Overleg:Welden (Oudenaarde)
Verwarring tussen twee heerlijkheden die "Welden" heetten.
Het boekje "Welden in oude prentkaarten foto's en doodsbeeldekens (1880-1950)" bevat de geschiedenis van Welden geschreven door de vermaarde drs. Luc Dhondt.
Luc Dhondt schrijft hierin p. 9: "Ook de grote adel kwam hierin verarmd uit de strijd. Hun landeigendommen waren veelal verwoest of geplunderd waardoor ze weinig opbrachten. Wellicht ligt daarin de reden waarom Egmont Welden in 1627 verkocht aan een niet-edelman, Laureins Volckaert. Hij kwam uit een handelaars- en koopmansgeslacht. Tevoren was hij te Gent belastingsontvanger, directeur van openbare werken, en schepen. Door die aankoop van Welden werd hij "heer" en op basis daarvan kocht hij zich in 1630 in de adel. Zijn zoon noemde zich heer van Welden en werd schatbewaarder van Gent. De de Volckaerts bleven er de hoogste ambten uitoefenen. In 1716 kochten ze zelfs de titel van graven en verhieven Welden tot een graafschap. Toen de laatste Volckaert in 1743 stierf, waren ze verwant aan de meeste vooraanstaande families zoals Vilain XIIII de Plotho en du Fanry. Tekenend voor hun opgang was dat de graaf van Welden in 1725-'26 als een van de twee leiders van de hele Vlaamse adel optrad."
Ik weet niet of deze paragraaf in dit boek een correcte verwijzing is naar het dorp Welden. Er is immers ook een kasteel van welden, dat ook een heerlijkheid was in Zevergem. Mogelijkerijze heeft Luc Dhondt hier deze paragraaf ten onrechte toegekend aan het dorp Welden ipv aan Zevergem.
Op de website over de geschiedenis van Zevergem
(http://www.depinte.be/page28551340.aspx)
lezen we:
"De belangrijkste heerlijkheid was echter deze van Welden, afhankelijk van het leenhof van de Oudburg te Gent, met uitgestrekte gronden of "velden" ten Z. en W. van het dorp en over de Schelde te Vurste en Semmerzake. In 1716 werd "Welden" onder Fr. F. H. Volckaert tot graafschap verheven. Het "kasteel van Welden" met omringend park en dreven bleef tot op heden bewaard.
Voormalig "Hof te Seevergem", later "Hof te Weldene", thans "Kasteel van Welden". Vermoedelijk middeleeuwse site met walgracht met afzonderlijk omgracht opper- en neerhof, in het bezit van de familie van Zevergem, die de dorpsheerlijkheid behield tot in de 13de eeuw. In 1232 werd de heerlijkheid afgestaan aan de Gentse St.-Pietersabdij, met uitzondering van een aantal gronden (velden of welden genoemd) en het neerhof bleef in het bezit van de dochter van de heer van Zevergem en behoorde tot het leenhof van de Oudburg van Gent. De zetel van de heerlijkheid, het oude "Hof te Seevergem", bij Sanderus "Praetorium de Weldene" genoemd, lag op grondgebied van St.-Pieters en werd door de heren van Welden in cijns gehouden.
Eerst vermelde heren van Welden waren de Gentse patriciërs van der Zickele ca. 1400. Via huwelijk en verwantschap kwam het kasteel in handen van de Nederlandse familie van Reymerswaal en de Franse families de Perreau en l'Espinoy. Het werd verkocht in 1627 aan L. Volckaert, schepen van de Keure van Gent. Zijn zoon Philippe was eigenaar ten tijde van Sanderus. Van dit kasteel is enkel de cirkelvormige gracht met walmuur en een toren behouden.
Vermoedelijk werd ca 1700, onder F.F. Volckaert en M. Vilain het huidige kasteel gebouwd in late barokstijl van traditionele bak- en zandsteen. Onder Fr. Volckaert werd het tot graafschap verheven in 1716 en is in de 18de eeuw overgegaan aan verwante families, Schockaert en Arconatie Visconti, baronnen van Gaasbeek.
Tijdens de Franse overheersing werd het eigendom van P.J. de Meulenaere, in 1810 "baron d'empire" benoemd. Het wapenschild, helm en ere-attributen op het uurwerktorentje van het kasteel en de empire verbouwingen zijn aan hem toe te schrijven. Laatste eigenaars zijn de familie de Pélichy en de Hemptinne.
Het huidig uitzicht dateert van 1927 door "historiserende " restauratie van architect F. Van Hove."
m.a.w. het zou kunnen dat de indeling van het dorp welden in twee heerlijheden, zoals door Luc Dhondt wordt voorgesteld foutief is. is het mogelijk dat de correcte interpretatie is, dat er inderdaad twee heerlijkheden zijn die "Welden" werden genoemd. De eerste heerlijkheid was onderdeel van het dorp Zevergem. De tweede heerlijkheid is het huidige dorp Welden.
Ik heb een tweede hint die in diezelfde richting wijst. Het wapenschild van het dorp Welden is ontleent aan wat Luc Dhondt noemt "de tweede heerlijkheid" van Welden. Deze tweede heerlijkheid werd gekocht door de Aalsterse koopman Nicolaas Van Overstraeten.
verwarring over het wapenschild van Welden.
Het afgebeeldde wapenschild van Welden "Een schild van sabel met eenen leeuw van zilver, genageld en getongd van keel, hetgeen is van Overstraeten" is foutief.
Te vervangen door het echte wapenschild. "Official blazon (1818) Van zilver, beladen met St. Maarten, in deszelfs natuurlijke kleur. (1928) Een schild van sabel met eenen leeuw van zilver, genageld en getongd van keel, hetgeen is van Overstraeten, geplaatst voor eenen heiligen Martinus van goud." Origin/meaning The above arms were officially granted on September 7, 1928. The lion is the lion of the Overstraeten family. The estate of Welden was bought in 1715 by Nicolaas van Overstraeten, and his family owned the village until 1793. St. Martin is the local patron saint. The previous arms were granted on August 4, 1818." http://www.ngw.nl/heraldrywiki/index.php?title=Welden
Nog meer verwarring over de "heerlijkheid van Welden" te Zevergem. Er blijken in Zvergem twee zulke heerlkijkheden te zijn. 1) een (kleine) heerlijkheid die afhing van de abdij St-Pieters 2) een heerlijkheid die afhing van de heer van Welden (later een graafschap), die op een kasteel woonde in Zevergem. De heerlijkheid die afhing van de abdij St-Pieters en het kasteel van de heer van Welden waren naast elkaar gelegen.
Archief van de heerlijkheid Welden in Zevergem
Geschiedenis
Waarschijnlijk reeds voor het einde van de 14de eeuw werden door de heren van Welden verschillende kleine lenen in de parochie Zevergem gehouden van het leenhof van Sint-Pieters te Gent. (1 RAG, Archief van de Sint-Pietersabdij te Gent (Toegangnr. 34/3), Leenverheffingen van Sint-Pieters, nrs. 3741, 3742, 3745, 3750, 3756-3761, 3769, 3771-3773, 3775, 3782, 3793, 3799, 3886, 3891, 3898, 3899, 3913.) De eerste heer waarvan we vrij zeker zijn, is Victor van der Zickelen. Hij leefde in het begin van de 15de eeuw. (2 RAG, Archief van de heerlijkheid Welden in Zevergem, nr. 5. Voor Victor, zijn er waarschijnlijk andere van der Zickelens geweest die dit leen gehouden hebben. Men leest in Vuylsteke (ed.), De rekeningen der stad Gent: Tijdvak van Jacob Van Artevelde, 1336-1349 op pagina 219 onder het jaar 1380: "Somme van den costen 't Seeverghem te Janshuus van der Zickelen".) In 1526 volgde Adrien van Romerswale zijn oom Jean van der Zickelen op. (3 RAG, Archief van de Sint-Pietersabdij te Gent, Leenverheffingen van Sint-Pieters, nrs. 3756-3758.) In 1598 werd het leen bij de dood van Jacqueline van Romerswale verheven door haar zoon Henri de Perreau, heer van Lodi. (4 RAG, Archief van de Sint-Pietersabdij te Gent, Leenverheffingen van Sint-Pieters, nrs. 3793 en 3799. RAG, Achief van de Heerlijkheid Welden in Zevergem, nr. 8.) Samuel de l'Espinoy werd zijn erfgenaam. (5 RAG, Archief van de Sint-Pietersabdij te Gent, Leenverheffingen van Sint-Pieters, nr. 3773.) In 1627 werd de heerlijkheid aan Laurent Volckaert verkocht (6 RAG, Archief van de heerlijkheid Welden in Zevergem, nr. 9. Volgens De Herckenrode, Nobilaire des Pays-Bas et du comté de Bourgogne, II, 1865, p. 2040 werd de heerlijkheid in 1627 verkocht. Deze datum wordt bevestigd door de aantekeningen van de betalingen in de renteboeken (RAG, Archief van de heerlijkheid Welden in Zevergem, nrs. 8 en 9).) die in 1716 tot de ridderstand verheven werd. (7 De Herckenrode, Nobilaire des Pays-Bas et du comté de Bourgogne, II, 1865, p.2041 geeft als datum de 4de mei 1716. De akten verleden voor de vierschaar van Welden dragen in 1716 voor de eerste maal de titel 'heerelychede ende graefschepe'.) In 1667 werd op verzoek van Philippe Volckaert, heer van Welden, het 'Hof te Zeverghem metten casteele, edificien ende wallen' en 9 bunder 366 roeden land door de abt van Sint-Pieters tot leen gemaakt. (8 RAG, Archief van de Sint-Pietersabdij te Gent, Leenverheffingen van Sint-Pieters, nr. 3886.) Het 'Hof te Zeverghem' dat naast de heerlijkheid lag, werd eerst 'nieuw hof genoemd, dit waarschijnlijk in tegenstelling met het oude 'hof ende behuisde stede' van Welden, dat op het eigendom van de heerlijkheid zelf lag. (9 RAG, Archief van de Kasselrij Oudburg (Toegangnr. 5), nr. 799.) Het was een leen van Sint-Pieters, maar het behield toch de naam 'Hof ter Welden'. (10 RAG, Archief van de Sint-Pietersabdij te Gent, Leenverheffingen van Sint-Pieters, nr. 3913. In hun 'Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen: Arrondissement Gent.', maken De Potter en Broeckaert op de pagina's 11 tot 13 geen onderscheid tussen de twee hoven. Zij verwarren het leen van Sint-Pieters waar het kasteel van Welden zich bevond met de heerlijkheid. Zo beschouwen ze het geheel ten onrechte als zijnde afhankelijk van het leenhof van Sint-Pieters. Men vindt nog andere fouten in die enkele bladzijden over de heerlijkheid van Welden.) De heerlijkheid bleef de eigendom van de Volckaerts tot 1745. Frans Volckaert had bij zijn overlijden geen onmiddellijke afstammelingen waardoor de familie Schockaert de heerlijkheid van Welden erfde. (11 De Herckenrode, Nobilaire des Pays-Bas et du comté de Bourgogne, II, 1865, p. 2041. De vernieuwing van de akte gebeurt in 1742 op naam van een Volckaert en in 1748 op naam van een Schockaert. Zie ook RAG, Achief van de heerlijkheid Welden in Zevergem, nr. 29, laatste folios.) Brigitte-Josephe Schockaert wordt in 1790 vernoemd als gravin van Welden en feodale erfgename van Philippe-Charles Schockaert. (12 RAG, Archief van de Sint-Pietersabdij te Gent, Leenverheffingen van Sint-Pieters, nr. 3913.) Het kasteel van Welden evenals vele gronden van de oude heerlijkheid werden in de Franse periode eigendom van Pierre-Georges de Meulenaere. (13 Er bestaat een kaart van de heerlijkheid van Welden die in 1801 werd gemaakt. Op de kaart vindt men de beginletters van Pierre de Meulenaere en van zijn vrouw Jeanne de Loose. Zie: Kaarten en plannen nr. 1922 (RAG). De baron de Meulenaere is op het kasteel van Welden in Zevergem gestorven op 2 juni 1825. (RAG, Archief Familie de Pélichy, nr. 4238)) Het kasteel werd later in bezit genomen door afstammelingen van de baron de Meulenaere, meer bepaald de familie de Pélichy. Delen van Zevergem, Gavere, Wassene en Semmerzake maakten deel uit van het ressort van de heerlijkheid Welden.
Bevoegdheden en activiteiten
De heerlijkheid Welden was verheven van het leenhof van de Oudburg. Het leenhof was bevoegd zowel voor de feodale maar ook de civiele, d.w.z. de willige en correctionele rechtspraak. Van de heerlijkheid Welden zelf werden er 6 lenen gehouden. (14 RAG, Archief van de Kasselrij Oudburg, nr. 799.)