Kerkje van Oostum

Kerkje van Oostum
	Oostumerweg 15
Plaats	Oostum
Gewijd aan	Jakobus de Meerdere
Coördinaten	53° 17′ NB, 6° 30′ OL
Gebouwd in	Midden 13e eeuw
Restauratie(s)	1972
Monumentale status	Rijksmonument
Monumentnummer	15575
Architectuur
Bouwmateriaal	Baksteen
Stijlperiode	Romaans, Romanogotiek
Toren	14e eeuw
Klokkentoren	Met een klok uit 1466
Interieur
Preekstoel	1663
Zitplaatsen	Herenbank, eerste helft 18e eeuw
Detailkaart
	;
Portaal	Christendom

Het kerkje van Oostum is een kerk op de wierde van Oostum nabij Garnwerd in de provincie Groningen. De kerk is in het bezit van de Stichting Oude Groninger Kerken. Het kerkje is een van de podia van de jaarlijkse Zomerjazzfietstour.

Beschrijving bewerken

De kerk is gebouwd in het midden van de 13e eeuw en was gewijd aan Jakobus de Meerdere.^[3] Oorspronkelijk had de kerk drie traveeën (muurvakken). Maar door de bouw van de kerktoren in de 14e eeuw kwam een halve travee te vervallen, zodat er nog twee-en-een-halve travee resteren.^[2] In de zuidgevel is siermetselwerk aanwezig gemaakt in de stijl van de romanogotiek. Ongebruikelijk is dat de waarschijnlijk in de 16e eeuw geplaatste zadeldaktoren, in tegenstelling tot andere zadeldaktorens in de regio, dwars staat. De brede kant van de toren staat tegen de kerk.^[4] In de toren hangt een luidklok, daterend uit 1466 en gemaakt door Henrik Kokenbacker voor de kerk van het ten noordwesten van Oostum gelegen Feerwerd.^[2] Tegen de westgevel zijn in 1821 twee kleine steunberen gebouwd.^[5]

Oostum was eeuwenlang kerkelijk gecombineerd met Garnwerd. Omdat de meeste kerkgangers naar Garnwerd gingen en daar ook de meeste diensten gehouden werden, werd het onderhoud begin 19e eeuw door het kerkbestuur steeds meer gezien als een dure kostenpost. In 1841 wilde het kerkbestuur de kerk afbreken, maar de Oostumers kwamen hier met succes tegen in verzet: de gemeente Ezinge verzocht het Provinciale College van Toezicht op de kerkelijke goederen om de kerkvoogdij te verplichten om de kerk naar behoren te onderhouden. Het onderhoud werd echter maar weinig uitgevoerd en in 1857 probeerde de kerkvoogdij bij Gedeputeerde Staten alsnog toestemming te krijgen om de kerk af te breken. De Oostumers kwamen wederom in verzet. Het College van Toezicht ontdekte daarop dat het verplichte noodzakelijke onderhoud het jaar ervoor niet was uitgevoerd door de kerk (wel waren er herstelwerkzaamheden aan de kerk in Garnwerd uitgevoerd), terwijl dit volgens het jaarverslag wel zou zijn gebeurd en betichtte het kerkbestuur van misbruik van goederen. Het eiste dat het noodzakelijk onderhoud alsnog werd uitgevoerd. Tevens bleek bij een bouwkundige inspectie dat het gebouw er niet zo erg aan toe was als het kerkbestuur eerder had willen doen geloven. Een lid van het kerkbestuur trad af, het gebouw werd hersteld en verdere plannen voor de afbraak van de kerk bleven verder achterwege.^[6]

Opvallend is de dakbedekking. Ze bestaat voor een deel uit halfronde pannen (monniken en nonnen) die afwisselend met de bolle en de holle kant naar boven liggen.

De preekstoel met een maniëristisch doophek dateert uit 1663.^[1] De herenbank, met het familiewapen van Lewe van Aduard is gemaakt in de eerste helft van de 18e eeuw.^[2] Er is geen kerkorgel, alleen een loos orgelfront.

Interieur in 1921
Interieur in 1961. Sindsdien is het gezicht op de balkenzoldering hersteld. De kachel is verwijderd en de wandschilderingen zijn weer zichtbaar. De oorspronkelijke preekstoel en de heren- en kerkvoogdijbanken staan er nog, maar de overige kerkbanken zijn vervangen door stoeltjes.
Dichtgemetselde zuidingang (vroegere manneningang) in het schip tijdens de restauratie van 1972

Lijst van kerken in Groningen

De Ploeg bewerken

Veel schilders van De Ploeg hebben het kerkje geschilderd. Genoemd kunnen worden Jan Altink (Kerkje van Oostum, 1958), Jannes de Vries (een aantal schilderijen waaronder Gezicht op Oostum, 1954) en Johan Dijkstra (Oostum, 1922).

Externe link bewerken

Foto's van het exterieur en interieur van de kerk

Zie de categorie Kerk van Oostum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b ^c Rijsoort, A. (2009). Monumentaal Nederland. De 100 mooiste monumenten van ons land. 's Graveland: Fontaine Uitgevers BV. ISBN 9789460540011
↑ ^a ^b ^c ^d Karstkarel, Peter Alle middeleeuwse kerken: Van Harlingen tot Wilhelmshaven (2007) Leeuwarden/Groningen, Uitgeverij Noordboek, ISBN 978 9033005589
↑ Roemeling, O.D.J. (2019). Patroonheiligen, priesters en predikanten in Groningen en Drenthe tot omstreeks 1640 . (zeer voorlopige versie, 1 januari 2019, bezorgd door J.A. Mol en G.J. de Langen) [pdf] Beschikbaar via: Corpusroemeling.nl. [Geraadpleegd op 6 november 2019]. Gearchiveerd op 14 november 2022.
↑ Oude Groninger Kerken^{[dode link]}
↑ Delvigne, J.J, Pronk-Wiersema L.M. en Scherings, H. (1994). Vroeger in Middag. Uit de historie van de gemeente Ezinge. Bedum: Profiel
↑ Oldenhuis, J.F., "De kerk van Oostum. Van bedreigd naar geliefd", Groninger Kerken april 2018. pp. 41-52.

[Rijsoort-1] Rijsoort, A. (2009). Monumentaal Nederland. De 100 mooiste monumenten van ons land. 's Graveland: Fontaine Uitgevers BV. ISBN 9789460540011

[Karstkarel-2] Karstkarel, Peter Alle middeleeuwse kerken: Van Harlingen tot Wilhelmshaven (2007) Leeuwarden/Groningen, Uitgeverij Noordboek, ISBN 978 9033005589

[3] Roemeling, O.D.J. (2019). Patroonheiligen, priesters en predikanten in Groningen en Drenthe tot omstreeks 1640 . (zeer voorlopige versie, 1 januari 2019, bezorgd door J.A. Mol en G.J. de Langen) [pdf] Beschikbaar via: Corpusroemeling.nl. [Geraadpleegd op 6 november 2019]. Gearchiveerd op 14 november 2022.

[4] Oude Groninger Kerken^{[dode link]}

[5] Delvigne, J.J, Pronk-Wiersema L.M. en Scherings, H. (1994). Vroeger in Middag. Uit de historie van de gemeente Ezinge. Bedum: Profiel

[6] Oldenhuis, J.F., "De kerk van Oostum. Van bedreigd naar geliefd", Groninger Kerken april 2018. pp. 41-52.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]