Pieter Verheyen
Pierre-Emmanuel, Pieter-Emanuel, Pierre of Pieter Verheyen (Gent, 15 januari 1747 – aldaar, 11 januari 1819) was een componist, organist en zanger wiens loopbaan verliep van zijn geboorte in de Oostenrijkse Nederlanden over de verschillende regimewisselingen onder Frans bestuur tot na de oprichting van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden.[1] en wiens werk ”onmiskenbaar aanwezige esthetische kwaliteiten” zou vertonen.[2]
| Pieter Verheyen | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Gravure door Charles Onghena
| ||||
| Algemene informatie | ||||
| Geboren | 15 januari 1747 | |||
| Geboorteplaats | Gent
| |||
| Overleden | 11 januari 1819 | |||
| Overlijdensplaats | Gent
| |||
| Land |  Nederland
| |||
| (en) MusicBrainz-profiel | ||||
| ||||
Jeugd, opleiding en kerkmuziek bewerken
Hij zong als koorknaap in de Sint-Baafskathedraal in Gent. De organist Josse Boutmy was zijn muziekleraar. Later studeerde hij compositie bij Ignaz Vitzthumb, de directeur van de Brusselse Muntschouwburg en bij François-Joseph Krafft, de kapelmeester van de Sint-Baafskathedraal in Gent. Hij zong in kerken in Brugge en Gent en bij verschillende muziektheaters. Hij dirigeerde tevens in Maastricht.
Zijn vroegste composities – kerkmuziek - dateren van 1778. In 1786 werd hem de functie van gewoon componist, compositeur ordinaire de Son Altesse, Prins Ferdinand Lobkowitz, bisschop van Gent, toegewezen.
Godsdienstvervangende patriottische hymnen en cantates bewerken
Nadat hij zijn stem verloren had, kreeg hij onder het Franse bestuur een administratieve betrekking toegewezen. Hij werd organist van de tempel van de rede, de Temple de la Raison, in 1793 en later bij het Ursulinenklooster. Er werden onder “republikeins” bestuur in Gent jaarlijks een aanzienlijk aantal zogenaamde nationale plechtigheden gevierd. De gelegenheidswerken zoals hymnen en gezangen die toen in de tempel van de Wet werden uitgevoerd, waren gewoonlijk door dezelfde drie Gentse musici gecomponeerd; naast Verheyen waren dat Karel Ots en Karel-Lodewijk Joseph Hanssens sr. Op 1 Vendémiaire, jaar VIII (23 september 1799), werd een patriottische cantate opgevoerd met als titel: Présent des Dieux, Liberté chérie.[3] Verheyen heeft in deze jaren ook een Hymne à la paix pour la fête du 30 brumaire; an VI (20 november 1797) gecomponeerd.[4]
Opera bewerken
Naast geestelijke muziekstukken[5] en later “vervangende” republikeinse hymnen en cantates, componeerde Verheyen ook theatermuziek:
- Les Chevaliers ou Le Prix de l'arc, opera op libretto van Duperron (opgevoerd op 20 en 23 januari 1779, in het Gents theater)
- Divertissement lyrique dédié à Son Altesse [...] Ferdinand de Lobkowitz, évêque de Gand. Par F. J. Sacy, curé de Sommerghem, en reconnoissance des bienfaits de Son Altesse, le 25 août 1788. Les paroles par l'abbé Ghiot, aumonier honoraire de Son Altesse, lyrisch divertissement op libretto van abbé Ghiot (25 augustus 1788, Gent)
- De Jagtparty van Hendrik IV, opera (1794)
- Le Jardin de l'amour ou Les Noces d'Alexis (1794)[6]
Laatste decennium bewerken
Verheyen schreef in 1810 nog een requiem naar aanleiding van het overlijden van Joseph Haydn (1732-1809)[7] en toen de Société royale des beaux arts et de la littérature de Gand een compositiewedstrijd met Waterloo als thema hield, was Verheyen in 1816 met La journée de Waterloo een van de deelnemers.[8]
Waardering bewerken
In een byvoegsel aan de nieuwe Gentse uytgaeve van 1829 door D.J. Vanderhaeghen van het oorsprongelyk werk van de De historie van Belgis van Marcus van Vaernewyck, is in eene beknopte beschryvings-lyst der beroemdste Gentenaers een bijzonder lovend portret van componist Verheyen gemaakt, die toen amper een decennium niet meer bij de levenden was.[9] Het oordeel luidt als volgt :
- Verheyen (Pieter), briefwisselende lid van het koninglyk nederlandsch institut van konsten en wetenschappen, in het jaer 1817 (sic) in eenen hoogen ouderdom binnen zyne geborte-stad overleden, is eenen uytmuntenden toonkundigen en toonkonstoeffenaer geweest, die vele muziek-stukken, welke de kenteekens van een groot vernuft en konstvollen smack draegen, verscheyde missen en andere kerk-muziek-stukken heeft gemaekt, welke van tyd tot tyd in onze kerken uytgevoert worden.
Zijn betekenis voor het Gentse cultuurleven blijkt ook uit het gegeven dat hij daar een van de oprichters van de Société des Beaux-Arts was.[10]
Overlijden bewerken
Volgens de verklaring van overlijden van Pierre Charles Emmanuel Verheyen (professeur de musique), opgemaakt 11 (onze) januari 1819, was hij zoon van Isabelle Arnais en Jean Jacques Verheyen. Hijzelf was getrouwd met Catharine Vercauter. Die verklaring meldt tevens dat hij de dag daarvoor (hier à deux heures) is overleden.[11]
Bronnen, noten en/of referenties
Voetnoten
Aanvullende referenties
|