Gebruiker:EmmaD-wiki/Kladblok/Tantalus

De tantaliden zijn afstammelingen van Tantalus. Tantalus is een karakter in de Griekse mythologie. Tantalus is een Lydische koning die een vervloeking over zich heen heeft gekregen nadat hij de goden heeft uitgedaagd. Op zijn beurt vervloekte hij zijn nageslacht, de tantaliden. Het verhaal van de tantaliden bestaat uit de mythen van Tantalus, Niobe, Pelops, Atreus en Thyestes.

De vervloeking van Tantalus

Tantalus was een sterfelijke zoon van Zeus en een van de weinige sterfelijke die af en toe werd uitgenodigd door de goden als er een feest werd gegeven op Olympus. Tantalus was een graag geziene gast van de goden en de goden waren soms ook bij hem te gast in zijn paleis in Lydië. Hij was schatrijk maar had zelf geen goddelijke macht. Tantalus zijn uitverkorene positie als gast van de goden was hem naar het hoofd gestegen en hij maakte steeds meer misbruik van de goddelijke gastvrijheid. Tantalus nam namelijk na afloop van elk feest wat nectar en ambrozijn, godenspijs en godendrank, mee naar de aarde om aan zijn sterfelijke vrienden en slaven te geven. Dit deed Tantalus om macht af te dwingen bij zijn vrienden en slaven.

Omdat Tantalus steeds meer met de goden om begon te gaan als gelijke, maar hij nooit hun gelijke zou kunnen zijn, werd hij hun vijand. Met de dag groeide Tantalus zijn woede en toen hij gelijkenis begon te zien tussen zijn zoon Pelops en zijn vader Zeus, begon hij Pelops te haten. Hij besloot wraak te nemen op zowel de goden als op zijn zoon.

Tantalus nodigde de goden uit om bij hem te komen dineren, maar er was een verassing voor hen in petto. Tantalus had namelijk de middag voor het diner zijn zoon Pelops geslacht om hem op te dienen aan de goden. Terwijl Tantalus zijn gasten opdiende merkte de goden direct dat er was mis was. Alleen Demeter, kapot van verdriet wegens het verlies van haar dochter Persephone, had een hap genomen uit de schouder van Pelops. De goden kwamen erachter dat Pelops voor hun neus stond en keerde zich met afschuw tegen Tantalus. De resten van Pelops werden verzameld en de jongen werd weer tot leven gebracht, zijn schouder werd vervangen door en schijf blank ivoor.

De Tantaluskwelling

Tantalus werd direct naar Tartarus (Meest duistere stuk van de onderwereld) gezonden, waar hij tot in de eeuwigheid gemarteld werd. Tantalus stond tot zijn lippen aan het water, maar kon hier niet van drinken. Elke keer als Tantalus probeerde te drinken, zakte het water weg. Ook leed hij honger, terwijl boven zijn hoofd de heerlijkste vruchten groeide binnen handbereik. Maar Tantalus kon niet eten. Zodra Tantalus zijn hand uitstak tilde een windvlaag de vruchten bij hem vandaan. Tantalus was razend en vervloekte zijn familie tot in de eeuwigheid, alleen Pelops mocht in vrede leven omdat hij als kind al zoveel had te verduren. De kwelling van Tantalus wordt ook wel de Tantaluskwelling genoemd.

Culturele referenties

De tantaluskwelling is een inspiratie geweest voor verschillende kunstwerken, boekwerken. Het boek Tantaluskwelling van Egbert Boerma bijvoorbeeld, heeft de tantaluskwelling als thema. In zijn boek beschrijft Egbert Boerma zijn problemen die hij heeft wanneer hij leid van een autistische stoornis. Francisco Goya haalde inspiratie uit het verhaal en maakte schilderijen over de tragedie.

De hoogmoed van Niobe

Het eerste nageslacht van Tantalus die werd getroffen door de vloek was Niobe. Niobe was de zus van Pelops en de vrouw van Amphion uit Thebe. Niobe haar man Amphion was een beroemde musicus en er werden zeven poorten in de muren van Thebe gebouwd om hem te eren. Niobe hield van de roem van haar man en schonk hem met alle liefde zeven zoons en zeven dochters. Ze was gezond, gezien en gelukkig, maar ook belast met de hoogmoed van haar vader Tantalus.

Ondanks al het geluk wilde Niobe meer, ze wilde een godin zijn. 'Waarom offert het volk zoveel in de tempel van Leto? Hoeveel kinderen heeft ze? Twee! Ik heb er veertien. Zijn mijn zoons niet sterk? Zijn mijn dochters niet mooi? Laat de mensen van Thebe mij eren in plaats van Leto. Laat ze aan Niobe offeren in de tempels van Leto!' Dit zijn een aantal uitspraken die Niobe riep door heel Thebe, ze dacht namelijk dat ze niets te vrezen had vanwege haar status, rijkdom en familie. Dit bleek echter niet zo. Zodra het eerste offer van Niobe werd aangestoken vlogen de goddelijke kinderen van Leto, Apollo en Artemis, samen naar Thebe om hun moeder te wreken.

Artemis schoot de dochters van Niobe dood, Apollo vermoordden de zonen. Niobe keek machteloos hoe de kinderen van Leto haar kinderen één voor één vermoordden. Verlamd van ontzetting staarde Niobe in het niets maar de tranen bleven over haar wangen stromen. De tranen bleven stromen zelfs nadat de goden Niobe in een rots veranderden.

Culturele referenties

De tragedie van Niobe heeft drie periodes van kunstgeschiedenis geinspireerd. Het schilderij 'Apollo and Diana punishing Niobe by killing her children' van Abraham Bloemaert is een schilderij gemaakt in tijdens de Renaissance. Niobe is ook de inspiratie geweest tijdens de neo-classicisme. Pierre-Charles Jombert heeft hier inspiratie uitgehaald met zijn werk "The punishment of the arrogant Niobe by Diana and Apollo". Tijdens de vroege Barok raakte schilder Bernardino Cesari ook geinspireerd door het verhaal van Niobe, waarna hij een schilderij maakte ten ere van haar verhaal.

• 
  Niobe die toekijkt hoe haar kinderen worden vermoord door Abraham Bloemaert
• 
  De straf van Niobe door Artemis en Apollo door Pierre-Charles Jombert
• 
  De ondergang van de kinderen van Niobe door Bernardino Cesari

Het leven van Pelops

Tantalus werd opgevolgd door Pelops, die op zijn beurt koning werd van Lydië. Pelops was een, volgens de verhalen, geweldige koning en zorgde er in korte tijd voor dat de barbaren, die zijn land teisterde, verdwenen. Pelops maakte per schip de oversteek naar Griekenland en ging te voet verder om het land te ontdekken. Tijdens zijn reizen kwam Pelops in Elis, een streek waar Olympus ligt. In het land regeerde koning Oinomaos.

Oinomaos had een dochter, Hippodameia, waar hij zelf verliefd op was. Om haar niet te hoeven verliezen had Oinomaos besloten om een wedren aan te gaan met iedere trouw kandidaat. Als de kandidaat won, won hij de hand van het meisje. Maar als de kandidaat verloor, werd hij gedood. Een eerlijke ruil, maar Oinomaos bezat twee bijzondere paarden die hij had gekregen van zijn vader, de oorlogsgod Ares. De paarden konden niet in snelheid worden overtroffen. Om het nog lastiger te maken voor de kandidaten moest Hippodameia op de wagen naast de kandidaat plaatsnemen zodat zijn aandacht tijdens de wedstijd zou worden afgeleid. De kandidaat kreeg een half uur voorsprong op Oinomaos aan het begin van de race maar zodra Oinomaos de kandidaat had ingehaald stootte hij een lans tussen de schouderbladen van de kandidaat en sneed hij het hoofd af. Toen Pelops aankwam in Elis waren er al dertien kandidaten de dood ingejaagd, en hun afgehakte hoofden hingen aan de paleismuur.

Eenmaal in Elis aangekomen stelde Pelops zich voor in de troonzaal waarna Hippodameia op het eerste gezicht verliefd op hem werd. Hippodameia wilde graag dat Pelops zou winnen en besloot hem een boodschap te sturen waarin ze hem liet weten hoe hij kon winnen van haar vader.

Pelops en Hippodameia tijdens de race

Pelops moest bevriend worden met de menner van Oinomaos, Myrtilus. Myrtilus liet zich namelijk voor veel geld omkopen. Hij verving de assen in de wagen door staafjes was, zodat deze zouden smelten in de zon. Het effect was snel te zien, terwijl de race aan de gang was smolten de assen waardoor Oinomaos een dodelijke val maakte met zijn wagen.

Pelops had gewonnen en mocht met Hippodameia trouwen. Myrtilus kwam na de trouwdag naar het kasteel om zijn geld te innen. Eenmaal in het kasteel aangekomen duwde Pelops Myrtilus over de muur om af te komen van de verrader. Pelops en Hippodameia kregen tweeëntwintig kinderen samen en Pelops werd koning van Elis. Pelops leefde nog lang en gelukkig met zijn nieuwe vrouw, maar zijn kinderen zouden niet ontkomen aan de vervloeking van Tantalus.

Culturele referenties

Pelops heeft indruk achtergelaten tijdens en na zijn leven. De naam van het Griekse eiland Peloponnesos is afgeleid van Pelops en het eiland is nog steeds een populaire vakantiebestemming. Ook is het verhaal van Pelops inspiratie geweest voor meerdere literaire werken zoals 'Het eiland van Pelops' geschreven door Hogo Koning en Hans Verheij. Sinds de race tegen Oenomaus, hield Pelops elk jaar een wedstijd ter ere van zijn overleden schoonvader. Dit was het begin van de Olympische Spelen een nu nog bestaande sport competitie.

De strijd tussen Atreus en Thyestes

Atreus en Thyestes zijn de tweelingzonen van Pelops en Hippodameia. Beide waren net als hun vader en grootvader buitengewoon arrogant en hoogmoedig. Ze bezaten dezelfde charmes en gaven, waren beide goed in sport en konden goed overweg met woorden. Beide jongens waren dol op hun moeder dus toen bekend was dat hun vader een kind had bij een andere vrouw vermoordden ze de kleine jongen voor hun moeder. Hippodameia wilde namelijk niet dat Pelops een kind had met een andere vrouw. Na de moord op hun half broertje werden Atreus en Thyestes verbannen uit het koninkrijk van hun vader.

Strijd om de bruid

Poort van Mykene

Gelukkig hadden ze een zwager die bereid was om hun in huis te nemen in zijn paleis in Mykene. Mykene was een welvarend koninkrijk en er kwamen vaak mensen op bezoek. Zo ook de koning van Kreta en zijn dochter Aerope. Thyestes was direct verliefd op het meisje en wilde graag haar tot zijn vrouw maken, maar Atreus had hetzelfde idee. In die tijd was het een gewoonte om een meisje te kopen doormiddel van een bruidsschat, dus Atreus betaalde direct dezelfde dag de bruidsschat die de koning van Kreta eiste. Het was besloten, Atreus zou gaan trouwen met Aerope. Wat Atreus niet wist was dat Aerope verliefd was geworden op Thyestes en eigenlijk met hem wilde trouwen. Omdat vrouwen in die tijd niets te zeggen hadden over het huwelijk werd Aerope gedwongen om te trouwen met Atreus ondanks dat ze verlangde naar Thyestes. Desondanks zou ze Thyestes nooit vergeten, ze zou haar man zelfs tegenwerken voor Thyestes.

Strijd om het koningschap

In zijn jonge jaren had Atreus het mooiste lam uit zijn kudde beloofd aan de godin Artemis. Toen er na die belofte een lam werd geboren met een gouden vacht, hield Atreus het beest achter, hij slachtte het stiekem en verstopte het glanzende vacht in een kist waarna hij de kist begroef. Er werd namelijk geloofd dat gouden vachten de eigenaar machtig maakte. Toen de oude koning van Mykene overleed, zonder nageslacht achter te laten, moest het volk een nieuwe opvolger kiezen. Aerope zei sluw tegen haar man: 'Laat het volk iemand kiezen die een lamsvacht van goud heeft!' nadat ze Thyestes de locatie van de vacht had doorgegeven. Atreus volgde Aerope haar advies op, maar toen hij het vacht wilde opgraven kwam hij erachter dat iemand het vacht al had meegenomen. Eenmaal terug gekomen bij het paleis liep Thyestes met het gouden vacht en werd hij gekroond tot nieuwe koning. Maar Thyestes was niet heel lang koning.

Zeus kiest namelijk de koningen en hij wilde dat Atreus zou regeren. Hij stuurde de boodschapper van de goden, Hermes, om hem over te halen het volk van Mykene aan te spreken. 'Zeg het volk dat als jij de zon kunt laten verschijnen in het westen en onder kunt laten gaan in het oosten, en daarbij het Zevengesternte een andere plaats geeft, dat jij en níét Thyestes koning moet worden van Mykene.' zei Hermes tegen Atreus. Maar Atreus zag het als een wrede grap van de goden om hem te straffen dat hij zijn belofte aan Artemis niet was nagekomen. 'Hermes, zet me niet voor gek, de zon kan niet opgaan in het westen, en wie zou de sterren kunnen verplaatsen.' Zei Atreus geïrriteerd terug. Hermes zwoer op de rivier de Styx dat de goden hem zouden helpen. Atreus moest Hermes wel geloven, want een god kan de eed op de dodenrivier niet verbreken.

Atreus riep diezelfde dag het volk nog bij elkaar en sprak de volgende woorden; 'Volk van Mykene, jullie kozen Thyestes als jullie koning omdat hij jullie een gouden vacht liet zien, maar ik ben een betere koning want ik kan de opkomst van de zon veranderen! Ik zal morgen de zon in het westen laten verschijnen en in het oosten laten ondergaan tegen de avond, daarnaast zal ik ook het Zevengesternte verplaatsen. Dan zal voor jullie duidelijk zijn dat jullie verkeerd hebben gekozen, en ik zal jullie koning zijn!'. Het volk dacht dat Atreus gek geworden was maar ze stemde met zijn voorstel in, ze geloofden namelijk toch niet dat het ooit zou gebeuren. De volgende ochtend stond het volk met open mond naar het westen te staren, het meestal sombere Erebos was meestal donker maar de zon scheen er nu volop! Het volk verstootte diezelfde dag nog Thyestes van de troon en kroonde Atreus tot koning. Atreus had alles wat hij wilde; Aerope, rijkdom, macht en de troon van Mykene. Desondanks dat hij wist dat zijn vrouw hem had verraden strafte hij haar toch niet. Thyestes daarentegen werd met zijn hele gezin verbannen uit Mykene.

Eerste verbanning van Thyestes

Tijdens de verbanning van Thyestes bedacht Atreus een plan om Thyestes te vermoorden zodat Aerope Thyestes misschien eindelijk zou vergeten. Maanden na de verbanning bood Atreus middels een brief een verontschuldiging aan voor de verbanning en werd Thyestes met zijn gezin uitgenodigd in het Paleis als spijtbetuiging. Bij aankomst liet Atreus zijn broer alleen met zijn vrouw en nam hij zijn drie neefjes mee de tuin in, waar hij hen neerstak.

Atreus laat de overblijfselen van zijn neefjes zien aan Thyestes

Hij liet hakte de hoofden en handen van zijn neefjes af en gaf opdracht om de rest van de lichamen te bereiden tot een maaltijd die hij serveerde aan Thyestes. Nadat Thyestes uitgegeten was, liet Atreus de hoofden en de handen van zijn zonen aan Thyestes zien. Thyestes schreeuwde, kotste de maaltijd uit en vervloekte Atreus voordat hij opnieuw verbannen werd uit Mykene.

Tweede verbanning van Thyestes

Na zijn tweede verbanning kreeg Thyestes een dochter in Thesprotië. Hij vertrouwde zijn dochter toe aan de koning van Thesprotië waarna hij zelf verder reisde.

Jaren later ging Thyestes op jacht in de buurt van Korinthe. Tijdens de jacht kwam hij een meisje tegen die aan het baden was in de rivier.

Omdat Thyestes het meisje mooi vond en er toch niemand in de buurt was, verkrachtte hij haar en liet haar en zijn zwaard daar achter. Wat Thyestes alleen niet wist was dat het meisje zijn dochter Pelopia was, die hij jaren geleden had achtergelaten in Thesprotië.

Pelopia keerde na haar verkrachting terug naar Thesprotië en verstopte het zwaard van haar verkrachter en vader onder een standbeeld van Athene. Pelopia wilde de gebeurtenis het liefste vergeten maar ze bleek zwanger te zijn van haar verkrachter.

Zoektocht naar Thyestes

Ondertussen verliep het met Atreus slecht, Aerope overleed tijdens de geboorte van een doodgeboren baby en er brak hongersnood uit in Mykene. Atreus was ellendig, hij kon niet meer slapen, hij at amper en hij voelde zich alleen. Uiteindelijk besloot Atreus het orakel te bezoeken, die gaf aan dat Thyestes zo snel mogelijk terug moest komen wilde hij Mykene redden. Diezelfde dag vertrok Atreus naar Thesprotië, om zijn broer te zoeken. In het paleis aangekomen werd bekend dat Thyestes al tijden niet meer in Thesprotië woonde en zij ook niet wisten waar hij naar toe was gegaan. Atreus besloot de nacht in het paleis te slapen om de volgende ochtend de zoektocht naar zijn broer te vervolgen.

Tijdens het avondeten zag hij een meisje lopen waar hij meteen verliefd op werd. Hij ging direct naar de koning om hem te vragen een bruidsschat te bepalen zodat hij met haar kon trouwen. De koning aarzelde met zijn antwoord omdat het meisje niet zijn dochter was. Het meisje dat Atreus bedoelde was Pelopia, de dochter van Thyestes.

De koning besloot uiteindelijk toe te geven met het voorstel, als bekend werd dat ze zwanger was zou ze nooit uitgehuwelijkt worden. De koning besloot dat het beter was dat Atreus niet wist dat Pelopia zwanger was, dus dit werd hem nooit verteld. Atreus trouwde met zijn nichtje Pelopia en ze gingen terug naar Mykene.

Vier maanden na de trouwdag vluchtte Pelopia naar een afgelegen plek in het bos waar haar zoon werd geboren. Omdat ze bang was wat haar man met hem zou doen, liet ze de baby achter op de open plek. De jongen werd gevonden door een herder. Omdat de herder geen vrouw had die hem borstvoeding kon geven, kreeg hij borstvoeding van een van de geiten in de kudde van de man. Dit is de reden waarom de jongen Aegisthus werd genoemd. Na de bevalling had Pelopia niet meer gelachen, Atreus vond dit verschrikkelijk en toen hij te horen kreeg dat Pelopia een zoon had, spoorde hij hem op en nam hem in als zijn eigen zoon.

Atreus was nog steeds geobsedeerd door de zoektocht naar zijn broer en liet zijn zonen Agamemnon en Menelaos naar het Orakel van Delphi gaan, niet wetende dat Thyestes daar ook was om een wraakplan te bedenken om Atreus te vermoorden. Thyestes herkende Agamemnon en Menelaos niet, maar zij herkende hun oom wel. Ze overmeesterde hun oom en brachten hem naar Mykene.

De onthulling

Atreus riep Aegisthus naar hem toe en gaf hem de opdracht om Thyestes te doden. Met het zwaard dat zijn moeder hem ooit had gegeven ging Aegisthus naar de kerker om Thyestes te doden. Toen hij het zwaard hief, gilde Thyestes; 'Dat is mijn zwaard! Hoe kom je eraan?'. Aegisthus gaf aan het van zijn moeder te hebben gekregen. Thyestes wilde de moeder van de man die voor hem stond graag zien om haar wat dingen te vragen. Toen Aegisthus het verzoek aan zijn moeder voorlegde, werd Pelopia wit van angst. Ze wist immers dat haar man haar om was en dat de man in de kerker haar vader was. Maar het zwaard was van de man die haar jaren geleden had verkracht. Was het mogelijk dat haar vader ook de vader van Aegisthus was? Vol van afschuw ging Pelopia in haar eentje naar de kerker om haar vader te zien. Thyestes herkende haar direct als het meisje dat hij jaren geleden verkracht had in Korinthe, maar hij wist toen niet wie ze was. Na haar naam te hebben verteld aan haar vader, barste ze in tranen uit en rende de kerker uit. Ze vertelde haar zoon wie zijn vader was en pleegde zelfmoord door zichzelf te steken met het zwaard van haar vader.

Het einde van Atreus

Nadat Aegisthus had gezien hoe zijn moeder dood ging pakte hij het bebloede zwaard en ging ermee naar Atreus. Eenmaal bij Atreus aangekomen zei hij dat hij Thyestes had gedood. Blij dat zijn broer eindelijk dood was, keerde Atreus zijn rug naar Aegisthus om te offeren aan de goden. Aegisthus pakte zijn kans en stak zijn stiefvader en oom neer. Thyestes werd weer koning van Mykene maar werd al snel weggejaagd door de Spartanen en werd voor een derde keer verbannen uit zijn land.

Culturele referenties

Het verhaal van Atreus en Thyestes heeft gedient als inspiratie voor verschillende theatervoorstellingen, bijvoorbeeld door toneelgezeldschap Dood Paard in 2005. In 1907 is er ook een theatervoorstelling geschreven met Atreus en Thyestes als inspiratie. Deze voorstelling is geschreven door Seneca

Bronnen

• H. Dolen, van, De kleine geschiedenis van de Griekse Mythen, Amsterdam, 2010. ISBN 978-90-351-3825-4
• I. Dros, Griekse Mythen, Amsterdam, 2008. ISBN 978-90-253-0884-1