Gebruiker:Tom Meijer/Kwartair Spelling

Lijst met referenties van Nederlandstalige geologen en fysisch geografen handelend over een 'kwartair' onderwerp.

Binnen het vakgebied dat zich met het IJstijdvak, het Kwartair, bezighoudt, hebben zowel beroepsonderzoekers als amateurs in het Nederlandse taalgebied altijd de spelling Kwartair gebruikt. De spellingsvariant 'Quartair' zou pas sinds 1954 'officieel' zijn.

De term Kwartair is de naam van een geologisch tijdperk en valt als zodanig onder de verantwoordelijkheid van de stratigrafie. Uit de praktijk van het naamgebruik blijkt dat naar de mening van geologen en fysisch-geografen de Taalunie zich verre dient te houden van geologische naamgeving. Zij beschouwen de spellingsvariant 'Quartair' dan ook als onzin.

Teneinde te illustreren hoe lang de term 'Kwartair' in het Nederlandse taalgebied wordt gebruikt is een bescheiden inventarisatie gemaakt van Nederlandstalige geologische en fysisch-geografische literatuur.

Hier wordt een willekeurige selectie gegeven waarbij voornamelijk gezocht is op het woord Kwartair/Quartair in de titel. Enkele referenties hebben deze term niet in de titel. In die gevallen is een citaat uit de tekst toegevoegd waarin de term voorkomt. Ik heb de termen IJstijdvak, Kwartair, Quartair (en samenstellingen daarmee) onderstreept.

Let op Van Baren, 1908. Dit is in deze lijst (maar niet noodzakelijkerwijs) het oudste voorkomen van de term en spelling Kwartair.

Onder de auteurs bevinden zich de belangrijkste onderzoekers in dit vakgebied maar er is niet gestreefd naar volledigheid (een complete lijst is tamelijk veel werk en overtreft de hier gegeven vele malen in lengte). Belangrijke hier genoemde onderzoekers zijn: Van Baren, Doppert, Edelman, Esscher, Faber, Florschütz, Van der Hammen, Van der Heide, De Jong, Koster, Kuenen, Laban, Mook, De Moor, Pannekoek, Van der Plicht, Van Regteren Altena, Ruegg, Steenhuis, Tavernier, Tesch, Van der Vlerk, Van Voorthuysen, Zagwijn en Zonneveld.

Er zijn zowel wetenschappelijke als populair-wetenschappelijke bijdragen aanwezig. Er is een continuiteit te zien die zeker teruggaat tot 1915 (Er is geen poging ondernomen om het 'oudste voorkomen te achterhalen). Voor deze tijd werd de term 'Diluvium' meer gebruikt dan Kwartair. De term Diluvium wordt door enkele onderzoekers nog tot in de vijftiger jaren van de twintigste eeuw gebruikt. Ik heb niet geselecteerd op spelling! De spelling Quartair komt in deze lijst maar één keer voor, in 1950. De betreffende auteur gebruikt enkele jaren later alweer Kwartair en is dat ook blijven doen.

Uit deze lijst blijkt dat het gebruik van de spelling 'Kwartair' niet pas ontstaan is na de invoering van de zgn voorkeursspelling waarnaast nog een toegelaten spelling bestond. De spelling met Kw was reeds enkele tientallen jaren eerder in gebruik en beperkt zich niet tot Nederland maar is ook in België in gebruik.

Het merendeel van de publicaties over dit onderwerp is overigens in de Engelse (of voor WO2) in de Duitse taal, terwijl in België in het begin van de 20e eeuw vooral in het Frans geschreven werd. Hierdoor is de Nederlandstalige spelling 'Kwartair' in feite sterk ondervertegenwoordigd.

Naast deze lijst waaruit het woordgebruik blijkt, is het goed erop te wijzen dat de verenigingen waarin de beroepsgroep (en de amateurgeologen en -palaeontologen!) vertegenwoordigd is men de spelling Kwartair gebruikt. Hieronder bevindt zich de INQUA-Nederland. Let ook op de naam van de Werkgroep voor Tertiaire en Kwartaire Geologie. De Belgische en Nederlandse geologische diensten gebruiken eveneens de Kw-spelling.

(nl) Baren, J. van, 1908. De bodem van Nederland. Tweede, geheel nieuw bewerkte druk van het in 1860 compleet gekomen werk van wijlen Dr W.C.H. Staring, "De Bodem van Nederland", Eerste Boek, eerste gedeelte. S.L. van Looy, Amsterdam, 1-76. (Tabel I: Quartair, Tabel II: Kwartair!)
(nl) Baren, J. van, 1920. De bodem van Nederland, I. De vormingen, ouder dan het Kwartair, pp. I-XIX, 1-448; Amsterdam.
(nl) Baren, J. van, 1922. Dr. Jan Lorié en de studie van het Nederlandsche Kwartair. Tijdschrift van het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap, 2e reeks, 39(5): 571-579.
(nl) Baren, J. van, 1927. De bodem van Nederland, II. Het Kwartair, pp. 449-1365; Amsterdam.
(nl) Böhmers, J.C.A., 1937. Over de petrologische samenstelling van de oud-kwartaire sedimenten in Noordelijk Nederland. (2 delen). Geologie en Mijnbouw, 16: 60-64 and 69-72
(nl) Bosch, M. van den, 1965. Tunnelput Zelzate - De geologische gesteldheid. Mededelingen van de Werkgroep voor Tertiaire en Kwartaire Geologie, 2(2): 16-23.
(nl) Breuck, W. de, G. de Moor & R. Marechal, 1970. Lithostratigrafie van de Kwartaire sedimenten in het Oostelijk Kustgebied (België). Natuurwetenschappelijk Tijdschrift, 51 (1969): 125-137.
(nl) Devriese, H., 1976. Acicula fusca (Montagu, 1803) en Acicula polita (Hartmann, 1840) uit een Kwartaire laag te Strombeek-Bever (België). Correspondentieblad van de Nederlandse Malacologische Vereniging, 170: 538-539.
(nl) Doppert, J.W.Chr., 1975. Foraminiferen zonering van het Nederlandse Onder-Kwartair en Tertiair. In: Zagwijn, W.H. & C.J. van Staalduinen (eds), Toelichtingen bij Geologische overzichtskaarten van Nederland. R.G.D., Haarlem, 114-118.
(nl) Doppert, J.W.Chr., Ruegg, G.H.J., van Staalduinen, C.J., Zagwijn, W.H. & Zandstra, J.G., 1975. Formaties van het Kwartair en Boven-Tertiair in Nederland. - In: Zagwijn, W.H. & C.J. van Staalduinen (eds): Toelichtingen bij geologische overzichtskaarten van Nederland. Rijks Geologische Dienst (Haarlem): 11-56, 58 figs. - Haarlem.
(nl) Ebbing, J.H.J., Weerts, H.J.T., Westerhoff, W.E., Cleveringa, P. & De Lang, F.D., 1999. De lithostratigrafische indeling van Nederland. Formaties uit het Tertiair en Kwartair. Internal Report NITG 990-141-B, TNO-NITG (Utrecht): 38 pp.
(nl) Edelman, C.H., 1933. Petrologische provincies in het Nederlandsche Kwartair. Dissertatie, University of Amsterdam: 104 pp.
(nl) Esscher, B.G., 1927. De gedaanteveranderingen onzer Aarde. Algemeene geologie. Derde druk. – Encyclopædie van de Wereldbibliotheek, I-X, 1-430. (Tabel II: Kwartair).
(nl) Faber, F.J., 1933. Geologie van Nederland. Tweede geheel herziene druk. – G. Naeff, 's-Gravenhage, 1-438. (Tabel IV: Kwartair).
(nl) Faber, F.J., 1950. Inleiding tot het vraagstuk van de stratigrafie van het Nederlandse Kwartair ouder dan de IJsbedekking. Geologie en Mijnbouw, 12(1): 2-4.
(nl) Felder, W.M. & P.W. Bosch, 1984. Geologische Kaart van Zuid-Limburg en omgeving. Pre-Kwartair. Rijks Geologische Dienst, Haarlem.
(nl) Florschütz, F., 1950. Over de Quartaire vegetatie in Nederland vóór de ijsbedekking. Geologie en Mijnbouw, 12(1): 41-44. (NB: de uitzondering).
(nl) Florschütz, F. & Anker-Van Someren, A.M.H., 1956. Het Jong-Kwartair op de Peelhorst en in de westelijk van de horst gelegen Grote Slenk. (De resultaten van het palynologisch onderzoek). Mededelingen van de Geologische Stichting, Nieuwe Serie, 10.
(nl) Gans, W. de, 1991. Kwartairgeologie van West Nederland. Grondboor en Hamer, 45(5/6): 103-114.
(nl) Heide, S. van der, 1960. Het gebruik van nieuwe namen voor de kwartaire afzettingen in Nederland. Jaarverslag van de Geologische Stichting 1960: 43-45.
(nl) Heijnis, H., 1991. Het dateren van kwartaire sedimenten met behulp van de U/Th-desequilibrium dateringsmethode. In: Dateringsmethoden in de Kwartairgeologie en Archeologie. Heijnis, H. and Van der Plicht, J., (eds.) Universiteitsdrukkerij RUG, Groningen, p. 23-28.
(nl) Heijnis, H. & J. van der Plicht, (eds.), 1991. Dateringsmethoden in de Kwartairgeologie en Archeologie. Universiteitsdrukkerij R.U.G., Groningen.
(nl) Hooijer, D.A., 1950. Het belang van de vertebraten voor de stratigraphie van het Nederlandse Kwartair ouder dan de ijsbedekking. Geologie en Mijnbouw, 12(1): 12-13.
(nl) Imbrie, J. & Imbrie K.P., 1980. 'De IJstijd. – Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij; N.V. Scriptoria, Antwerpen, 219 pp. ISBN 90 02 14226 9 (fig. 49. Het klimaat van het afgelopen miljard jaar; hierin 'Kwartair').
(nl) Jong, J.D. de, 1982. Vormen spreken. – Rede op 4 november 1982 in de aula van de Landbouwhogeschool gehouden door Prof. Dr. J.D. de Jong bij zijn afscheid als hoogleraar geologie aan de Landbouwhogeschool. 15 pag. (pag. 4: “Het Kwartair beslaat de laatste 2,5 à 3 miljoen jaar; ….”)
(nl) Koster, E.A., 1980. De indeling van het Kwartair van Nederland. Toelichting bij de stratigrafische tabellen van het Pleistoceen en het Holoceen (met losse bijlage). -- Geografisch Tijdschrift, Nieuwe Reeks, 14: 308-323.
(nl) Koster, E.A., 1982. Zand erover - een positiebepaling van de (actuele) paleogeomorfologie. Rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van gewoon hoogleraar in de algemene fysische geografie, in het bijzonder de fysische landschapsgeografie aan de Universiteit van Amsterdam op maandag 15 november 1982. - 21 pag. (pag. 5: "In Nederland is langzamerhand een onderzoeksveld gegroeid, dat stoelt op een grote en gedetailleerde kennis van kwartaire vormen en afzettingen ....")
(nl) Kuenen, Ph.H., 1939. Het geologisch heden als uitzonderlijke tijd. – Voordracht gehouden bij de aanvaarding van het lectoraat in de geologie aan de Rijksuniversiteit te Groningen op woensdag, 18 october 1939. - J.B. Wolters, Groningen – Batavia, 22 pag. (pag, 15: “De Kwartaire ijstijd telde reeds 4 of 5 periodes van intense koude”).
(nl) Kuijper, W.J., 1973. Kwartaire land- en zoetwatermollusken uit een boring bij Brielle, Nederland. Mededelingen van de Werkgroep voor Tertiaire en Kwartaire Geologie, 10(4): 111- 137.
(nl) Laban, C., 1999. Zwerfstenen in de kwartaire formaties van het Nederlands deel van de Noordzee. Grondboor & Hamer, 53(6), p. 131-140.
(nl) Leeuwen, R.J.W. van, Rijsdijk, K.F., Weerts, H.J.T., Ebbing, J.H.J. & Laban, C., 2004. Naar een geintegreerde stratigrafie van het Kwartair. -- Internal Report NITG 02-044-A, TNO-NITG (Utrecht): 78 pp.
(nl) Leyzers-Vis, C.I. & H. Speelman, 1983. Geologische en hydrogeologische inventarisatie van tertiaire en onder-kwartaire afzettingen in Midden-Nederland t.b.v. ondergrondse opslag en winning van warm water. Rijks Geologische Dienst, rapport 83KA20EX
(nl) Mook, W.G., 1991. Anorganische 14C-dateringen: van grondwater tot mariene afzettingen. In: Heijnis, H. & Van der Plicht, J., (eds.), Dateringsmethoden in de Kwartairgeologie en Archeologie. – Centrum voor Isotopen Onderzoek, Groningen. Universiteitsdrukkerij RUG, Groningen, p. 23-28.
(nl) Moor, G. de, 1975. De afzetting van Dendermonde en haar betekenis voor de jong-kwartaire evolutie van de Vlaamse Vallei. Natuurwetenschappelijk Tijdschrift, 56 (1974): 45-75, 3 fig.
(nl) Mostaert, F., 1985. Bijdrage tot de kennis van de Kwartairgeologie van de oostelijke kustvlakte op basis van sedimentologisch en lithostratigrafisch onderzoek. Thesis Universiteit Ghent, 588 pp.
(nl) Mulder, E.F.J. de, Pruissers, A.P. & Zwaan, H., 1983. Kwartairgeologie van 's Gravenhage en omgeving. Mededelingen Rijks Geologische Dienst, 37-1: 12-43.
(nl) Nelson, H.W. en T. van der Hammen, 1950. Een kwartair-geologisch onderzoek van het SW-deel van Noord-Brabant. Geologie & Mijnbouw, N.S.12: 241-251 & 272-277.
(nl) Nolf, D., 1974. Mollusken uit het marien Kwartair te Meetkerke (West-Vlaanderen, België). Natuurwetenschappelijk Tijdschrift, 55 (1973): 97-120.
(nl) Oosten, M.F. van, 1967. Bijdrage tot de Kwartair-geologie van westelijk Noordbrabant. Geologie & Mijnbouw, 46, 131-146.
(nl) Pannekoek, A.J. (red.), 1956. Geologische geschiedenis van Nederland, toelichting bij de geologische overzichtskaart van Nederland op de schaal 1: 200.000, 154 pp. Staatsdrukkerij- en uitgeverijbedrijf, 's-Gravenhage (Hoofdstuk 'Kwartair', p. 73-137.
(nl) Paulissen, E., 1973. De morfologie en de kwartairstratigrafie van de Maasvallei in Belgisch Limburg. Verhandelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone kunsten van België, Klasse der Wetenschappen, jaargang XXXV, 127: 1-266.
(nl) Ploey, J. de, 1961. Morfologie en Kwartair-stratigrafie van de Antwerpse Noorderkempen. Acta geographica Lovaniensia 1.
(nl) Regteren Altena, C.O. van, 1945. Kwartaire mollusken uit den ondergrond van het Twiskegebied. Correspondentieblad van de Nederlandse Malacologische Vereniging, 24: 137-138.
(nl) Ridder, N.A. de, 1959. De kwartaire en jongtertiaire tektoniek van Midden-Limburg en zuidoostelijk Noord-Brabant. Geologie & Mijnbouw, NS 21: 1-31.
(nl) Ruegg, G.H.J., 1975. De geologische ontwikkeling van het Gooi gedurende het Kwartair. K.N.A.G. Geogr. Tijdschr., 9(3).
(nl) Staring, W.C.H., 1878. Voormaals en Thans. Opstellen over Neêrlands grondsgesteldheid. Tweede omgewerkte druk. bewerkt door F.J. van Pesch. -- W.E.J. Tjeenk Willink (Zwolle), 261 pag. (Pag. 33: "na het derde of tertiaire, volgt het vierde of quartaire."
(nl) Steenhuis, J.F., 1915. Boringen op het eiland Urk. Bijdrage tot de kennis van het kwartair van den ondergrond van Nederland. Tijdschrift Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap, XXXII: 5 pp.
(nl) Steenhuis, J.F., 1920. Nieuwe bijdrage tot de kennis van het kwartair van den ondergrond van Nederland. (Boringen op Vlieland, Marken en het Fort Pampus). Tijdschrift Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap, XXXVII: 12 pp.
(nl) Tavernier, H., 1943. De kwartaire afzettingen van België. Natuur Wetenschappelijk Tijdschrift, 25: 121-137.
(nl) Tesch, P., 1929. Lijst der land- en zoetwatermolluscen aangetroffen in de Kwartaire lagen in Nederland. Mededelingen Rijks Geologische Dienst, A(3): V + 32 pp.
(nl) Tesch, P., 1944. Nieuwe lijst der Kwartaire land- en zoetwatermollusken in Nederland. Mededelingen Rijks Geologische Dienst, A(10): 24 pp.
(nl) Vlerk, I.M. van der & Florschütz, F., 1950. Nederland in het IJstijdvak. Utrecht. 289 pp. (Inconsistent gebruik: meestal wordt 'ijstijdvak' gebruikt, daarnaast komen zowel Kwartair als Quartair voor!).
(nl) Voorthuysen, J.H. van, 1949. Elphidiella arctica als klimatologische indicator voor het Kwartair. Geologie & Mijnbouw, 11(3): 127-130.
(nl) Voorthuysen, J.H. van, 1960. De tertiaire en kwartaire ondergrond van Zuidwestnederland. Geologie & Mijnbouw, 39: 579-586.
(nl) Weerts, H.J.T., P. Cleveringa, J.H.J. Ebbing, F.D. de Lang, W.E. Westerhoff, 2000. De lithostratigrafische indeling van Nederland - Formaties uit het Tertiair en Kwartair. TNO-rapport 00-95-A. TNO-NITG, Utrecht.
(nl) Wiggers, A.J., 1957. Over de herkomst van de kwartaire afzettingen in Nederland. - Openbare les, uitgesproken bij de aanvaarding van het lectoraat in de geologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam op 31 mei 1957, J.H. Kok, Kampen, 24 pag.
(nl) Zagwijn, W.H., 1975. Correlaties van laat-Tertiaire en Kwartaire afzettingen in de gebieden rond de Noordzee. In: Zagwijn, W.H. en C.J. van Staalduinen (eds): Toelichting bij geologische overzichtskaarten van Nederland. Rijks Geologische Dienst, Haarlem, 122-123.
(nl) Zonneveld, J.I.S., 1947. Het Kwartair van het Peelgebied en naaste omgeving. Een sedimentpetrologische studie. Mededelingen Geologische Stichting, Serie C-IV-3: 1-223 (Thesis Univ. Leiden).