Lijst van beelden in Tiel

Dit is een (onvolledige) chronologische lijst van beelden in Tiel. Onder een beeld wordt hier verstaan elk driedimensionaal kunstwerk in de openbare ruimte van de Nederlandse gemeente Tiel, waarbij beeld wordt gebruikt als verzamelbegrip voor sculpturen, standbeelden, installaties, gedenktekens en overige beeldhouwwerken.

Voor een volledig overzicht van de beschikbare afbeeldingen zie: Beelden in Tiel op Wikimedia Commons.

Geplaatst	Omschrijving	Kunstenaar	Locatie	Materiaal
1528	Gedenksteen uit de vroegere Burensepoort	Onbekend	Waterpoort, Waalkade	Natuursteen
1647	Gevelsteen met wapen van Tiel	Onbekend	Waterpoort, Waalkade	Natuursteen
1918	Buste Mr. Meinard Tydeman^[1]	Rueb, Gra Gra Rueb	Kalverbos	Brons op een hardstenen sokkel
Omstreeks 1946	Herdenkingsmonument voor de gefusilleerden uit Wamel	Onbekend	Waalkade	Reliëf in bakstenen muur
1948	Krijger voor hij dodelijk getroffen wordt	Hoorn, Wim van Wim van Hoorn	Bij Sint-Maartenskerk	Brons op sokkel met reliëf opgemetseld met bakstenen
1953	Herdenkingsplaquette voor de gefusilleerde N.A. Oostinga, directeur van het postkantoor	Maris, Jac Jac Maris	Hoogeinde, voormalig postkantoor	Brons
1958	Zonder titel, vijf plaquettes	Ernste, Alexander Alexander Ernste	Hal van het stadhuis, Achterweg	Koper
1959	Ik ben de ware wijnstok^[2]	Daalderop-Bruggeman, Carla Carla Daalderop-Bruggeman	Gevel Prins Willem Alexanderschool, Burgemeester Schullstraat	Keramische tegels
1960	De Zaaier	Jac Maris	Gevel Regenboogschool, Meester Rinkstraat	Keramiek
1965	Reliëf	Meek, Harry Harry Meek^[3]	Gevel van firma Blokker, Waterstraat	Beton
1971	Engel^[4]	Kortekaas, Huub en Adelheid Huub en Adelheid Kortekaas	Betuwe sporthal, Wadenoijenlaan	Polyester
1971	Reliëf	Ernste, Alexander Alexander Ernste	Rotondaschool, Maurikstraat	Koper
1971	Zonder titel, keramische buutpaal	Tieman, Henk Henk Tieman	Voormalige Cambier van Nootenschool, Neerijnenlaan	Steen en keramiek
1971	Moeder leert kind lopen	Kliphuis-Bothof, Nel Nel Kliphuis-Bothof	Zorgcentrum Wadenoijenlaan	Brons op hardstenen sokkel
1972	Nills Holgerson en de gans	Teeseling, Ed van Ed van Teeseling	Plantsoen hoek Grotebrugsegrintweg en Westroyensestraat	Brons op metalen paal
1975	Vogel, twee reliëfs	Onbekend	Aan weerszijden van de ingang van de Cambier van Nootenschool, Cambier van Nootenlaan	Hardstenen wandplastiek
1976	Het ontwaken	Luijn, Jan van Jan van Luijn	Bij ingang kelder Lingecollege, Heiligestraat	Brons
1977	Borstbeeld Mary Dresselhuys	Kwanten, Jesualda Jesualda Kwanten	Agnietenhof	Brons
1978	Spel en ontmoeting	Kaayk, Coen Coen Kaayk	Sporthal Westroyen, Predikbroedersweg	Polyester
1978	Innerlijke evenwichtsoefening^[5]	Kooistra, Pieter Pieter Kooistra	Plantsoen voor de Sint-Maartenskerk	Messing en beton
1978	Innerlijke evenwichtsoefening	Kooistra, Pieter Pieter Kooistra	Waalkade	Messing en beton
1980	Gasvlam (in de volksmond ook wel De Piel van Tiel; in 2014 verwijderd)^[6]	Landzaat, Jan Jan Landzaat	Voormalig hoofdkantoor GGR-gas, Westluijdensestraat	Glas en staal
1981	Meisje met poes	Daalderop-Bruggeman, Carla Carla Daalderop-Bruggeman	Laan van Westroyen tegenover winkelcentrum	Brons op bakstenen sokkel
1981	Ontmoeting en afscheid	Versteeg , Hans Hans Versteeg	Stationsplein	Brons op hardstenen sokkel
Omstreeks 1982	Dokter en patiënt	van der Veen, Rob Rob van der Veen^[7]	Ingang Ziekenhuis Rivierenland	Brons
1986	Familie (twee figuren)	Arma, Ad Ad Arma	Waalstraat, hoek Waalkade en Waterpoort	Brons op hardstenen sokkel
1986	Samoerai	Dijkers, Ruud Ruud Dijkers	Zijgevel stadhuis, Kerkstraat	Staal
1986	Schip^[8]	Velden, Gerry van der Gerry van der Velden	Plein	Brons op hardstenen sokkel
1987	Isis	Arma, Ad Ad Arma	In de stadsgracht nabij het Kalverbos	Brons
1987	Mobile	Kaayk, Coen Coen Kaayk	Vide Openbare Bibliotheek	Perspex
1991	Zonder titel, waterpartij	Martinot, Nicole Nicole Martinot	Iriszorg, Prinses Beatrixlaan	Roestvrij staal, graniet, beton, water
1993	Flipje^[9]	Ringnalda, Else Else Ringnalda	Groenmarkt	Brons
1994	Keramische zuil	Snoeck, Jan Jan Snoeck	Politiebureau, Prinses Beatrixlaan	Keramische tegels op betonnen kern
1995	De Roeier	den Ouden, Willem Willem den Ouden (beeld) en Toorn, Willem van Willem van Toorn (gedicht)	Waalbandijk, Zennewijnen	Aanvankelijk polyester en betonijzer; daarna opnieuw vervaardigd in brons
1995	De stoel	Lambertz, Ralph Ralph Lambertz	Stadhuistuin	Staal, hout, polyesterlak
1995	Fingerprints	Melkert, Jeroen Jeroen Melkert	Zoelensestraat / Bergakker	Hout, zandsteen
1996	De Vuurtempel	Fischer, Carolien Carolien Fischer	Steenfabriek Wienerberger, Zennewijnen	Baksteen
1996	Joods monument	Goedhart, Johan Johan Goedhart en den Ouden, Willem Willem den Ouden	Sint Agnietenstraat	Verguld aluminium en staal, geluid
1997	Phyllotaxis	Buisman, Sjoerd Sjoerd Buisman	Ambtmanstuin bij het stadhuis	Brons
1997	Huizen op de dijk	Litjens, Cor Cor Litjens	Ophemertsedijk / Waalbandijk	Brons
1997	Lichtbrug^[10]	Goey, Marijke de Marijke de Goey en Roebers, Hanshan Hanshan Roebers	Tussen Ambmanstraat 13 en 15	Neonlampen, staal, glas
1997	Stokstaartjes	Willems, Suzanne Suzanne Willems, uitgevoerd door Kennis, Alfons Alfons Kennis	Rotonde Zonnedauw / Jhr. P.A. Reuchlinlaan, Passewaay	Polyester
1998	Huisje op de vlakte	Groot, Elisabeth Elisabeth Groot	Rotonde Weegbree / Vliet, Passewaay	Verhoogd talud, verf, zink, beton
1998	Pendel (tol)	Zwikker, Sabine Sabine Zwikker	Rotonde Notarisappel / Dr. J.M. Den Uyllaan, Passewaay	Grijs oplopend betonnen vlak, polyester beeld
1999	Duurzaamheid	van Baar, Ton Ton van Baar	Ambtmanstuin bij het stadhuis	Staal
1999	Paard	Bus, Riesjart Riesjart Bus	Dr. J.M. Den Uyllaan / Prof. R.H. Buismanlaan, Passewaay	Hout, ijzer, koper
1999	Klokkenstoel^[11]	Dolz, Dora Dora Dolz	Winkelcentrum Passewaay	IJzer, graniet
2001	Voertuig van de geest	Arma, Ad Ad Arma	Agnietenhof	Brons
2002	De brug	Verhagen, Jacqueline Jacqueline Verhagen	Vijver Linge-Waalpark	Aluminium en beton
2002	Briljant	Bus, Riesjart Riesjart Bus	Agnietenhof	Iepenhout
2003	Wâ sedde gij^[12]	Buijs, Erik Erik Buijs	Groenmarkt	Hout, brons, licht
2003	Zonder titel, negen reliëfs	Kuijpers, Michiel Michiel Kuijpers	Rotondaschool, Hondsroos, Passewaay	Keramiek
2004	Tegen zinloos geweld^[13]	Luijn Natuursteen, Van Van Luijn Natuursteen	Sint Agnietenstraat, naast de ingang van de Agnietenhof	Natuursteen
2005	Straatmozaïek	van Lieshout, Lotje Lotje van Lieshout	Grotebrugse Grintweg, voormalig terrein De Betuwe	Klinkers
2006	De twee geliefden	Arma, Ad Ad Arma	Ambtmanstuin bij het stadhuis	Hardsteen
2006	De discussie	Versteeg , Hans Hans Versteeg	Ambtmanstuin bij het stadhuis	Hardsteen
2006	Zonder titel	Zwikker, Sabine Sabine Zwikker	Bij Sint-Maartenskerk	Hardsteen
2007	Zaadje van de esdoorn	Tonnaer, Désirée Désirée Tonnaer	Waterschap Rivierenland, De Blomboogerd	Brons
2007	Mannen met laarzen	Lambertz, Ralph Ralph Lambertz in samenwerking met Vos, Jan Jan Vos	Waterschap Rivierenland, De Blomboogerd	Metalen magazijnconstructie
2009	Lichtkrant	Mul, Geert Geert Mul	Schouwburg Agnietenhof	Licht
2009	Monument voor het ongedoopte kind	Kaayk, Guusje Guusje Kaayk	RK Begraafplaats, J.D. van Leeuwenstraat	Hardsteen en staal
2009	Monument voor de gevallenen in Nederlands-Indië	Luijn Natuursteen, Van Van Luijn Natuursteen	Bij Sint Maartenskerk	Natuursteen
2009	Beestenbende	Kaayk, Guusje Guusje Kaayk	Hoogeinde	Polyester
2010	Stolpersteine, 21 exemplaren	Demnig, Gunter Gunter Demnig	Tien locaties in de binnenstad^[14]	Betonnen klinkers met een messing bovenkant
2011	Spirit	Lafaille, Michel Michel Lafaille	Rotonde Nieuwe Tielseweg / Heiligestraat / Hertog Reinaldlaan	Staal
2012	Honden vangen bot	Degraeve, Babette Babette Degraeve	Linge-Waalpark	Aluminium
2012	Waterwereld^[15]	Lafaille, Michel Michel Lafaille	Rotonde Nieuwe Tielseweg / Waardenburglaan	Cortenstaal, basaltstenen en knotwilgen
2013	Mensfiguur	Kaayk, Coen Coen Kaayk	Hoge Hof, Kapel-Avezaath	Belgisch hardsteen
2014	Support	Breman, Bartha Bartha Breman	Kwelkade 1	Hardsteen op een oude meerpaal
2016	Gedenkteken voor Joan Derk van der Capellen tot den Pol	Bregman, Jos Jos Bregman	Ambtmanstuin bij het stadhuis	Eikenhout
2018	Monument voor de gefusilleerden van 24 december 1944 (in 2021 vernield en verdwenen)		Entreegebouw van parkeergarage Westluidense Poort, Bleekveld	Glas
2019	Monument voor de Molukse KNIL-militairen	Taihuttu, Max Max Taihuttu	Bij Sint Maartenskerk	Natuursteen
2019	Moebius	Reus, Wim Wim Reus	Trouwzaal, stadhuis	Natuursteen
2022	Monument voor de gefusilleerden van 24 december 1944	Cor Litjens	Vlindertuin De Zindering	Bronzen plaquette op betonnen sokkel

Bronnen, noten en/of referenties

Noten

↑ In Breda (Grote Kerk) staat een versie van dit beeld zonder bovenarmen.
↑ Links onder het beeld is in keramiek de titel als een tekstbalk weergegeven. De tekst is naar Lukas 15 vers 1-8. In de hal van de school bevinden zich enkele kleinere vrije beeldjes in keramiek met drie spelende kinderen, een luisterende jongen en een voorlezende vrouw. Waarschijnlijk zijn de beelden gemaakt ter gelegenheid van honderdjarig bestaan van het Protestants Christelijke Onderwijs.
↑ Het pand is in het kader van de wederopbouw van Tiel in 1965 in opdracht van M. Van Blijdesteijn herbouwd door architectenbureau J.W. en C.A.W. Heuvelink te Apeldoorn. In de gevel is ook een Sint Jorissteen aangebracht.
↑ Van dit werk zijn nog vijf exemplaren elders in Nederland.
↑ Dit en het volgende beeld maken deel uit van een groots kunstintegratieproject van Pieter Kooistra. Het lag in de bedoeling dat er twaalf beelden semi-permanent in Tiel zouden verrijzen.
↑ Jan P. G. Landzaat (Arnhem, 28 maart 1939 - 27 januari 2019) werkte als hoofd interne zaken bij de N.V. Maatschappij tot Gasvoorziening Gelders Rivierengebied (GGR-gas). Zijn bekendste werk was de Gasvlam, gemaakt door Van Tetterode Glass Studio BV, Amsterdam Noord. Het kunstwerk is in 2014 bij de sloop van het gebouw verwijderd. Het was al in slechte staat, veel glas was gebroken. Zie ook Jan Bouwhuis, TielSloopWLP KunstYT. YouTube (11 november 2014). Gearchiveerd op 28 juni 2020. Geraadpleegd op 7 juni 2020.
↑ Rob van der Veen was chirurg in Ziekenhuis Rivierenland.
↑ Dwars door de verticale plaat heen die als een schild fungeert, steekt een schip. Daarop is een figuur te zien, leunend over de reling. Het schip is min of meer abstract gemodelleerd naar een Middeleeuws Hanzeschip. Het beeld verwijst naar de geschiedenis van Tiel als Hanzestad. Het schild duidt op de strijd om het behoud van de stad. De kop van de figuur in reliëf is afgeleid van een munt uit de tiende eeuw.
↑ Het beeld is een afbeelding van het bekende fruitbaasje dat sinds 1936 het beeldmerk was van conservenfabriek De Betuwe. De Stichting Jan Nieuwenhuyzen heeft dit beeld aan de stad geschonken wegens de belangrijke rol van de fabriek in de sociaal-economische geschiedenis van de stad.
↑ In de verbinding tussen twee bestaande gebouwen heeft architect Wouter Eykelenboom in samenwerking met Hanshan Roebers en Marijke De Goey een ranke constructie van staal en glas opgetrokken. De bijdragen van Roebers en de Goey bestaat uit het kleurengamma dat ontstaat door de richting die het licht heeft ten opzichte van de glasplaten. Het natuurlijke licht vermengt zich met de kleine vierkanten en gebogen rechthoeken in blauw neon die aan diverse punten zijn aangebracht.
↑ Een bestaande ijzeren klokkenstoel, ontworpen door een lokale juwelier, is voorzien van een nieuwe basis. Aan elk van de vier steunpunten heeft Dolz in een organische vorm een bankje bevestigd van rose graniet.
↑ Het beeld bestaat uit een zitbank waarnaast een functionerende schemerlamp staat. Op de kap van de schemerlamp is een klein model huisje bevestigd. Het beeld is gemaakt ter ere van Hans van Hatert, die jarenlang een gewilde column schreef in De Tielsche Courant, later Dagblad Rivierenland.
↑ Gedenkteken naar aanleiding van de dood van ErikJan den Haan op 19 april 1998. Tekst van Martin Kers.
↑ Locaties: Westluidensestraat 32, Jodenstraatje 1, Plein 15, Plein 3,Waterstraat 51, Sint Josephstraat 9, J.D. van Leeuwenstraat 3, Dr. Kuyperstraat 6, Prinses Beatrixlaan 38, Heiligestraat 6.
↑ De volledige tekst op het kunstwerk luidt: Langs de eerste stralen van de ochtendzon op de langste dag, refererend aan de aanleg van de paradeweg (de latere Nieuwe Tielseweg) in de Franse tijd (1795). Aan het eind hiervan stond op de dijk een grote gouden bal, symbool van de opkomende zon van de Verlichting.

Zie de categorie Sculptures in Tiel van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] In Breda (Grote Kerk) staat een versie van dit beeld zonder bovenarmen.

[2] Links onder het beeld is in keramiek de titel als een tekstbalk weergegeven. De tekst is naar Lukas 15 vers 1-8. In de hal van de school bevinden zich enkele kleinere vrije beeldjes in keramiek met drie spelende kinderen, een luisterende jongen en een voorlezende vrouw. Waarschijnlijk zijn de beelden gemaakt ter gelegenheid van honderdjarig bestaan van het Protestants Christelijke Onderwijs.

[3] Het pand is in het kader van de wederopbouw van Tiel in 1965 in opdracht van M. Van Blijdesteijn herbouwd door architectenbureau J.W. en C.A.W. Heuvelink te Apeldoorn. In de gevel is ook een Sint Jorissteen aangebracht.

[4] Van dit werk zijn nog vijf exemplaren elders in Nederland.

[5] Dit en het volgende beeld maken deel uit van een groots kunstintegratieproject van Pieter Kooistra. Het lag in de bedoeling dat er twaalf beelden semi-permanent in Tiel zouden verrijzen.

[6] Jan P. G. Landzaat (Arnhem, 28 maart 1939 - 27 januari 2019) werkte als hoofd interne zaken bij de N.V. Maatschappij tot Gasvoorziening Gelders Rivierengebied (GGR-gas). Zijn bekendste werk was de Gasvlam, gemaakt door Van Tetterode Glass Studio BV, Amsterdam Noord. Het kunstwerk is in 2014 bij de sloop van het gebouw verwijderd. Het was al in slechte staat, veel glas was gebroken. Zie ook Jan Bouwhuis, TielSloopWLP KunstYT. YouTube (11 november 2014). Gearchiveerd op 28 juni 2020. Geraadpleegd op 7 juni 2020.

[7] Rob van der Veen was chirurg in Ziekenhuis Rivierenland.

[8] Dwars door de verticale plaat heen die als een schild fungeert, steekt een schip. Daarop is een figuur te zien, leunend over de reling. Het schip is min of meer abstract gemodelleerd naar een Middeleeuws Hanzeschip. Het beeld verwijst naar de geschiedenis van Tiel als Hanzestad. Het schild duidt op de strijd om het behoud van de stad. De kop van de figuur in reliëf is afgeleid van een munt uit de tiende eeuw.

[9] Het beeld is een afbeelding van het bekende fruitbaasje dat sinds 1936 het beeldmerk was van conservenfabriek De Betuwe. De Stichting Jan Nieuwenhuyzen heeft dit beeld aan de stad geschonken wegens de belangrijke rol van de fabriek in de sociaal-economische geschiedenis van de stad.

[10] In de verbinding tussen twee bestaande gebouwen heeft architect Wouter Eykelenboom in samenwerking met Hanshan Roebers en Marijke De Goey een ranke constructie van staal en glas opgetrokken. De bijdragen van Roebers en de Goey bestaat uit het kleurengamma dat ontstaat door de richting die het licht heeft ten opzichte van de glasplaten. Het natuurlijke licht vermengt zich met de kleine vierkanten en gebogen rechthoeken in blauw neon die aan diverse punten zijn aangebracht.

[11] Een bestaande ijzeren klokkenstoel, ontworpen door een lokale juwelier, is voorzien van een nieuwe basis. Aan elk van de vier steunpunten heeft Dolz in een organische vorm een bankje bevestigd van rose graniet.

[12] Het beeld bestaat uit een zitbank waarnaast een functionerende schemerlamp staat. Op de kap van de schemerlamp is een klein model huisje bevestigd. Het beeld is gemaakt ter ere van Hans van Hatert, die jarenlang een gewilde column schreef in De Tielsche Courant, later Dagblad Rivierenland.

[13] Gedenkteken naar aanleiding van de dood van ErikJan den Haan op 19 april 1998. Tekst van Martin Kers.

[14] Locaties: Westluidensestraat 32, Jodenstraatje 1, Plein 15, Plein 3,Waterstraat 51, Sint Josephstraat 9, J.D. van Leeuwenstraat 3, Dr. Kuyperstraat 6, Prinses Beatrixlaan 38, Heiligestraat 6.

[15] De volledige tekst op het kunstwerk luidt: Langs de eerste stralen van de ochtendzon op de langste dag, refererend aan de aanleg van de paradeweg (de latere Nieuwe Tielseweg) in de Franse tijd (1795). Aan het eind hiervan stond op de dijk een grote gouden bal, symbool van de opkomende zon van de Verlichting.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]