Michail Zosjtsjenko

Michail Michailovitsj Zosjtsjenko (Russisch: Михаил Михайлович Зощенко) (Sint-Petersburg, 9 augustus 1894 (N.S) – aldaar, 22 juli 1958)^[1] was een Sovjet-Russische schrijver. Hij werd vooral bekend door zijn satirische verhalen.

Leven en werk

Zosjtsjenko werd geboren als zoon van een kunstschilder en een actrice. In de Eerste Wereldoorlog liep hij een gasvergiftiging op ten gevolge waarvan hij zijn leven lang aan een hartkwaal zou leiden.

In uniform, 1915

Zosjtsjenko begon al op jonge leeftijd met het schrijven van korte, droog-humoristische en satirische verhalen, aanvankelijk onder invloed van Maupassant. In 1921 werd hij lid van het spraakmakende literaire genootschap de Serapionbroeders.

Zosjtsjenko verkreeg in de jaren twintig en dertig grote populariteit met zijn Švejk-achtige verhalen, ook in het buitenland. Hij werkte vaak volgens het "skaz"-procedé: een halfgeletterde verteller die verschillende taalniveaus door elkaar gebruikt, te pas en te onpas doorspekt met Sovjetleuzen.

Later begon Zosjtsjenko ook grotere, experimentelere werken te schrijven. Pogingen uit de jaren dertig om zich aan te passen aan het sociaal realisme kunnen echter als mislukt worden beschouwd. Zijn zwartgallige, in 1943 gedeeltelijk in het tijdschrift Oktjabr verschenen zelfanalyse Voor zonsopgang viel niet in de gratie viel bij de CPSU en kreeg felle kritiek van Andrej Zjdanov. Zosjtsjenko werd een "verderfelijke freudiaan" genoemd. Zijn werken mochten niet meer gedrukt worden en vanaf 1946 publiceerde hij enkel nog feuilletons en kinderboeken.

Zosjtsjenko leefde na de oorlog lange tijd in kommervolle omstandigheden. Pas na de dood van Stalin in 1953 werd hij gerehabiliteerd. Hierdoor kon in 1956, twee jaar voor zijn dood, nog een band met verzameld werk worden uitgegeven.

Nederlandse uitgaven

Het autobiografische boek Voor zonsopgang, alsook eropvolgende Sleutels tot het geluk, verschenen in een Nederlandse vertaling binnen de reeks "Russische Miniaturen van Uitgeverij Van Oorschot. In de jaren zestig en zeventig verschenen ook selecties van zijn satirisch-humoristische verhalen in Nederlandse vertalingen, onder de titels "En zo leven wij broertjes", "Seringen en geiten" en "Vertel mij wat kameraad".

Literatuur en bronnen

E. Waegemans: Russische letterkunde, 1986, Utrecht
A. Bachrach e.a.: Encyclopedie van de wereldliteratuur, 1980, Bussum
A.B. Murphy: Mikhail Zoshchenko, A Literary Profile, 1981, Oxford
A. Langeveld: Russische literatuur in een notendop, 2006, Amsterdam
Linda Hart Scatton: Mikhail Zoshchenko Evolution of a writer, 1993, Cambridge
A. Langeveld, W. Weststeijn: Moderne Russische literatuur, 2005, Amsterdam

Noot

↑ Er bestaat discussie over Zosjtsjenko's geboorteplaats en -datum. Langeveld en Weststeijn schrijven hierover in hun Moderne Russische Literatuur, blz. 244: "Michael Zosjtsjenko, Ruslands populaire schrijver uit de jaren twintig, was zo terughoudend over zijn privéleven, dat er zelfs geen eenduidigheid bestaat over de plaats en datum van zijn geboorte. In sommige handboeken is hij geboren op 9 of 10 augustus 1895 in Poltava, een stad in de Oekraïne, elders vindt men als geboortejaar 1894 of 1896 en als geboorteplaats Sint-Petersburg. Tegenwoordig wordt aangenomen dat hij in 1894 in Sint-Petersburg werd geboren, maar nog in 1953 gaf hij zelf Poltava op als geboortestad. Wellicht omdat ook Gogol, de schrijver die hij zo bewonderde dat hij zich bijna met hem ging identificeren, daar was geboren".

[1] Er bestaat discussie over Zosjtsjenko's geboorteplaats en -datum. Langeveld en Weststeijn schrijven hierover in hun Moderne Russische Literatuur, blz. 244: "Michael Zosjtsjenko, Ruslands populaire schrijver uit de jaren twintig, was zo terughoudend over zijn privéleven, dat er zelfs geen eenduidigheid bestaat over de plaats en datum van zijn geboorte. In sommige handboeken is hij geboren op 9 of 10 augustus 1895 in Poltava, een stad in de Oekraïne, elders vindt men als geboortejaar 1894 of 1896 en als geboorteplaats Sint-Petersburg. Tegenwoordig wordt aangenomen dat hij in 1894 in Sint-Petersburg werd geboren, maar nog in 1953 gaf hij zelf Poltava op als geboortestad. Wellicht omdat ook Gogol, de schrijver die hij zo bewonderde dat hij zich bijna met hem ging identificeren, daar was geboren".

[1]