Triomf van Binche

De Triomf van Binche was een extravagant feest van de Habsburgse monarchie van 22 tot 30 augustus 1549 in Binche en Mariemont. De gastvrouw, regentes Maria van Hongarije, ontving haar broer keizer Karel V en diens zoon Filips, die in de Nederlanden werd voorgesteld als toekomstig troonopvolger.

Gemaskerd bal met zwaardgevecht en moriskendans in de Grote Zaal, terwijl vier dames worden ontvoerd door wilden

Slotfeest met lichteffecten in de Betoverde Kamer

Verloop

De keizer en de erfprins waren in 1548 begonnen aan een reis door Italië, Duitsland en de Nederlanden om de acceptatie van de troonopvolging te verzekeren. Het zwaartepunt van de reis lag in de Habsburgse Nederlanden en de festiviteiten in Binche vormden er de afsluiting van. Maria van Hongarije had alles uit de kast gehaald om de schitterende blijde inkomsten van de voorbije maanden nog te overtreffen. Er lag een doorwrocht script klaar met als overkoepelend thema de heerser als verlosser. De kern van dit rollenspel was een wapenpas in de beste Bourgondische traditie, wat moest helpen bij het legitimeren van de Spaans- en Portugeestalige Filips.

Na een tocht langs de Franse grenssteden en een laatste oponthoud in het kasteel van Beaumont, kwam het keizerlijk gevolg op donderdagavond 22 augustus 1549 aan in Binche. Aan de stadspoort werd de stoet ontvangen door de stadsmagistraat en vervolgens ging het verder langs met fakkels verlichte straten en door een triomfboog van Jacques Dubroeucq naar het paleis van Binche. Daar verwelkomden Maria en Eleonora hun broer Karel en hun neef Filips.

Vrijdag was rustdag. De keizer ontving alleen ambassadeur Charles de Marillac. 's Anderendaags 24 augustus was er toernooi te voet op de binnenplaats van het paleis. De edellieden maten zich in drie wedstrijden met de lans en vijf met de steekdegen. Op zondag en maandag was er het spel van de dwalende ridders, of van het betoverde zwaard en het duistere kasteel. Het scenario was geïnspireerd door ridderromans en in het bijzonder door de Amadisroman. Het begon met een dans tussen vier ridders en vier dames. Deze werd onderbroken door vier andere ridders, die zelf met de dames gingen dansen. Het kwam tot een gevecht, opnieuw onderbroken door acht wildemannen. De twee groepen ridders keerden zich gezamenlijk tegen hen, maar tijdens de moriskendans die volgde (een gevechtschoreografie) schaakten andere wilden hun dames en voerden hen op witte paarden naar het Duister Kasteel op Avontureneiland, zijnde de burcht van de boze tovenaar Norabroc. Na drie beproevingen werden de dames hieruit bevrijd. Het tweedaagse spel eindigde met een zegevierende Filips ("Beltenebros") die het betoverde zwaard uit het perron wist te trekken.

Op dinsdag 27 en woensdag 28 augustus was er weer rust. De Habsburgers gingen jagen en 's avonds was er een dansfeest met aansluitend maskerade. 's Ochtends ging het gezelschap de toren bestormen. Voor de aanval op dit gelegenheidsbouwsel bij het jachtslot van Mariemont werden vierhonderd ruiters en zeshonderd man voetvolk ingezet, alsook artillerie. De goede afloop werd 's avonds gevierd met een feestmaal opgediend door godinnen en nimfen.

Het slotevenement op vrijdag 30 augustus was het toernooi te paard op de markt van Binche. Twaalf quadrilles van elk vijf ridders streden twee per twee. Op het einde was er een mêlée, ingekort door onweersbuien. Om middernacht volgde nog een feeëriek spektakel in de 'betoverde kamer' (de vroegere slotkapel, waar astrologische plafondschilderingen waren aangebracht). De aanwezigen werden vergast op lichteffecten, geparfumeerde regen en een hagel van suikerbonen. Te midden van kunstmatige donder en bliksem kwamen rijk gedekte tafels met zoetigheden naar beneden, tot drie keer toe. De nacht werd afgesloten met vuurwerk. De volgende dag trok het keizerlijk gevolg verder naar Bergen.

Weerklank

Er zijn acht eigentijdse beschrijvingen van de festiviteiten overgeleverd. De meest gedetailleerde is deze van de humanist Juan Calvete de Estrella. Minder geleerd is het relaas van opperbroodmeester Vicente Álvarez en van Jerónimo Cabanillas. Voorts zijn er anonieme Duitse en Italiaanse teksten. Belangrijk zijn ook de twee iconografische bronnen in het bezit van de Koninklijke Bibliotheek van België.

Volgens het Vie des dames galantes van Brantôme () bestond in Spanje de uitdrukking más bravas que las fiestas de Bains ("schitterender dan de feesten van Binche").

Literatuur

• Charles Ruelens, Le siège et les fêtes de Binche (1543-1549). Deux documents publiés avec traduction et notes par ...., conservateur des manuscrits de la Bibliothèque Royale de Belgique, Mons, Dequesne-Masquillier, 1878
• Albert Van de Put, "Drawings of the Fêtes for Charles V and Philip (II) 1549", in: Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 1939-1940, nr. 1-2, p. 49-55. DOI:10.2307/750190
• Pierre Pietresson de Saint-Aubin, "Les fêtes de Binche en 1549. Les 'Lettres reçues et dépêchées' de la Chambre des Comptes de Lille. Correspondance inédite du XVIe siècle", in: Bulletin du comité flamand de France, 1933, fasc. 4, p. 142-159
• Daniel Devoto, "Folklore et politique au Château Ténébreux", in: Les fêtes de la Renaissance, ed. Jean Jacquot, vol. 2, 1960, p. 311-328
• Daniel Heartz, "Un divertissement de palais pour Charles Quint à Binche", in: Les fêtes de la Renaissance, ed. Jean Jacquot, vol. 2, 1960, p. 329-342
• Pierre Dumon, Binche 1549. De blijde intrede van prins Filips, toekomstig koning van Spanje, 1985
• Une relation allemande méconnue (1550) des fêtes données par Marie de Hongrie, à Binche et à Mariemont, en Août 1549, trad. Léon Marquet, comm. Samuel Glotz, Mons, Société des bibliophiles belges, 1991
• Samuël Glotz, De Marie de Hongrie aux gilles de Binche, une double réalité, historique et mythique. Introduction critique aux Triomphes de Binche célébrés du 22 au 31 août 1549, 1995. ISBN 2930047119
• Emily Peters, "1549 Knight's Game at Binche: Constructing Philip II's Ideal Identity in a Ritual of Honor", in: Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek, 1998, p. 10-35
• Max Harris, "21 Noble Fantasies (Binche, 1549, and Rouen, 1550)", in: Aztecs, Moors, and Christians. Festivals of Reconquest in Mexico and Spain, 2000, p. 198-205. DOI:10.7560/731318-023
• Samuel Glotz, Lettre-harangue adressée à Charles Quint, par les chevaliers errants de la Gaule Belgique. Bruxelles et Binche, 1549. Un document viennois inédit, in: Les Cahiers binchois, 2000, p. 1-143
• Braden K. Frieder, Chivalry & the Perfect Prince. Tournaments, Art, and Armor at the Spanish Habsburg Court, 2008, p. 133-158. ISBN 193111269X
• Alberto del Río Nogueras, "Motivos folclóricos y espectáculo caballeresco. El príncipe Felipe en las fiestas de Binche en 1549", in: Revista de poética medieval, 2012, p. 285-302