Overleg:Handzetten

Handletter - Loden letter

Handletters werden en worden in diverse materialen gemaakt: hout, koper, lood, rubber. Alle loden letters zijn handletters, maar niet alle handletters zijn uit lood. Het materiaal maakt geen wezenlijk onderscheid om een eigen artikel loden letter te verantwoorden. Dan kun je net zo goed een artikel koperen letter of houten letter of rubberen letter maken. Goed voor de statistiek van het aantal artikels maar niet echt zinvol.--Flamenc (overleg) 28 sep 2012 12:19 (CEST)

Zoals elders opgemerkt, niet alle loden letter is handletter. ook linotype-regels bevat loden letters, maar het is zeker geen handletter.

Enkidu1947 (overleg) 28 sep 2012 13:14 (CEST)

de linotype bevat geen losse letters, maar minstens lijnen die in één stuk gegoten worden. je kunt daar niet van loden letters spreken.--Flamenc (overleg) 1 okt 2012 21:10 (CEST)

Alle scherpslijperij op een stokje, ook een linotype regel bevat letters (in spiegelbeeld) en soms zelfs ornamenten, anders zou het onmogelijk daar een tekst van kunnen worden gedrukt. En aangezien een regel van een lino-, inter-type, typograph of Ludlow allen uit lood zijn gemaakt, zijn het ook derhalve ook loden letters. Dat je de afzonderlijke letters niet apart in de vingers kan nemen, (voor je ze loszaagt) doet aan het loden karakter niet af.

Er zijn trouwens meer fabrikanten geweest die een linotype-kloon op de markt hebben gebracht. In het oostblok waren die menigvuldig, en wie wil kan er wel een aantal van bewonderen in het drukkerij-museum in Leipzig

mvg Enkidu1947 (overleg) 2 okt 2012 12:39 (CEST)

het is zelfs heel onzeker dat er eerst losse houten letter was.

Er is wel eerst gedrukt van houtblokken, maar die werden als een geheel gesneden. De eerste boeken, die aantoonbaar met verwisselbare letter zijn gedrukt waren toch die van Gutenberg...

mvg Enkidu1947 (overleg) 28 sep 2012 13:18 (CEST)

of was het Dirk Martens? Ik heb voor de gelegenheid een paar foto's bijgevoegd. Maar goed, ik zal mij niet verzetten tegen het nutteloos ontdubbelen van artikels, dat helpt natuurlijk voor de statistieken van het aantal artikels, maar of het zinvol is durf ik te betwijfelen. --Flamenc (overleg) 28 sep 2012 19:41 (CEST)

Kent u de term "smout-letter" ? Voor drukkers en letterzetters is dat een begrip. Enkidu1947 (overleg) 28 sep 2012 21:12 (CEST)

Zie hier voor een kort overzichtje van blokboeken, want dat bedoelen jullie denk ik, naar de huidige stand van de wetenschap. Ofschoon vroeger gedacht werd dat blokboeken aan Gutenberg vooraf gingen, wordt nu aangenomen dat ze van iets latere datum zijn, ik meen 1465-1500 met een enkele uitschieter. Het blokboek is in elk geval geen voorloper, maar mogelijk een parallelle ontwikkeling, die vooral optrad in het Rijnland en de Lage Landen. Met losse houten letters is nooit platte tekst gezet, dat is onmogelijk.

Smoutletters zijn vaak van hout, maar ze hebben niets met het loodzetsel van platte tekst te maken. Smoutwerk en de bijbehorende houten letters zijn, dunkt me, een 19e-eeuwse uitvinding. Bij mijn weten is handletter (overigens een pars pro toto) zetsel dat gemaakt wordt van losse loden letters uit een zethaak. Of je smoutletters ook handletter noemt kan een specialist als Enkidu1947 beter zelf zeggen - maar ik zou geneigd zijn dergelijke dingen in handboeken op te zoeken, zoals het boek Boek over het maken van boeken van Huib van Krimpen (1966, 1986).

Of handletter een aparte pagina moet zijn... die vraag vind ik niet erg belangrijk (evenmin als de statistieken), wel dat er veel meer informatie in het artikel zou moeten staan. Eerst aanvullen dus, met het boek Boek in de hand, en dan kijken of er iets samengevoegd moet worden. Glatisant (overleg) 28 sep 2012 23:22 (CEST)

Smout-zetsel sloeg op apart zetsel, briefhoofden, advertenties, reclame-drukwerk, naamkaartjes, dat alles werd vaak met afwijkende lettertypen gezet, die niet voor "platte tekst" werden gebruikt. En die lettertypen waren zeker niet altijd van hout, zeker niet, veelal had een drukkerij daarvan kleine hoeveelheden. die in aparte laadjes werden bewaard.

Houten letter werd meer voor aanplakbiljetten gebruikt, voor een notaris die een veiling aankondigde etc.

Maar als u boek wilt hebben, waar het smoutwerk uitgebreid behandeld wordt, ga dan naar: Handzetten, handboek voor den leer-meester-gezel en den leerling door L. Ronner (directeur Amsterdamsche Grafische School) 1920. vanaf pagina 145 tot/met 256 worden alle ins en outs van het smoutzetten behandeld, en geen enkel houten letter komt erin voor. (tweede druk: 1926)

Een ander boek is: Opmerkingen over het zetten van Tabel- en smoutwerk naar gedrukte en geschreven copy, P.J. van der Vaart, Doetichem, 1909, en Reclame-drukwerk, van dezelfde auteur.

Een later boek is: Zetkunst van A.H.G.Blankenstein, uitgave: drukkerij Nieuw Leven nv. Den Haag, 1940 Deze Blankenstein was ook docent op een grafische opleiding.

groetjes Enkidu1947 (overleg) 29 sep 2012 00:40 (CEST)