Jakob Henderikus van der Veen
Jakob Henderikus van der Veen (1890-1944) was architect en werd geboren in Driesum, gemeente Dantumadeel, Friesland op 21 april 1890 als zoon van de gereformeerd predikant Reinder Jan van der Veen.
Jakob had op de HBS interesse in bouwkunde, maar zijn vader had bedenkingen en stond hem niet toe hiervoor een opleiding te volgen. Daarop vertrok Jakob naar Amsterdam om als bouwkundig tekenaar te werken.
Loopbaan als Architect bewerken
Zijn talent werd snel onderkend en als inmiddels architect B.N.A. ontwierp hij in de stijl van de Amsterdamse school maar bleef daarnaast zijn gereformeerde achtergrond trouw.
Jakob van der Veen ontwierp verscheidene gereformeerde scholen en kerkgebouwen te Amsterdam, Utrecht, Zwolle, Dedemsvaart, Bolsward, Deventer, Maartensdijk, Groenekan, Landsmeer, Maarseveen, IJmuiden, Haarlemmermeer, Osdorp, De Groote IJpolder, Hilversum en Terneuzen.
Behalve dat ontwierp hij verscheidene scholen, ontwierp de uitbreiding van de begraafplaats Vredenhof, de van Betke's Cacao- en Chocoladefabriek, en in samenwerking met vakgenoot Tjeerd Kuijpers de Johannes stichting te Nieuwveen. Ook leidde hij in 1933 de verbouwing en inrichting van het Paedologisch Instituut van de VU aan de Vossiusstraat te Amsterdam.
Hij had zitting in meerdere besturen, zoals van de Vereniging voor Christelijk Middelbaar Onderwijs te Amsterdam, de Vereniging voor Lichamelijke Opvoeding op Gereformeerde Grondslag te Sloterdijk en de Gereformeerde Wijkverpleging te Amsterdam. Ook ontwierp hij voor de in Hilversum het NCRV studiogebouw, opgeleverd in 1940, een gezichtsbepalend stijl icoon en inmiddels uitgeroepen tot beschermd rijksmonument.
Beeldmateriaal van zijn werk is te vinden op de pagina van Wendingen, over de Amsterdamse school.
Rol in het gereformeerd verzet te Amsterdam bewerken
In de Tweede Wereldoorlog werd hij actief in het verzet bij de LO / KP-Amsterdam, verantwoordelijk voor het verzorgen van onderduikplekken.
De Gereformeerde gemeenschap was in grote meerderheid zeer fel tegen de opkomst van het Nationaal Socialisme in Nederland. De Synode nam al in 1936 de regel aan dat lidmaatschap van de NSB niet verenigbaar was met het lidmaatschap van de Gereformeerd kerk.
In de nacht van 1 op 2 september 1944 vond een inval plaats door de Sicherheitsdienst op de Witte de Withstraat 117, waar het gezin van der Veen woonachtig was. Het adres was naar verluidt in een boekje genoteerd dat was aangetroffen bij de eerder opgepakte verzetsstrijder Fritz Conijn.
Op het moment van de inval waren zoons Jaap en Reinder Jan (als 'Gijs' bij het gewapende verzet van de K.P. Amsterdam), thuis in onderduik om te ontkomen aan de 'Arbeitseinsatz', de regel waarbij alle enigszins gezonde Nederlandse mannen in Duitsland dwangarbeid moesten verrichten, veelal in de wapen fabrieken waar de geallieerde bommenwerpers het op hadden voorzien.
De broers in de kelder werden ontdekt maar wisten alsnog weg te komen, bij de uitbraak ten minste één Duitse soldaat neerschietend.
Hun vader Jakob werd meegevoerd en nog kort gegijzeld om zo zijn zoons te bewegen zich over te geven. Ze hebben daar niet aan toegegeven. Nog dezelfde week op vermoedelijk 6 september 1944 werd Jakob van der Veen op 53-jarige leeftijd te Kamp Vught zonder vorm van proces vermoord door een vuurpeloton van de Nederlandse SS.
Hij liet een vrouw en vier kinderen achter. De twee zoons hebben de oorlog overleefd en bleven de rest van de oorlog actief in het gewapend verzet, onder meer door het opblazen van wachtbunkers en Duitse leger voertuigen. Na de oorlog besloot zoon Reinder Jan, die in de oorlog nog bouwkunde studeerde voor de studie theologie te kiezen.
Bronnen en doorverwijzingen
Herdenkingstekst Gereformeerde gemeente Amsterdam West: https://oorlogsgravenstichting.nl/personen/157423/jakob-henderikus-van-der-veen#gallery-contribution-1079759
Uitgebreide omschrijving van en reflectie op het herindelingsontwerp door Jacob van der Veen van de Keizersgracht 586 te Amsterdam in opdracht van dhr. Henri Grosheide: https://www.historischeinterieursamsterdam.nl/c/huizenportret/
Vermelding in BNA overzicht: https://www.iisg.nl/ondernemers/pdf/pers-1503-01.pdf
Vermelding in de erelijst der gevallenen in 'Het Grote Gebod'.