Overleg:Schoener

Mogelijk Nederlandse herkomst van schoeners

Op de Engelstalige Wikipedia wordt genoemd dat de oudste overblijvende voorkomens van schoeners Nederlandse schilderijen zijn, al in de vroege 17e eeuw. Daarnaast heb ik net op de Engelse Wikipedia beargumenteerd dat de naam waarschijnlijk uit het Nederlands komt (vernoemd naar gaffelschoenen, zie de recente berichtjes van https://en.wikipedia.org/wiki/Talk:Schooner#Scoon_a_Scots_word?). Wellicht is het interessant om de eerstgenoemde informatie over te nemen op de Nederlandse Wikipedia. De oorkomst van de naam is naar mijn mening ook interessant maar zou het beste eerst door een buitenstaande bron (d.i. een geleerde historicus) kunnen worden bevestigd. Zowie van Dillen (overleg) 3 okt 2022 15:44 (CEST)

Daarvoor is inderdaad meer onderzoek nodig, bijvoorbeeld in een etymologisch woordenboek. In elk geval lees ik bij Jacob van Lennep dat het woord schoener komt van schooner. Dat wijst toch weer naar een Engelse of Schotse herkomst. Henk van Haandel (overleg) 3 okt 2022 20:15 (CEST)

De Etymologiebank wijst naar het Schotse werkwoord to scoon: scheren over (het water). Klinkt een stuk waarschijnlijker dan die gaffelschoen, te meer daar de oudstbekende vermelding in het Nederlands dateert uit 1809, toen het scheepstype al een eeuw oud was Henk van Haandel (overleg) 4 okt 2022 11:18 (CEST)

> te meer daar de oudstbekende vermelding in het Nederlands dateert uit 1809, toen het scheepstype al een eeuw oud was

Dat is weliswaar de oudste literaire vermelding, maar u moet daarbij beseffen dat de gemiddelde schepenbouwer geen boeken schrijft. Vaktermen komen maar zelden in boeken voor, zo levert DBNL voor de molenaarsterm "varkenswiel" nul resultaten op en voor "luiwerk" enkel resultaten van na 1930, ondanks dat deze terminologie toch wel ouder is dan dat.

Ik heb ook de tijd genomen om de afbeeldingen van 17e eeuwse Nederlandse schoeners te vinden die in het Engelse artikel worden genoemd:

De jacht van de burgemeester van Amsterdam in 1600: https://mitmuseum.mit.edu/collections/object/CC-F-0063

Bij Amsterdam in 1638, rechts schoeners: https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/RP-P-OB-70.098

Bij Nieuw Amsterdam/New York in 1627, rechts een schoener: https://blogs.baruch.cuny.edu/art3254lupsa/files/2009/09/New-Amsterdam.jpg

De mogelijke Schotse herkomst van de naam was reeds in de Engelstalige discussie uitvoerig aan bod gekomen, geciteerd: "I have an RS [reliable source] that regards the Scottish/Gloucester story as myth (Jenny Bennett: Sailing Rigs, an Illustrated Guide), and others that mention it, but discount it (e.g. The Language of Sailing, Mayne - which is quite strong on etymology and seems well researched). [...] I have a good number of other RSs on schooners, and I don't think any of them do more than mention the Gloucester, Ma story as myth, "alleged" or some other qualifier that devalues its accuracy." In het kort, de betrouwbare bronnen zijn het er over eens dat de Schotse etymologie waarschijnlijk slechts een mythe is. Verdere bespreking over de Schotse etymologie kunt u tevens het beste lezen in de Engelstalige discussie, waar precies dat uitvoerig wordt besproken. Zowie van Dillen (overleg) 4 okt 2022 15:33 (CEST)

Met plaatjes en discussies komen we niet veel verder. We hebben het over het woord schoener, en daarvoor hebben we een schriftelijke bron nodig. Inderdaad is het vaak moeilijk die te vinden, maar we zoeken verder. Henk van Haandel (overleg) 13 okt 2022 08:44 (CEST)

De Encyclopaedia Britannica schrijft: Though it probably was based on a Dutch design of the 17th century, the first genuine schooner was developed in the British North American colonies, probably at Gloucester, Massachusetts, in 1713, by a shipbuilder named Andrew Robinson.