Portellsaurus
Portellsaurus sosbaynati is een plantenetende ornithischische dinosauriër, behorende tot de Euornithopoda, die tijdens het vroege Krijt leefde in het gebied van het huidige Spanje.
Vondst en naamgeving bewerken
Begin 1998 vonden Miquel Guardiola, Julián Yuste en Silvia Fabregat op de vindplaats van Mas de Curolles-II bij Portell de Morella een onderkaak van een euornithopode.
In 2021 werd de typesoort Portellsaurus sosbaynati benoemd en beschreven door Andrés Santos-Cubedo, Carlos de Santisteban, Begoña Poza en Sergi Meseguer. De geslachtsnaam verwijst naar Portell de Morella. De soortaanduiding eert de geoloog Vincente Sos Baynat, de eerste wetenschapper die met een eredoctoraat geëerd werd door de Universitat Jaume I. Omdat de naam gepubliceerd is in een elektronisch tijdschrift, zijn Life Science Identifiers nodig voor de geldigheid ervan. Deze zijn 3E240477-3C7C-4BDD-A450-60FBC74AFEE9 voor het geslacht en 60FC0FE9-95DF-4D43-8A40-41FEFDE2DDBF voor de soort.
Het holotype, MQ98-II-1, is gevonden in een laag van de Margas de Mirambell-formatie die dateert uit het vroege of middelste Barremien, ongeveer 130 miljoen jaar oud. Het bestaat uit het os dentale ofwel dentarium van een rechteronderkaak. De meeste tanden zijn eruit gevallen; sommige tandkassen bewaren nog fragmenten. Het maakt deel uit van de Colección Museográfica de Cinctorres.
Beschrijving bewerken
Grootte en onderscheidende kenmerken bewerken
De lengte van het stuk onderkaak, 313 millimeter, wijst erop dat Portellsaurus een middelgrote euornithopode is, zeer ruwweg zeven tot acht meter lang.
De beschrijvers stelden verschillende onderscheidende kenmerken vast. Twee daarvan zijn autapomorfieën, unieke afgeleide eigenschappen. Op de onderrand van de onderkaak bevindt zich direct onder de basis van de processus coronoides geen bult. Dit kenmerk wordt overigens gedeeld met de niet direct verwante Altirhinus en Sirindhorna. Op de grens tussen de elfde en twaalfde tandkas bevindt zich een diepe ovale uitholling op de binnenzijde van de ingang van de sluitspieren in de kaak; deze holte is intern verbonden met het achterste aderkanaal van de tandrij.
Daarnaast is er een unieke combinatie van op zich niet unieke kenmerken. De onderrand van de voorste kaaktak is recht. De voorste punt van de kaaktak is niet verheven ten opzichte van de onderrand. De bovenrand en onderrand van de kaaktak lopen evenwijdig. Er ligt een tandeloos diasteem tussen de voorste tandrij en het predentarium. Jinzhousaurus maakt deze combinatie uniek omdat hij, evenals Ouranosaurus, wel een bult onder de processus coronoides bezit.
Onderkaak bewerken
De onderkaak is recht en buigt vooraan niet naar boven toe. De kaak heeft enkele duidelijk basale kenmerken. De tandekassen raken elkaar niet in verticale wanden maar voegen zich naar het profiel van de tand. Per tandpositie is er één functionele tand en één vervangingstand. Het dentarium draagt vijftien tanden. De achterste tan ligt binnen de lijn van het verticale uitsteeksel van de processus coronoides maar nog voor de lengteas daarvan. Er is geen breed beenplateau tussen de tandrij en de processus coronoides. Hoewel er geen bult ligt op de onderrand is er wel een bult op de buitenste zijkant onder de basis van de processus coronoides. De basis helt naar achteren. De buitenzijde van de kaak wordt doorboord door vijf grote ovale aderopeningen. De binnenrand van de processus coronoides wordt van de buitenrand gescheiden door een diepe neerwaartse groeve die uitloopt in de groeve voor de sluitspier. Deze neerwaartse groeve verbreedt zich tot een diepe ovale uitholling. De holte is eenentwintig millimeter lang en negen breed. Hij is drieëndertig millimeter diep. Het is deze holte die de bult vormt aan de buitenzijde aan de basis van de process coronoides. De beschrijvers concludeerden dat de unieke bouw geen pathologie was, bijvoorbeeld een abces. Er zijn geen sporen van een breuk en er is geen ziekelijke groei van het bot.
Fylogenie bewerken
Portellsaurus werd in 2021 in de Hadrosauroidea geplaatst, als zustersoort van een klade bestaande uit Bolong en Ouranosaurus.
Het volgende kladogram toont de positie van Portellsaurus in de evolutionaire stamboom volgens het beschrijvende artikel.
| Ankylopollexia |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portellsaurus deelt overigens maar twee speciale kenmerken met Bolong en Ouranosaurus: de positie van de tandrij ten opzichte van de processus coronoides en het naar achteren hellen van dat uitsteeksel.
Literatuur bewerken
- Santos-Cubedo A., de Santisteban C. & Poza B, Meseguer S. 2021. "A new styracosternan hadrosauroid (Dinosauria: Ornithischia) from the Early Cretaceous of Portell, Spain". PLOS ONE. 16(7): e0253599