Gebruiker:Wimpus/Kladblok/Alpha
Alpha privativum
bewerkenEen alpha privativum, ook wel alpha privans[1] of in het Oudgrieks ἀ στερητικόν[2] genaamd, is een voorzetsel in het Oudgrieks in de vorm van de letter α (alfa) dat het begrip waarvoor het geplaatst is verzwakt of opheft.[3]
In het Nederlands is dit voorzetsel (in het Latijnse schrift als letter a) aanwezig in woorden van Griekse herkomst, alsmede in woorden die niet volledig (direct dan wel indirect) ontleend zijn aan het Grieks.[4]
Oudgrieks
bewerkenvormen van alpha privativum
bewerkenHet Oudgriekse voorzetsel α is afkomstig van het Proto-Indo-Europese voorzetsel n̥,[3][2] dat ook in het Latijn voorkomt als in-[3][5] en in het Nederlands als on-.[3] De vorm α komt standaard voor medeklinkers in het Oudgrieks.[2] Als in het Proto-Indo-Europees n̥ voor een woord stond dat niet een met een medeklinker maar met een klinker begon (waarbij standaard in Proto-Indo-Europees een laryngaal staat voor een beginklinker van een woord), vormde n̥ + laryngaal + klinker zich om naar an + klinker.[2] In het Oudgrieks komt overeenkomstig αν voor klinkers en α voor medeklinkers voor[2] Indien n̥ in Proto-Indo-Europees voor een laryngaal en een medeklinker stond, ontstond in Oudgrieks de voorzetsels νη-, νᾱ-, νω-.[2]
Voor klinkers komt de vorm α ook voor als het opvolgende woord voorheen geschreven werd met een σ (sigma), een ϝ (wau) of de combinatie σϝ.[3] Door contractie versmelt α met de daaropvolgende klinker,[6] zoals bijvoorbeeld in ἀργός.[6] Echter, analoog komt de vorm α voor bij woorden die oorspronkelijk geen σ, ϝ of σϝ hadden.[6][2]
samenstelling
bewerkenNederlands
bewerkenDit is vergelijkbaar met het Nederlandse voorvoegsel 'on-'.
Als het woord waarvoor het voorvoegsel gezet wordt, begint met een klinker, dan is het prefix doorgaans 'an-'.
Voorbeelden zijn:
- afasie (Grieks: ἀ-φἀσία, a-fasia; zonder [te kunnen] spreken)
- asociaal (Latijn: a-socialis; niet sociaal)
- anorexie (Grieks: ἀν-ορεξία, an-orexia; zonder verlangen)
- analfabetisme
Alpha copulativum
bewerkenEen alpha copulativum, in het Oudgrieks ἀ ἀθροιστικόν genaamd,[2] is een voorzetsel in het Oudgrieks in de vorm van de letter α (alfa) dat een vereniging aanduidt bij het begrip waarvoor het geplaatst is.[3]
Oudgrieks
bewerkenHet Oudgriekse voorzetsel α is afkomstig van het Proto-Indo-Europese voorzetsel sm̥,[6][2] dat ook in het Latijn voorkomt als sem- en sim-.[2][5]
Alpha intensivum
bewerkenEen alpha intensivum is een voorzetsel in het Oudgrieks in de vorm van de letter α (alfa) dat een spanning/vergroting aanduidt bij het begrip waarvoor het geplaatst is.[3]
Alpha protheticum
bewerken- ↑ Kolsteren, A., & Sanders, E. (1994). Spectrum Woordenboek Vreemde Woorden. Utrecht: Uitgeverij Het Spectrum. B.V.
- ↑ a b c d e f g h i j Beekes, R., Beek, L. van (2010). Etymological dictionary of Greek. Leiden/Boston: Brill.
- ↑ a b c d e f g Muller, F. (1932). Grieksch woordenboek. (3de druk). Groningen/Den Haag/Batavia: J.B. Wolters’ Uitgevers-Maatschappij N.V.
- ↑ Sijs, N. van der (1996). Leenwoordenboek. De invloed van andere talen op het Nederlands. Den Haag: Sdu Uitgevers/Antwerpen: Standaard Uitgeverij.
- ↑ a b Vaan, M. de (2008). Etymological dictionary of Latin and the other Italic languages. Leiden/Boston: Brill.
- ↑ a b c d Debrunner. A.(1917). Griechische Wortbildungslehre. Heidelberg: Carl Winters Universitätsbuchhandlung.