Gislebertus
Gislebert of Gislebertus, Gijzelbert, Gillebert is een beeldhouwer in de 12e eeuw, bekend door zijn werk in de kathedraal Saint-Lazare in Autun waar een timpaan gesigneerd is met die naam. Het beeld De verzoeking van Eva wordt hem eveneens toegeschreven.
Zijn stijl is karakteristiek voor de Bourgondische romaanse beeldhouwkunst[1] die men ook vindt in de timpanen in Basiliek Sainte-Marie-Madeleine van Vézelay.
Controverse betreffende de naam bewerken
Het timpaan van de kathedraal van Autun wordt toegeschreven aan Gislebert. De inscriptie "Gislebertus Hoc Fecit" (Gislebertus heeft dit gemaakt) is gegraveerd onder de mandorla, waarin in het midden Christus in glorie staat afgebeeld[2].
Het is mogelijk dat de naam verwijst naar degene die het beeld besteld heeft of naar een lokale autoriteit die betrokken was bij de bouw van de kerk. In dat geval blijft de naam van de kunstenaar onbekend, wat niet ongebruikelijk was in dit tijdperk waarin de collectieve prestatie hoger werd aangeslagen dan de erkenning van de individu.[3] De autoriteit die in dit verband genoemd wordt zou Gilbert de Chalon, graaf van Avallon, graaf van Chalon, graaf van Autun en ten slotte ook nog "comte principal" van Bourgondië, geweest kunnen zijn
Werken bewerken
Ondanks de onzekerheid over de identiteit van de kunstenaar is het duidelijk dat de gesigneerde timpaan het werk is van een zeer getalenteerde beeldhouwer. Zijn stijl is nauwkeurig bestudeerd om na te gaan of ook andere werken in Autun of andere kathedralen in de regio van hem zijn. Eén studie[4] acht het zeker dat de schepper van het timpaan van het Laatste Oordeel ook andere werken in de kathedraal heeft vervaardigd en in andere de laatste hand heeft gelegd.[5] De studie wijst hem ook aan als de schepper van de kapitelen in het koor en het schip.
Andere auteurs[6] schrijven de beeldhouwer van het timpaan elf werken met zekerheid toe: De Pelgrims van Emmaüs, De Verschijning aan Maria Magdalena, Het Martelaarschap van de H. Stephanus, De Tweede Verzoeking van Christus, De Verlossing van Petrus, De Val van Simon de Magiër, Het Offer van Abraham, De Boom van Jesse, De H. Vincent, De Balspelers en De Boodschap aan Jozef. Elf andere zouden ook van hem zijn maar vertonen zwakheden die niet gewoon zijn voor hem. Het betreft: De Dood van Kain, De Boodschap aan Anna, De Vierde Toon van het Gregoriaans, De Zelfmoord van Judas, Samson vernietigt de Tempel, Het Gouden Kalf, De Presentatie in de kerk, De Opneming in de hemel van Simon de Magiër, Constantijn, God ondervraagt Kaïn, en De Strijd van Jacob tegen de Engel. De overige kapitelen zijn niet van hem, hoewel ze misschien wel door hem geïnspireerd zijn. De Verzoeking van Eva op de bovendorpel van een zijportaal, zou wel van hem zijn evenals de vier kapitelen in hetzelfde portaal.[7] Dezelfde auteurs[8] menen de hand van Gislebertus te ontdekken in Vézelay. Na de voltooiing van het werk in Autun zou hij vertrokken zijn naar de werkplaats van de basiliek Sainte Marie-Madeleine in Vézelay. De stijl van de werken aldaar rechtvaardigen de conclusie maar het valt niet uit te sluiten dat hij school had gemaakt en dat een van zijn leerlingen er actief is geweest.
De stijl bewerken
De kunst van Gislebertus is één en al beweging en expressie. Zijn personages zijn als uit het leven gegrepen, zelden statisch, vaak gebogen, onverwachtse bewegingen makend en uitzonderlijk actief.
De lichamen zijn uitzonderlijk slank, het hoofd is vaak klein in verhouding tot het lichaam. De gezichten zijn gesneden zonder gratie of finesse om ze niet kunstmatig een stemming te laten uitdrukken. De wangen zijn vol, de kin rond, het voorhoofd laag. Maar de expressie is overal, in de blik en de dramatische spanning in elk gezicht.
Bibliografie bewerken
- L. Seidel, Legends in Limestone. Lazarus, Gislebertus, and the Cathedral of Autun, Chicago, The University of Chicago Press, 1999.
- Pierre Alain Mariaux, Quelques hypothèses à propos de l’artiste roman, Médiévales, numéro 44, Paris, PUV, printemps 2003, p. 199-214.
- D. Grivot, G. Zarnecki, Gislebertus, sculpteur d'Autun, Paris, Trianon, 1960. Article en ligne sur le site médiévales.revues
- Francis Salet, « La sculpture romane en Bourgogne, à propos d'un livre récent », dans Bulletin Monumental, tome 119, oct.-déc. 1961, p. 325-343.
Zie ook bewerken
- Cathédrale Saint-Lazare d'Autun (Franstalige Wikipedia)
- Gilbert de Chalon (Franstalige Wikipedia)
- Bourgondische tijd
Externe links bewerken
- (en) Gislebert dans Artcyclopedia
- Gislebertus et Autun, cours 2009 du département d'histoire de l'art et d'archéologie de l'université de Toulouse 2[dode link]
Bronnen, noten en/of referenties
|