Wikipedia

5e Pantserdivisie (Wehrmacht)

De Duitse 5e Pantserdivisie (Duits: 5. Panzer-Division) was een Duitse pantserdivisie in de Tweede Wereldoorlog. Deze pantserdivisie was een van de oorspronkelijke Duitse pantserdivisies en kwam al vanaf het begin in actie, tijdens de Invasie van Polen in 1939. De divisie nam deel aan de Slag om Frankrijk en de Balkanveldtocht. Voor de invasie van de Sovjet-Unie was de divisie in reserve en werd pas vanaf oktober 1941 ingezet en vocht aan het Oostfront tot het einde van de oorlog. De divisie werd vernietigd in de gevechten in Oost-Pruisen in 1945.

5e Pantserdivisie
Insigne 5e Pantserdivisie
Oprichting 24 november 1938
Ontbinding 16 april 1945
Land Vlag van nazi-Duitsland nazi-Duitsland
Krijgsmacht-
onderdeel 		Wehrmacht
Organisatie Heer
Specialisatie Pantsertroepen
Veldslagen Tweede Wereldoorlog
Fall Gelb
Fall Rot
Balkanveldtocht
Operatie Taifun
Operatie Bagration
Operatie Doppelkopf
Oost-Pruisenoffensief
Commandanten zie commandanten
Gebruik van divisie-insigne
1940 1941-1945 tijdens Citadel

Oprichting bewerken

De 5e Pantserdivisie werd opgericht op 24 november 1938 in Oppeln in Wehrkreis VIII. Daarmee was de divisie een van de zes Duitse pantserdivisies, die reeds bij het begin van de Tweede Wereldoorlog opgericht waren. In maart 1939 nam de divisie deel aan de bezetting van Tsjechië.

Veldtocht in Polen bewerken

 
PzKw IV tijdens een oefening in het Westen, 21 maart 1940

Voor het begin van de Poolse Veldtocht verzamelde de divisie zich west- en noordwestelijk van Ratibor als onderdeel van het 8e Legerkorps van het 14e Leger. Op 1 september 1939 stak de divisie de grens over en doorbrak de Poolse grensverserkingen bij Rybnik en Pleß. Van 3 tot 9 september vocht de divisie om de Przemsza, ging noordelijk langs Krakau en vocht aan de Nida. Vervolgens zuiverde de divisie het gebied noordelijk van de Weichsel bij Sandomierz en achtervolgde de verslagene Poolse troepen tot over de Weichsel en de San. Na een laatste gevecht bij Stryj eindigde de veldtocht en de divisie moest zich terugtrekken tot achter de demarcatielijn met de Sovjetunie langs de San.

De divisie keerde daarop terug naar de kazernes en werd op 28 november 1939 alweer verplaatst naar het gebied Hamm - Unna - Werl. Begin januari 1940 ging het naar het gebied Gummersbach - Eichenhagen - Rosbach - Olpe, eind januari naar Euskirchen - Merten en begin maart 1940 naar Bad Münstereifel - Gelsdorf - Buschhoven.

Westen 1940: 1e fase bewerken

Vanaf 10 mei 1940 nam de divisie deel aan de inval in het westen, Fall Gelb, als onderdeel van het 15e Gemotoriseerde Korps. De divisie doorbrak de Zuid-Belgische grensversterkingen, rukte op door de Ardennen en stak op 13 mei 1940 de Maas over noordelijk van Dinant. Tot 18 mei rukte de divisie op en fungeerde als flankdekking voor het 4e Leger. Van 18 tot 20 mei volgden gevechten om het Bos van Mormal en bij Le Quesnoy. Daarna volgde de inname van Maubeuge, gevechten om de Schelde, de Sensée en de Scarpe, om Arras en bij de hoogtes rond Lorette en Vimy. Tot eind mei volgden dan nog gevechten om het Kanaal Ariën-La Bassée en om Lille. Hier eindigde deel 1 van de veldtocht.

Frankrijk 1940: 2e fase bewerken

Voor de 2e fase stelde de divisie zich op rond Abbeville. Ze stootte door de Weygand-Linie rond Forges les Eaux en rukte op naar de Seine. Na de inname van Rouen volgde van 10 tot 13 juni de omsingelingsslag om Saint-Valery-sur-Somme. Daarna volgde een snelle opmars via Alençon Bretagne in. De veldtocht eindigde voor de divisie met de inname van Brest op 19 juni 1940. Tijdens de veldtocht had de divisie 366 gesneuvelden, 1454 gewonden, 18 vermiste, 226 zieken en 66 overledenen te betreuren.

Na de Wapenstilstand van 22 juni 1940 bleef de divisie als bezettingsmacht rond Brest en in Bretagne aanwezig en keerde rond 5 juli 1940 naar de Heimat terug. Op 4 september 1940 moest de divisie het Panzerregiment 15 afgeven aan de nieuwe 11e Pantserdivisie. Meteen daarna vertrok de divisie naar de Beskiden. Rond de jaarwisseling 1940/41 volgde dan een taak als trainingseenheid in Constanța in Roemenië. Op 1 maart 1941 vertrok de divisie naar Bulgarije en kwam tot 7 maart aan rond Boergas.

Balkanveldtocht bewerken

 
Sturmpanzer I van de schw.Inf.Gesch.Komp. 704 in Griekenland

Vanaf 6 april 1941 nam de divisie deel aan de Balkanveldtocht. De divisie brak door de Zuid-Servische stellingen en rukte via Albanië op naar Griekenland, veroverde van 15 tot 18 april de Aliakmonas-stelling bij Grevena en achtervolgde vervolgens de terugtrekkende vijand via Thessalië. Na de Slag bij Thermopylae marcheerde de divisie op 27 april naar Athene. Eind april volgde de verovering van de Peloponnesos. Daar eindigde de Griekse campagne voor de divisie en werd deze ingezet om Griekenland te beveiligen tot eind mei 1941. Delen van de divisie namen deel aan de verovering van Kreta in mei 1941, waar de eenheden door vissersboten naar het eiland werden gebracht en aangevallen door Britse zeestrijdkrachten.

Invasie in de Sovjet-Unie bewerken

 
Panzer in de sneeuw, december 1941

Van eind mei tot 12 juni 1941 werd de divisie verplaatst vanuit Griekenland naar het gebied ten westen van Berlijn. Op 15 juli 1941 kwam er een bevel om de divisie voor te bereiden op tropeninzet, maar dat bevel werd op 13 september 1941 weer teruggedraaid. Twee dagen daarvoor waren namelijk al de eerste delen van de divisie op transport gezet naar het oostfront, noordwestelijk van Roslavl. Also onderdeel van Panzergruppe 4 nam de divisie vanaf 2 oktober 1941 deel aan Operatie Taifun, de aanval op Moskou.

Langs de weg Roslavl-Moskou rukte de divisie op naar Spas Demensk, draaide dan naar het noorden en rukte vervolgens op naar Vjazma om deel te nemen aan de omsingelingsslag bij deze stad. Vanaf 14 oktober brak de divisie door de defensieve positie van Moskou en vocht ten zuiden van Volokolamsk in de opkomende modderige periode tot half november. De divisie zette haar opmars tot over de Istra voort tot 4 december 1941, toen ze werd getroffen door het Russische tegenoffensief voor Moskou. Na zware defensieve gevechten werd de divisie gedwongen zich terug te trekken naar de positie Ruza-Volokolamsk. Tot eind januari 1942 was de divisie verwikkeld in zware gevechten in de winterstelling bij Vjazma.

Centrale sector oostfront bewerken

In 1942 vocht de divisie in het gebied van Gzjatsk en Rzjev. In juli 1942, na de zware gevechten bij Vjazma, nam de divisie deel aan de offensieve gevechten ten oosten van Bely. Vanaf augustus 1942 vocht de divisie in de omgeving van Rzjev en in de buurt van Sychevka. Eind december volgde een loopgravenoorlog bij Gzjatsk en vanaf half februari 1943 zware defensieve gevechten bij Zjizdra. Eind maart 1943 eindigden de defensieve gevechten in dit gebied en werd de divisie overgebracht naar het Djatkovo-gebied voor opfrissing. De divisie was ook niet voorzien voor deelname aan Operatie Citadel en lag dus in reserve.

Koersk 1943 bewerken

Na de start van Operatie Citadel, verhuisde de divisie vanaf 3 juli 1943 naar het Ktsyn-gebied om als legerreserve op te treden. Bij het begin van het Russische tegenoffensief (Operatie Kutuzov) op 12 juli kwam de divisie daar in actie en moest gestaag terugtrekken. In augustus verplaatste de divisie zich in allerijl naar het gebied ten noorden van Kirov om daar bij te dragen in de defensieve gevechten ten zuidoosten van Jelnja. Zware gevechten volgden in het gebied tussen Brjansk en Dorogoboezj. Na het verlies van Brjansk werd de divisie gedwongen zich terug te trekken naar de Sozj, noordelijk van Homel.

Heeresgruppe Mitte, 1943/44 bewerken

 
PzKw IV’s van de divisie tijdens Operatie Bagration

Tot eind september 1943 volgden defensieve gevechten langs de Desna en de terugtocht naar de Dnjepr. Vervolgens kwam de divisie in actie in de samenvloeiingsdriehoek tussen Dnjepr en Pripjat tot in november 1943. Daarna volgde een terugtocht door het Pripjat-gebied naar Mozir. In januari 1944 ging het front nog een stukje naar achteren, richting Petrikov en in februari werd de divisie overgeplaatst naar het front oostelijk van Bobruisk. Eind maart werd de divisie haastig verplaatst om deel te nemen aan het ontzet van de belegerde stad Kovel. Sterke Duitse eenheden zaten hier ingesloten. Op 4 april 1944 werd met een ontzettingsaanval van de 131e Infanteriedivisie, de 4e en 5e Pantserdivisie en de 5e SS-Pantserdivisie Wiking verbinding gemaakt met de Duitse linies. Binnen twee dagen waren alle troepen en tanks bevrijd uit de omsingeling. De divisie bleef in dit gebied totdat op 22 juni 1944 Operatie Bagration losbarstte. De divisie werd meteen op treintransport gezet om te pogen het 4e Legerte redden. Dat was echter teveel gevraagd, en de divisie moest tegenover een overmachtig Rode Leger terugwijken. Als onderdeel van “Kampfgruppe von Saucken” (vanaf 29 juni 39e Pantserkorps) ging het terug van de Berezina naar Molodechno en nog verder richting de Duitse Reichsgrens, tot net noordelijk van Suwałki. Daarna volgden gevechten rond Vilkaviškis tot medio augustus 1944. Een snelle verplaatsing noordelijker volgde en de divisie nam meteen deel aan Operatie Doppelkopf van 16 - 27 augustus 1944 en vervolgens medio september aan Operatie Cäsar. Beide operatie hadden als doel de terugtochtroute door Riga open te maken/houden. Begin oktober werd de divisie verder naar het zuiden verplaatst, rond Kelmė. Door het Sovjet Memeloffensief werd de divisie tot achter de Memel teruggedrongen. Eind oktober 1944 greep de divisie goed in tijdens de Gumbinnen-Goldap Operatie van de Sovjets. Hierbij werd Gołdap tussen 2 en 4 november heroverd in een geslaagde tegenaanval.

De laatste gevechten in Oost-Pruisen in 1945 bewerken

Op 8 november werden delen van de Panzerbrigade 103 (o.a. resten van Panzergrenadierbataljon 2103) in de divisie ingevoegd. Vanaf november 1944 diende de divisie als legerreserve zuidelijk van Gołdap en vanaf begin januari 1945 zuidelijk van Tilsit. Op 13 januari 1945 lanceerden de Sovjets hun Oost-Pruisenoffensief en de divisie moest meteen in actie komen om gaten te dichten. Toch werden de Duitsers teruggedrongen en tegen eind januari was de divisie al terug rond Koningsbergen en werd daar ingesloten. In februari slaagden de Duitsers erin de omsingelingsring te doorbreken en de divisie speelde daar een leidende rol in. Op 13 april 1945 zetten de Sovjets hun eindoffensief in Samland in. Drie dagen later braken de Sovjets door en de divisie werd tegen de kust gedrukt zonder ontsnappingsmogelijkheden.

Einde bewerken

De 5e Pantserdivisie werd vernietigd op 16 april 1945 bij Peyse in Samland. Oberstleutnant Herzog ontbond in de namiddag van 16 april 1945 de divisie. Resten van de divisie kwamen nog naar Pillau en later nog naar de Frische Nehrung. Op de Nehrung kwamen nog aan 1200 man, 6 Pz IV, 1 JgPz IV, 1 JgPz V, 1 Panther en 2 Tiger. De laatste resten van de divisie gingen begin mei in Sovjet gevangenschap.

Slagorde bewerken

1 september 1939 en 10 mei 1940 bewerken

(Oberst vanaf 1 oktober 1939) Paul-Hermann Werner)

      • I. Panzerabteilung
      • II. Panzerabteilung
  • Schützenbrigade 5 (Oberst Joachim Degener)
    • Schützenregiment 13 (Oberst Vollrath Lübbe)
    • Schützenregiment 14 (Oberst Rudolf Stegmann)
    • schwere Infanterie-Geschütz-Kompanie 704 (Hauptmann von Wolffersdorff)
  • Artillerieregiment 116 (Oberst Dr. Ing. habil. Hans Leyhers)
    • I. Abteilung
    • II. Abteilung
  • Aaufklärungsabteilung 8
  • Panzer-Abwehr-Abteilung 53, vanaf 1 april 1940 Panzerjägerabteilung 53
  • Pionierbataillon 89
  • Divisions-Nachschubführer (motorisiert) 85, vanaf 1940 Panzer-Divisions-Nachschubführer 85
  • Nachrichtenabteilung 77

Het Panzerregiment 15 ging vanaf 4 september 1940 naar de nieuwe 11e Pantserdivisie. Daarmee was ook de staf van Panzerbrigade 8 overbodig geworden.

juni 1943 bewerken

  • Panzerregiment 31 (Oberst Schanze)
  • Panzergrenadierregiment 13 (Oberst Heinrich-Walter Bronsart von Schellendorf)
  • Panzergrenadierregiment 14 (Oberst Eugen Kurz)
  • Panzer-Artillerieregiment 116 met 3 Abteilungen (Oberst Eduard Crasemann)
  • Panzer-Aufklärungsabteilung 5
  • Heeres-Flak-Artillerieabteilung 288
  • Panzerjäger-Abteilung 53
  • Panzer-Pionier-Bataillon 89
  • Panzer-Nachrichtenabteilung 77
  • Panzer-Versorgungstruppen 85

Op 5 mei 1943 werd de I. Abteilung van Panzerregiment 31 in de Heimat omgevormd naar de Panther en kwam pas in juni 1944 terug bij het regiment (was intussen wel bij Heeresgruppe Süd separaat ingezet).

Tanksterkte bewerken

De tanksterkte van de Panzerregimenten 15 en 31 naar datum geeft een goed beeld van startsterktes bij offensieven, verliezen en aanvullingen over de jaren.

Datum PzKw I PzKw II PzKw III
(kort) 		PzKw III
(lang) 		PzKw III
(75) 		PzKw IV
(kort) 		PzKw IV
(lang) 		PzKw V StuG PzBefw Totaal
1 september 1939 152 144 3 - - 14 - - - 22 335
1 januari 1940 134 129 13 - - 20 - - - 25 321
10 mei 1940 97 120 52 - - 32 - - - 26 327
6 april 1941 9 40 19 32 - 16 - - - 5 121
december 1941 - 55 105 - - 20 - - - 6 186
25 juni 1942 - 26 55 - - 13 - - - 9 103
18 november 1942 - 15 23 10 7 10 6 - - 7 78
1 juli 1943 - - - - 17 - 76 - - 9 102
1 april 1944 - - - - - - 11 (22) - - 1 (2) 12 (24)
31 mei 1944 - - - - - - 57 (2) - - 1 (2) 58 (4)
16 augustus 1944 - - - - - - 34 (24) 28 (14) - - 62 (38)
1 september 1944 - - - - - - 20 (9) 18 (10) 19 (6)* - 57 (25)
eind januari 1945 - - - - - - 17 7 (7)* - 24 (7)
15 maart 1945 - - - - - - 13 (4) 11 (3) 3 (2) - 27 (9)

Details over de in de tabel genoemde tank-types:

Als twee getallen genoemd worden, betekent dit: aanwezig (inzetbaar), bijvoorbeeld 61 (20).

Bovenliggende bevelslagen bewerken

Legerkorps Leger Legergroep Plaats/regio Begin Eind
8e Legerkorps 14. Armee Heeresgruppe Süd Heimat 1 september 1939
direct onder bevel - Heeresgruppe B Nederrijn december 1939
direct onder bevel - Heeresgruppe B Eifel december 1939
direct onder bevel - Heeresgruppe B Eifel januari 1940
15e Gemotoriseerde Korps 4. Armee Heeresgruppe A België, Frankrijk 10 mei 1940 30 mei 1940
? 18. Armee Heeresgruppe A Frankrijk 31 mei 1940 begin juni 1940
15e Gemotoriseerde Korps 4. Armee Heeresgruppe A Frankrijk, Brest begin juni 1940 5 juli 1940
40e Legerkorps - BdE Heimat begin juli 1940 begin september 1940
14e Gemotoriseerde Korps 12. Armee Heeresgruppe B Polen begin september 1940 december 1940
14e Gemotoriseerde Korps 12. Armee - Roemenië, Bulgarije, Joegoslavië januari 1941 15 april 1941
40e Gemotoriseerde Korps 12. Armee - Griekenland 15 april 1941 eind mei 1941
OKH-reserve - - Heimat, Wehrkreis II 12 juni 1941 11 september 1941
46e Gemotoriseerde Korps Panzergruppe 4 Heeresgruppe Mitte Vjazma, Moskou 23 september 1941 31 december 1941
46e Gemotoriseerde Korps 4. Panzerarmee Heeresgruppe Mitte Gzjatsk 1 januari 1942
reserve 4. Panzerarmee Heeresgruppe Mitte Gzjatsk februari 1942
5e Legerkorps 4. Panzerarmee Heeresgruppe Mitte Gzjatsk maart 1942 april 1942
46e Gemotoriseerde Korps 3. Panzerarmee Heeresgruppe Mitte Gzjatsk mei 1942 eind juni 1942
23e Legerkorps 9. Armee Heeresgruppe Mitte Rzjev eind juni 1942 juli 1942
reserve 9. Armee Heeresgruppe Mitte Rzjev augustus 1942
39e Pantserkorps 9. Armee Heeresgruppe Mitte Rzjev september 1942 eind december 1942
46e Pantserkorps 3. Panzerarmee Heeresgruppe Mitte Vjazma eind december 1942 februari 1943
46e Pantserkorps 4. Armee Heeresgruppe Mitte Spas Demensk februari 1943 februari 1943
Korps Scheele 2. Panzerarmee Heeresgruppe Mitte Zjizdra februari 1943 maart 1943
reserve -, tijdelijk ook 2. Panzerarmee Heeresgruppe Mitte Djatkovo, Orel maart 1943 16 juli 1943
55e Legerkorps 2. Panzerarmee Heeresgruppe Mitte Brjansk 16 juli 1943 15 augustus 1943
55e Legerkorps 9. Armee Heeresgruppe Mitte Brjansk 15 augustus 1943 begin september 1943
12e Legerkorps 9. Armee Heeresgruppe Mitte Brjansk begin september 1943 medio september 1943
55e Legerkorps 9. Armee Heeresgruppe Mitte Brjansk medio september 1943 eind september 1943
56e Pantserkorps 2. Armee Heeresgruppe Mitte Homel, Pripjat eind september 1943 medio januari 1944
20e Legerkorps 2. Armee Heeresgruppe Mitte Pripjat, Bobruisk medio januari 1944 eind februari 1944
55e Legerkorps 9. Armee Heeresgruppe Mitte Bobruisk eind februari 1944 eind maart 1944
56e Pantserkorps 2. Armee Heeresgruppe Mitte Kovel eind maart 1944 20 mei 1944
direct onder bevel - Heeresgruppe Nordukraine Kovel 20 mei 1944 30 mei 1944
56e Pantserkorps 4. Panzerarmee Heeresgruppe Nordukraine Kovel 30 mei 1944 medio juni 1944
“Kampfgruppe von Saucken”/
39e Pantserkorps 		4. Armee Heeresgruppe Mitte Wit-Rusland eind juni 1944 31 juli 1944
26e Legerkorps 3. Panzerarmee Heeresgruppe Mitte Suwałki 1 augustust 1944 14 augustust 1944
39e Pantserkorps 3. Panzerarmee Heeresgruppe Mitte Litouwen, Koerland 15 augustust 1944 16 september 1944
40e Pantserkorps 3. Panzerarmee Heeresgruppe Mitte Litouwen, Koerland 16 september 1944 27 september 1944
39e Pantserkorps Armee-Abteilung Grasser Heeresgruppe Nord Koerland 27 september 1944 2 oktober 1944
40e Pantserkorps 3. Panzerarmee Heeresgruppe Mitte Litouwen 3 oktober 1944 oktober 1944
39e Pantserkorps 4. Armee Heeresgruppe Mitte Oost-Pruisen oktober 1944 november 1944
reserve 4. Armee Heeresgruppe Mitte Oost-Pruisen november 1944 januari 1945
reserve 3. Panzerarmee Heeresgruppe Mitte Oost-Pruisen januari 1945 13 januari 1945
?? 3. Panzerarmee Heeresgruppe Mitte Oost-Pruisen 14 januari 1945 1945
Koningsbergen - Heeresgruppe Nord Oost-Pruisen eind januari 1945 februari 1945
Armee-Abteilung Samland - Heeresgruppe Nord Samland 8 februari 1945 2 april 1945
26e Legerkorps Armee Ostpreußen - Samland 7 april 1945 16 april 1945

Commandanten bewerken

Enkele van de commandanten

  •  
    Heinrich von Vietinghoff, hier in 1944
  •  
    Joachim Lemelsen, in 1941
  •  
    Gustav Fehn, in 1942
  •  
    Karl Decker
Rang Naam Begin Eind
Generalleutnant Heinrich von Vietinghoff 2 september 1939 8 oktober 1939
Generalleutnant Max von Hartlieb-Walsporn 8 oktober 1939 22 mei 1940
Generalleutnant,
vanaf 1 augustus 1940 General der Artillerie 		Joachim Lemelsen 29 mei 1940 25 november 1940
Generalmajor,
vanaf 1 augustus 1942 Generalleutnant 		Gustav Fehn 25 november 1940 10 augustus 1942
Generalmajor Eduard Metz 10 augustus 1942 1 februari 1943
Oberst Johannes Nedtwig 1 februari 1943 16 mei 1943
Generalmajor,
vanaf 1 september 1943 Generalleutnant 		Ernst Felix Fäckenstedt 16 mei 1943 7 september 1943
Oberst,
vanaf 1 december 1943 Generalmajor,
vanaf 1 juni 1944 Generalleutnant 		Karl Decker 7 september 1943 16 oktober 1944
Oberst,
vanaf 1 januari 1945 Generalmajor 		Rolf Lippert 16 oktober 1944 5 februari 1945
Generalmajor Günther Hoffmann-Schoenborn 5 februari 1945 10 april 1945
Oberstleutnant der Reserve Hans Herzog 10 april 1945 17 april 1945

Oberst Nedtwig nam waar voor de zieke Generalmajor Metz. Generalmajor Lippert werd ook ziek en moest vervangen worden. Generalmajor Hoffmann-Schoenborn raakte gewond (schotwond) en moest naar het hospitaal.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=5e_Pantserdivisie_(Wehrmacht)&oldid=67330597"