Italiaans landschap met de Ponte Molle

Italiaans landschap met de Ponte Molle is een schilderij door de Noord-Nederlandse schilder Jan Both in het Rijksmuseum in Amsterdam.

Italiaans landschap met de Ponte Molle
Kunstenaar	Jan Both
Jaar	1640-1652
Techniek	Olieverf op koperen paneel
Afmetingen	45,5 × 58,5 cm
Verblijfplaats	Rijksmuseum Amsterdam
Locatie	Amsterdam
Inventarisnummer	SK-A-51
RKD-gegevens
Portaal    Kunst & Cultuur

Voorstelling

Het stelt een Italiaans landschap voor bij ondergaande zon. Aan de oever van een rivier, bij een weg, staat een man achter een wit paard. Op de rug van het paard is een rode mantel gedrapeerd. Daarachter zit een vrouw op een bruine muilezel. De muilezel wordt gevoedert door een man in een rode buis. Iets verder komt een wagen aan, door ossen getrokken. Bij deze figuren, in het midden van de voorstelling, staan enkele hoge eikenbomen. Het landschap rechts is ruig en rotsachtig. De linkeroever van de rivier is met struiken begroeid. Een stenen brug, met een vierkante toren er op, verbindt de beide oevers. Iets verder staat een grote, ronde toren.

Jan Both. De Ponte Molle. Ca. 1638-1641. Ets. Washington, National Gallery of Art.

In oudere literatuur – onder meer bij Cornelis Hofstede de Groot – wordt de brug geïdentificeerd met de Ponte Lucano over de Aniene in Tivoli bij Rome. De ronde toren zou het mausoleum van de Plautii voorstellen. Tegenwoordig denkt men dat eerder de Ponte Molle, beter bekend als de Milvische Brug, model heeft gestaan. Deze brug is ook het onderwerp van een ets door Jan Both.

Toeschrijving en datering

Het schilderij is onder, links van het midden gesigneerd ‘JBoth’ op een rotsblok. Both verbleef van 1638 tot 1641 in Rome. Het schilderij dateert vermoedelijk van na die tijd.

Herkomst

Het werk wordt voor het eerst gesignaleerd op de boedelveiling van Johanna Ghys, weduwe van Pieter Anthony Bonenfant, die plaatsvond op 19 april 1775 in Zoeterwoude. Koper was de Amsterdamse verzamelaar Nicolaas Nieuhoff (1733-1776). Op zijn boedelveiling op 14 april 1777 in Amsterdam werd het verkocht aan de verzamelaar Adriaan Leonard van Heteren in Den Haag. Van Heteren liet het na zijn dood na aan zijn zoon, Adriaan Leonard van Heteren Gevers. Deze verkocht het werk op 8 juni 1809 samen met 134 andere schilderijen, bekend als het Kabinet Van Heteren Gevers, aan het Rijksmuseum. Vanaf 1952 is het werk in beheer van de Dienst voor 's Rijks Verspreide Kunstvoorwerpen (tegenwoordig Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed).

Externe links

• Webpagina Rijksmuseum Amsterdam (als Jan Both, Italiaans landschap met de Ponte Molle)
• RKDimages (als Jan Both, Zuidelijk landschap met ruiters en een ossenwagen; in de verte de Ponte Lucano over de Aniene en het graf der Plautii).

Bronnen

• Anoniem (1809) Catalogus der schilderijen, oudheden, enz. op het Koninklijk Museum te Amsterdam, Amsterdam: Gebroeders van Cleeff, p. 10, cat.nr. 38 (als Jan en Andries Both, ‘Een Italiaansch Landſchap, met Bergen en hoog geboomte: van verre ziet men eene Rivier, en op den voorgrond eene groep figuren’).
• Anoniem (1830) Aanwijzing der schilderijen, berustende op ’s Rijks Museum, te Amsterdam, [s.l.: s.n.], p. 11, cat.nr. 37 (als Jan en Andries Both, ‘Een italiaansch landschap, met bergen en hoog geboomte; van verre ziet men eene rivier, en op den voorgrond eene groep figuren’).
• Anoniem (1839) Aanwijzing der schilderijen, berustende op ’s Rijks Museum te Amsterdam, [s.l.: s.n.], p. 9, cat.nr. 37 (als Jan en Andries Both, ‘Een Italiaansch Landschap, met bergen en hoog geboomte; van verre ziet men eene rivier, en op den voorgrond eene groep figuren’). Zie Google Boeken.
• Anoniem (1903) Catalogus der Schilderijen miniaturen, pastels, omlijste teekeningen, enz. in het Rijks-Museum te Amsterdam, Amsterdam: Boek- en kunstdrukkerij v/h Roeloffzen-Hübner en Van Santen, p. 60, cat.nr. 596 (als Jan Both, Italiaansch Landschap). Zie archive.org.
• Dubourcq, P.L. (1858) Beschrijving der schilderijen op 's Rijks Museum te Amsterdam met Fac Simile der Naamteekens, Amsterdam: Frans Buffa & Zonen, p. 17-18, cat.nr. 37 (als Jan en Andries Both, Italiaansch Landschap). Zie Google Boeken.
• Hofstede de Groot, C. (1926) Beschreibendes und kritisches Verzeichnis der Werke der hervorragendsten holländischen Maler des XVII. Jahrhunderts. Neunter Band, Esslingen a. N.: Paul Neff Verlag (Max Schreiber), Paris: F. Kleinberger., p. 431, cat.nr. 36 (als Jan Both, Landschaft bei Tivoli mit dem Ponte Lucano). Zie digi.ub.uni-heidelberg.de.
• Thiel, Pieter J. J. van, et al. (1976) All the paintings of the Rijksmuseum in Amsterdam, Maarssen: Gary Schwartz, ISBN 90-6179-010-7, p. 137-138, cat.nr. A 51 (als Jan Both, Italiaans landschap met de Ponte Molle).

Tentoonstellingen

• Inspired by Italy. Dutch landscape painting 1600-1700, Dulwich Picture Gallery, Londen, 22 mei-26 augustus 2002, ISBN 1-898519-19-6, cat.nr. 20, met afbeelding in kleur.
• The Golden Age. Highlights from the Rijksmuseum, National Gallery of Victoria, Melbourne, 24 juni-2 oktober 2005, Hyogo Prefectural Museum of Art, Kobe, 25 oktober 2005-15 januari 2006.
• Vermeer, Rembrandt and the Golden Age of Dutch painting. Masterpieces from the Rijksmuseum, 9 mei-13 september 2009, Vancouver Art Gallery, Vancouver, ISBN 978-1-55365-471-1, p. 144-145 (als Ponte Molle).
• L'âge d'or hollandais. De Rembrandt à Vermeer/The Dutch Golden age. From Rembrandt to Vermeer, Pinacothèque de Paris, Parijs, 7 oktober 2009-7 februari 2010, ISBN 9782358670050, p. 172-173, cat.nr. 67.

Noten