Gebruiker:Timelezz/Psychologische bias

Een psychologische vertekening is een neiging om een verkeerde keuze te maken ondanks dat alle relevante informatie beschikbaar is. De psychologische vertekening wordt doorgaans verdeeld in vertekeningen van cognitieve of gemotiveerde aard.

Een cognitieve bias is een verstoring van een redeneringsproces, besluitvorming of beoordeling zonder dat daar een motivatie voor bestaat. Er wordt ook wel gesproken van een koude (ofwel niet-emotioneerde) achtergrond. Deze zijn vaak uitwerkingen van mentale snelkoppelingen (heuristiek). Dit zijn informatieverwerkingsregels waarmee het brein beslist en beoordeeld.

Een misvatting die wel gestuurd wordt door een motivatie wordt een gemotiveerde bias genoemd. Er wordt ook wel gesproken van een warme (ofwel affectieve) achtergrond. In de praktijk zijn deze lastig te onderscheiden. Sommige biases worden verklaard door een combinatie van cognitieve en/of gemotiveerde aard, die op hetzelfde moment aanwezig kunnen zijn.

Oorzaken

De vraag bestaat of deze psychologische biases werkelijk gelden als een irrationaliteit of dat ze resulteren in nuttige houdingen of gedragingen. Bijvoorbeeld, bij het leren kennen van anderen zijn mensen geneigd om meer suggestieve vragen te stellen, waarmee gezocht wordt naar bevestiging van de aannames over de persoon. Deze vorm van cognitieve bias wordt door sommigen gezien als een voorbeeld van sociale vaardigheden: een manier om een band met de andere persoon te scheppen.

Algemene theoretische oorzaken van sommige psychologische biases zijn:

• Beperkte rationaliteit – Beperking aan hoe rationeel een mens is.
  • Vooruitzichttheorie
  • Mental accounting
  • Adaptive bias – besluiten nemen op basis van gelimiteerde informatie en de voorkeur voor op basis van de kostbaarheid bij een fout.
• Attribute substitution – de onbewuste neiging om een andere, gemakkelijkere vraag te beantwoorden, dan de gestelde vraag
• Attributie (psychologie)
  • Salience
  • Naïve realism
• Cognitieve dissonantie, en gerelateerd:
  • Impression management
  • Self-perception theory
• Heuristics in judgment and decision making, waaronder:
  • Availability heuristic – inschatten wat waarschijnlijker is op basis van beschikbare voorbeelden in het geheugen, die op zichzelf de neiging hebben om levendiger, opmerkelijker en emotioneel geladener te zijn.
  • Representativeness heuristic – oordelen over waarschijnlijkheden op basis van overeenkomsten
  • Affect heuristic – een beslissing baseren op een emotionele reactie in plaats van een berekening van de risico's en winsten.
• Enkele theorie over emotie zoals:
  • Two-factor theory of emotion
  • Hypothese van de somatische stempel
• Introspection illusion
• Misinterpretaties or Misbruik van statistische gegevens; Ongecijferdheid.

Een artikel in Psychological Bulletin in 2012 stelde voor dat zeker acht biases die ongerelateerd lijken, geproduceerd worden door hetzelfde informatietheoretische voortbrengingsmechanisme dat uitgaat van een verstoorde informatieverwerking gedurende de opslag en het ophalen van informatie uit het menselijk geheugen.

Het onderzoek naar deze biases vindt voornamelijk plaats bij de mens. Maar sommige biases zijn intussen ook herkend bij niet-menselijke dieren. Delay discounting is bijvoorbeeld ook waargenomen in ratten, duiven en apen. Aversie tegen ongelijkheid is aangetoond bij de bruine kapucijnaap.