Gieterij Van Voorden

Gieterij Van Voorden uit Zaltbommel was een oude gieterij en de laatste klassieke fabrikant van scheepsschroeven in Nederland. Van Voorden was een werkmaatschappij van de Andus Group.

Een oude Van Voorden-schroef

Als niet ongebruikelijk bij oude bedrijven heeft het een bewogen historie. Begonnen als fabrikant van zijschroeven voor de zich moderniserende vloot zeilende binnenschepen ging het met zijn tijd mee. De zijschroeven waren kwetsbaar, omdat ze via een lange open as met een op dek geplaatste hulpmotor verbonden waren en in het water konden worden gelaten als dat voor de voortgang nodig was. Daarmee gingen ze echter in het gebruik vaak stuk.

Het bedrijf overleefde een aantal jaren met economische teruggang en ging ook een keer failliet. Maar desondanks ontwikkelde het bedrijf zich weer tot een onderneming die zich nu meer richt op de gieterij en industrieel hoogwaardig gietwerk. De standaard aluminium-bronzen scheepsschroeven krijgen een veel minder belangrijke rol.

In januari 2022 ging deze laatste Nederlandse fabrikant van scheepsschroeven na 110 jaar opnieuw failliet. UTB Industry uit Waalwijk heeft de boedel waaronder de gietovens, kranen en mallen voor de productie van scheepsschroeven van de gieterij overgenomen. Het bedrijf gaat de machines en andere apparatuur uit het bedrijf vermarkten.

Geschiedenis

A.P.(Aris Pieter) Van Voorden en G.J. (Gijsbertus Johannes) Van Voorden vroegen 28 augustus 1912 vergunning aan voor een smederij en ijzergieterij voor de productie van scheepsschroeven met een oppervlak van 250 m² aan de Oude Stationsweg in Zaltbommel. 23 december 1912 formeel als nieuwe vennootschap, de ijzer-, koper- en metaalgieterij A.P. van Voorden & Compagnie. Met Aris Pieter als financiële bestuurder en Gijsbertus Johannes als de verkoper.

In de jaren 1930 kwam het bedrijf onder leiding van zoon Dirk Willem van Voorden en groeide snel. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verminderde de productie en kwam in 1944 geheel stil te liggen. In 1945 werd de productie van de schroeven geleidelijk aan hervat. In 1956 kwam zijn Hodi straalbuis op de markt, die het rendement van schroeven van binnenvaartschepen aanzienlijk verbeterde.

Hessel van Voorden, de zoon van Dirk Willem, introduceerde in 1972 het gieten van pomphuizen voor de baggersector van slijtvast gietijzer, dat kreeg de merknaam Mohard staal. In 1977 werden er voor het eerst dubbelwandige buizen mee gegoten.

Gerard Hoorn nam het bedrijf halverwege de jaren 1980 over van de familie Van Voorden en breidde de activiteiten uit van alleen scheepsschroeven naar gietstukken voor de baggerindustrie, zoals waaiers, pomphuizen en slijtplaten.

Jac Meeuwissen nam het bedrijf in 1993 weer over. Hij was in 1981 als bedrijfsleider begonnen. Met het MARIN en andere bedrijven werd gewerkt aan de doorontwikkeling van de walvisstaartvoortstuwing, maar die ontwikkeling stagneerde. In 2003 werd een vijfassige freesmachine aangeschaft voor het efficiënt produceren van gietmallen voor scheepsschroeven.

Scheepsschroeven werden geproduceerd tot een maximale diameter van 4,80 meter. Op het hoogtepunt werden daarnaast jaarlijks 10.000 scheepsschroeven gerepareerd. Het bedrijf was hiermee een van de grootste reparateurs van scheepsschroeven ter wereld. Regelmatig werden ook records gebroken.

Op aandrang van de gemeente verhuisde het bedrijf in 2008 naar een gehuurde en in een aparte BV ondergebrachte productiehal aan de Bossekamp in Zaltbommel, aan de rand van de stad, met hypermoderne apparatuur.

In 2009 werd een scheepsschroefontwerp geïntroduceerd, waarbij met computertechnieken werd berekend wanneer cavitatie zou optreden, waarna dit in het ontwerp al werd voorkomen door het toepassen van welving en het variëren van de spoed. De ‘Next Generation propeller’.

In 2010 werd de productie van Lips van Drunen naar China verplaatst, waarna Van Voorden de enige fabriek werd die in Nederland scheepsschroeven op de klassieke manier fabriceerde. In 2017 maakte Damen Shipyards bekend dat het de schroeven gaat printen met een 3D-printer.

In 2012 werd het bedrijf verkocht aan de Andus Group. Van Voorden Castings werd de naam. 80% van de productie van 2016 bestond uit gietwerk voor de baggerindustrie, zoals pomphuizen, waaiers, slijtplaten en dubbelwandige leidingen. De concurrentie is inmiddels toegenomen en de schroeven zijn beter geworden. Die gaan dus minder snel stuk en áls er iets mis is wordt vaker voor reparatie gekozen in plaats van vervanging. Daarnaast zorgden frequente wisselingen van het management voor kennisverlies, te grote gerichtheid op de interne organisatie en te weinig aandacht voor het onderhouden van contacten met bestaande klanten, het leggen van nieuwe contacten en het openen van nieuwe markten om de omzetverliezen in zwakke sectoren (de malaise in de scheepvaart) te compenseren. In 2014 goot Van Voorden de vier grootste RVS schroeven ooit. De schroeven hadden diameters van 2900 en 3500 mm en wogen bij elkaar 25 ton. Bij het 5 januari 2017 door de rechtbank in Zutphen uitgesproken faillissement werkten op dat moment 85 mensen bij het bedrijf.

De failliete gieterij heeft maandag 23 januari 2017 met zo’n 35 personeelsleden toch weer in de Andus Group een doorstart gemaakt onder de naam Van Voorden Foundry. De directie verwachtte dat standaard alu-brons scheepsschroeven een veel minder belangrijke rol zouden gaan spelen. De focus kwam te liggen op industrieel hoogwaardig gietwerk. De productie is die dag ook weer opgestart.

In januari 2020 opende Van Voorden Foundry nog een locatie in het Duitse Bochum. Januari 2022 ging deze laatste Nederlandse fabrikant van scheepsschroeven na 110 jaar opnieuw failliet. UTB Industry uit Waalwijk heeft de boedel waaronder de gietovens, kranen en mallen voor de productie van scheepsschroeven van de gieterij overgenomen. Het bedrijf gaat de machines en andere apparatuur uit het bedrijf vermarkten. De meeste van de ongeveer veertig werknemers hebben elders werk gevonden.

Bronnen, noten en/of referenties