vorsten hun vrijheid (''Libertät'') wederom bedreigd door een absolute en universele monarchie (''Monarchia Universalis'') onder een veel te katholieke en Spaanse Filips en wezen het voorstel dan ook resoluut van de hand.
==Troonsafstand en laatste jaren==
[[Afbeelding:Frans_Francken_II_-_Troonsafstand_Karel_V.jpg|thumb|250px|right|[[Allegorie (beeldende kunst)|Allegorie]] op de troonsafstand van Karel V. Schilderij door Frans Francken II uit 1620.]]
Karel V zag de Godsdienstvrede van Augsburg als een persoonlijke nederlaag. Teleurgesteld en uitgeput door het vrijwel permanente rondreizen, deed hij op 25 oktober 1555 in [[Brussel (stad)|Brussel]] troonsafstand. Dit was een voor die tijd zeer ongewone en opzienbarende daad. Voor deze plechtigheid in de [[Aula Magna]] van het [[Paleis op de Koudenberg]] waren vertegenwoordigers van alle [[Zeventien Provinciën]], leden van de regeringsorganen en de ridders van het [[Gulden Vlies]] bijeengekomen.
In een ontroerende rede verhaalde de oude keizer, steunend op de jonge [[Willem van Oranje]], hoe hij steeds had gestreefd "''om voor het welzijn van Duitsland en de andere rijken te zorgen, om voor de vrede en de eenheid van het hele christendom te zorgen en om krachten tegen de Turken aan te wenden''". Terugblikkend op zijn leven, eindigde hij met: "''ik weet, dat ik vele fouten begaan heb, grote fouten, niet in het minst wegens mijn jeugd, dan wegens menselijk dwalen en wegens mijn passies, en uiteindelijk door mijn vermoeidheid. Maar niemand heb ik bewust onrecht aangedaan, wie ook. Indien er dan toch nog onrecht was, gebeurde het buiten mijn weten en enkel door onvermogen: ik betreur dit openbaar en smeek eenieder, die ik gekrenkt zou hebben, om vergiffenis''".
| |||