Koepelgevangenis van Haarlem

Koepelgevangenis
	Voormalige Koepelgevangenis Haarlem
Locatie
Locatie	Haarlem
Adres	Harmenjansweg 2-6, 2031 WK Haarlem
Coördinaten	52° 23′ NB, 4° 39′ OL
Status en tijdlijn
Oorspr. functie	Gevangenis
Start bouw	1899
Bouw gereed	1901
Bouwinfo
Architect	W.C. Metzelaar
Eigenaar	Gemeente Haarlem
Erkenning
Monumentstatus	Rijksmonument
Monumentnummer	513312
Detailkaart
	;
Portaal	Civiele techniek en bouwkunde

De Koepelgevangenis van Haarlem, in de volksmond ook wel de Koepel genoemd, is een voormalige strafgevangenis in de stad Haarlem. Het gebouw is een van de drie koepelgevangenissen die Nederland kent. De andere twee bevinden zich in Arnhem en Breda.

De Koepelgevangenis in Haarlem werd van 1899 tot 1901 gebouwd door justitiearchitect W.C. Metzelaar. Hij baseerde zich op het ontwerp van zijn vader Johan Frederik Metzelaar, die in Breda en Arnhem reeds koepelgevangenissen had gerealiseerd. Net als de andere koepelgevangenissen is ook de koepelgevangenis in Haarlem een rijksmonument. Tot 2016 zat het gebouw in de portefeuille van het Rijksvastgoedbedrijf; dat jaar sloot de gevangenis vanwege het teruggelopen aantal gedetineerden en bezuinigingen. Het monumentale gebouw en het omliggende terrein werden door de gemeente aangekocht. De gemeente verkocht dit na een tender op haar beurt door aan de Stichting Panopticon, die het gebouw en omliggende terrein heeft herontwikkeld.

De Koepel bevat vier gestapelde cellenringen met in totaal 240 cellen.^[1]^[2]

Herontwikkeling Koepelgevangenis Bewerken

Gevangenis de Koepel in Haarlem is in 2016 gesloten. Daarna is het terrein tijdelijk gebruikt als opvangcentrum voor Syrische vluchtelingen.^[3] Anno 2017 ontstonden de plannen om in het gebouw onder andere een university college onder te brengen.^[4]

In 2019 zetten de gemeente Haarlem, de stichting Panopticon, de SRH Grupe en de Global School for Entrepreneurship hun handtekening onder een samenwerkingsovereenkomst, waarmee deze instanties te kennen gaven nu echt te gaan beginnen aan het realiseren van onderwijs- en woonvoorzieningen in de voormalige koepelgevangenis.^[5] Er is door stichting Panopticon een ontwerp-omgevingsvergunning monument aangevraagd. Deze ontwerp-omgevingsvergunning voorziet in de restauratie en het gedeeltelijk veranderen van het ronde cellengebouw en het administratiegebouw van het complex. Panopticon wil onder andere het dak van De Koepel isoleren, de cellen leeghalen en de ramen in de gevel vergroten.

Architect André van Stigt en zijn bureau zijn verantwoordelijk voor het ontwerp van de renovatie van het complex.^[6]^[7]

Op 3 juni 2020 startten officieel de bouwwerkzaamheden aan de voormalige koepelgevangenis.^[8] In januari 2022 ging de Koepel open voor de eerste kleinere en grotere bedrijven die huren bij exploitant Cupola XS, zoals de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Holland; ROM InWest. In september 2022 werd begonnen met het gebruik van de Koepel als onderwijslocatie.^[9]