Compositie IV (stilleven)

Compositie IV (stilleven) was een schilderij van De Stijl-voorman Theo van Doesburg, dat in 1945 verloren ging tijdens het bombardement op het Haagse Bezuidenhout.

Compositie IV (stilleven)
Kunstenaar	Theo van Doesburg
Jaar	Juli 1916
Techniek	Olieverf op doek
Afmetingen	Ca. 90 × 65 cm
Verblijfplaats	Verloren gegaan in 1945
Portaal    Kunst & Cultuur

Het werk

Het werk droeg rechtsonder Van Doesburgs monogram en het jaartal 1916. Op 2 juli 1916 schreef hij aan zijn vriend Antony Kok: 'Vanmiddag een geweldig mooi stilleven op gesteld. Ben er drie uur mede bezig geweest en was doodmoe toen het klaar was. Morgen ga ik het schilderen [...] Wat zijn titels bespottelijk! Dit stilleven is maar een aanleiding b.v. doch wat ik schilder is mijn gevoelstoestand. États d'âme dus', en op 17 juli 1916 'Morgen hoop ik mijn Stilleven IV af te krijgen'.

Omstreeks 1921, toen Van Doesburg voor langere tijd naar Duitsland vertrok, gaf hij het schilderij in beheer aan zijn vrouw Lena Milius, die kort daarvoor naar Klimopstraat 18 in Den Haag was verhuisd. Tijdens het bombardement op het Bezuidenhout in 1945 brandde haar huis echter gedeeltelijk uit, waardoor het verloren ging.

Het werk sloot nauw aan bij de drie stillevenscomposities die Van Doesburg voorafgaand aan dit schilderij maakte. Bovendien is van dit werk de pentekening bewaard gebleven van het stilleven waar Compositie IV op gebaseerd is. Deze bevindt zich tegenwoordig in het Centraal Museum in Utrecht (inventarisnummer AB4651). Naar aanleiding van deze pentekening maakte hij eerst twee aquarellen, waarin hij de werkelijkheid steeds verder geometrisch vervormde, om zo tot de uiteindelijke compositie te komen. Deze aquarellen zijn mogelijk verloren gegaan in hetzelfde bombardement.

Zie ook

• Lijst van werken van Theo van Doesburg

Literatuur

• Els Hoek (redactie; 2000). Theo van Doesburg. Oeuvrecatalogus. Bussum: Uitgeverij Thot (ISBN 9068682555), cat.nr. 479, p. 165-166 (als Compositie IV (stilleven), juli 1916).

Tentoonstellingen

• De Sphinx. Catalogus der eerste tentoonstelling van werken van leden en genoodigden, De Harmonie, Leiden, 18-31 januari 1917 (als Schilderij (4e stilleven-kompositie)).
• Vereeniging St. Maarten. Tentoonstelling van hedendaagsche Nederlandsche kunst, Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen, Utrecht, 16 februari-9 maart 1919 (als IVe Kompositie (Stilleven)).
• Junge Niederländische Kunst (1. Ausländische Austauch-Ausstellung), Kronprinzenpalais, Berlijn, 4 december 1920-?, Leipzig, januari 1921 (?), Kestner Gesellschaft, Hannover, 1921, Hamburger Hansa Werkstätten, Hamburg, 1921, Düsseldorf, juli-augustus 1921 (als Komposition 4).
• Vilmos Huszár, Theo van Doesburg, Bart van der Leck, Pictura, Groningen, 19 februari-5 maart 1922 (als 4e comp. motief stilleven).
• ‘1940’. Deuxième exposition Rétrospective Van Doesburg, Porte de Versailles Parc des Expositions, Parijs, 15 januari-1 februari (als Nature morte).
• Theo van Doesburg, Stedelijk Museum, Amsterdam, 2-31 mei 1936 (als Compositie IV).