Spoorlijn Wenen - Salzburg

De spoorlijn Wenen - Salzburg, in Oostenrijk meestal Westbahn genoemd, loopt door de Oostenrijkse deelstaten Wenen, Neder-Oostenrijk, Opper-Oostenrijk en Salzburg. De spoorlijn bestaat uit een tweesporig oud traject en een tweesporig nieuw traject voor hogesnelheidstreinen. Het oude traject is 312,470 km lang en eindigt in Wenen op het kopstation Wien Westbahnhof. Het nieuwe traject is iets korter. De Westbahn is samen met de Südbahn een hoofdspoorlijn van de ÖBB, de grootste Oostenrijkse spoorwegmaatschappij.

Westbahn Wenen - Salzburg
Totale lengte	312,2 km
Spoorwijdte	(normaalspoor) 1435 mm
Aangelegd door	Kaiserin Elisabeth-Bahn
Geopend	15 december 1858
Huidige status	in gebruik
Geëlektrificeerd	ja
Aantal sporen	2
Baanvaksnelheid	200 km/u
Beveiliging of treinbeïnvloeding	PZB
Treindienst door	ÖBB Westbahn
Traject
Legenda 0,000 Wien Westbahnhof (in het centrum van Wenen) 1,013 Wien Westbf Fbf Vorortelinie (van Wien Heiligenstadt) 2,553 Wien Penzing Südbahn van Station Wien Hauptbahnhof Stammstrecke van Wien Praterstern, Wien Floridsdorf Wien Meidling Pottendorfer Linie naar Ebenfurth, Wr.Neustadt Südbahn naar Graz Hauptbahnhof verbindingsspoor Donauländebahn Lainzer Tunnel Ostportal (L 12,8 km) aansluiting Donaulände- bahn van Wien Zvbf knooppunt Hetzendorf 5,846 Wien Hütteldorf (Wenen) oude Westbahn / spoor voor het lokale verkeer Weichenhalle Portal 7,885 Wien Wolf in der Au Lainzer Tunnel Westportal nieuwe Westbahn vanaf Wien Meidling 9,143 Knooppunt Hadersdorf nieuwe Westbahn naar Bf.Tullnerfeld 9,238 Wien Hadersdorf Wienerwaldtunnel (Ost) (L 13,35 km) begin van de SFS 9,940 Wien Weidlingau 10,952 Purkersdorf Sanatorium oude Westbahn / spoor voor het lokale verkeer 11,839 Unter Purkersdorf 12,889 Purkersdorf Gablitz 16,865 Unter Tullnerbach 19,970 Tullnerbach-Pressbaum 21,283 Pressbaum 22,532 Dürrwien 24,809 Rekawinkel Rekawinkler Tunnel (307 m) Kleiner Dürreberg Tunnel (247 m) 29,931 Eichgraben-Altlengbach 31,120 Hutten 32,334 Unter Oberndorf Wienerwaldtunnel Westportal 34,300 Maria Anzbach 35,814 Hofstatt 36,865 Neulengbach Stadt 38,006 Neulengbach 38,006 Neulengbach Tullnerfeld, de Tullnerfelder Bahn naar Tulln opgebroken traject Tullnerfelder Bahn Tullnerfelder Bahn van Tulln aansluiting voor het werkverkeer Tullnerfeld Michelhausen Tullnerfelder Bahn naar Herzogenburg opgebroken traject Tullnerfelder Bahn 41,461 Ollersbach 43,558 Kirchstetten 49,076 Böheimkirchen Atzenbrugger Tunnel (L 2.460 m) Hankenfelder Tunnel (L 663 m) Saladorfer Tunnel (L 729 m) Reiserbergtunnel (L 1.370 m) Stierschweiffeldtunnel(L 3.293 m) Raingrubentunnel (L 2.775 m) 51,510 Schildberg ( opgeheven ) 54,445 Pottenbrunn Bf Tullnerfeld 55,400 Knooppunt Wagram goederentreinen naar knooppunt Rohr Tullnerfelder Bahn van Herzogenburg 60,563 St. Pölten Hbf (S40) Leobersdorfer Bahn naar Leobersdorf naar de Mariazellerbahn naar Mariazell 61,262 St. Pölten Fbf 63,271 67,346 Fehlerprofil (+75 m) 63,720 aftakking St. Pölten 1 67,806 67,611 Fehlerprofil (-195 m) 68,664 Prinzersdorf 70,831 Markersdorf an der Pielach 74,035 Groß Sierning knooppunt Wagram 75,100 Knooppunt Rohr 76,946 76,951 Fehlerprofil (-5 m) oude / nieuwe Westbahn (Umfahrung Loosdorf) tunnel Rohr (258 m) groentunnel 1 (250 m) 78,131 Loosdorf Omleiding Melk Wachbergtunnel 2 (1001 m) Wachbergtunnel 1 (292 m) Melker Tunnel (1845 m) 84,665 Melk 91,925 92,230 Fehlerprofil (-305 m) 93,914 Pöchlarn Erlauftalbahn naar Kienberg-Gaming (oud resp. nieuw traject) Sittenbergtunnel (4692 m) 98,220 Krummnußbaum 102,632 Säusenstein 107,137 Ybbs an der Donau nieuwe Westbahn (in aanbouw) 110,887 Neumarkt an der Ybbs-Karlsbach 113,607 Hubertendorf (opgeheven) 115,776 115,795 Fehlerprofil (-19 m) 117,076 Blindenmarkt 124,558 Amstetten 127,287 aansluiting Amstetten 11 naar Waidhofen an der Ybbs 131,146 Mauer-Öhling 135,595 Aschbach 140,180 Krenstetten-Biberbach 141,579 141,586 Fehlerprofil (-7 m) (oud resp. nieuw traject) 144,245 St. Peter-Seitenstetten Grüntunnel St. Peter (404 m) 147,900 St. Johann-Weistrach 147,979 147,982 Fehlerprofil (-3 m) 150,651 Haag 154,038 Stadt Haag 161,578 161,567 Fehlerprofil (+11 m) Siebergtunnel (6480 m) 163,043 163,057 Fehlerprofil (-14 m) Rudolfsbahn van Steyr, Kleinreifling 164,100 St. Valentin 165,840 St. Valentin-Ennskanalbrücke 166,180 (Omleiding Enns resp. oud traject) Donauuferbahn - bocht bij Ennsdorf 167,736 aansluiting St. Valentin 11 naar Krems a.d. Donau 168,737 Ennsdorf Enns, grens Neder-Oostenrijk en Opper-Oostenrijk 170,973 Enns 173,675 Asten-Fisching 175,640 176,378 Asten-St. Florian 178,030 Linz Pichling 179,513 aansluiting Asten-St. Florian 1 naar Linz Vbf Ost en Linz Stahlwerke 180,655 Linz Ebelsberg 182,349 Linz Kleinmünchen naar Linz Vbf West Summerauer Bahn naar České Budějovice, Tsjechië 188,074 188,125 Fehlerprofil (-51 m) 188,440 Linz Hbf Pyhrnbahn naar Selzthal Linzer Lokalbahn naar Neumarkt-Kallham 192,020 Leonding 195,902 Pasching 198,043 Hörsching 201,347 Oftering aansluiting van Marchtrenk naar de Pyhrnbahn 206,185 Marchtrenk 208,811 aansluiting Marchtrenk 1 naar Traun 212,815 Wels Hbf aftakking naar Passau, Duitsland Almtalbahn 220,017 Gunskirchen (omleiding Lambach resp. oud traject) Tunnel Lambach (1410 m) naar Vorchdorf-Eggenberg en naar Gmunden 226,109 Lambach 227,200 227,503 Fehlerprofil (-303 m) 227,633 Lambach Markt 230,330 Neukirchen bei Lambach 230,556 Haager Lies naar Haag am Hausruck (opgeheven in 2009) 230,556 aansluiting Lambach 1 naar Haag am Hausruck (opgeheven in 2009) 233,498 Breitenschützing Römerbergtunnel 710 m 236,662 236,940 Fehlerprofil (-278 m) 237,442 Schwanenstadt Salzkammergutbahn naar Ried im Innkreis 243,292 Attnang-Puchheim Salzkammergutbahn naar Stainaar-Irdning 247,966 Vöcklabruck 250,233 aansluiting Vöcklabruck 1 naar Kammer-Schörfling 252,182 252,200 Fehlerprofil (-18 m) 253,317 Timelkam 257,090 Neukirchen-Gampern 259,723 Redl-Zipf 264,050 Vöcklamarkt 268,785 Frankenmarkt 275,637 Pöndorf 278,440 Ederbauer 281,916 Oberhofen-Zell am Moos 285,216 Straßwalchen Mattigtalbahn van Braunau am Inn 287,427 Steindorf bij Straßwalchen 289,174 Neumarkt-Köstendorf 293,807 Weng 296,136 Wallersee 299,445 Seekirchen am Wallersee Seekirchen Süd (gepland) 302,782 Eugendorf 305,538 Hallwang-Elixhausen 309,933 Salzburg Kasern Salzburg-Tiroler-Bahn naar Wörgl 310,880 Hallwang-Elixhausen naar Salzburg Gnigl Vbf naar SLB naar Salzburg Itzling Vbf 312,470 0,777 0,000 Salzburg Hbf spoorlijn naar München, Duitsland

De oude Westbahn

De oude Westbahn is vanaf 1858 aangelegd door de k.k. priviligierte Kaiserin Elisabeth-Bahn. Ze wordt geëxploiteerd door de ÖBB. Ze heeft normaalspoor en is dubbelsporig geëlektificeerd. De maximale toegestane snelheid is nu 200 km per uur. Op een enkel traject heeft een trein bij een proef wel een snelheid 300 km per uur gehaald. De bovenleiding heeft een wisselspanning van 15 kV, met een frequentie van 16,7 Hz.

De Westbahn wordt gebruikt door lokaal Oostenrijks treinverkeer, intercity's (IC) en door internationale treinen uit Duitsland (o.a. ICE-treinen), Italië, Zwitserland, Frankrijk, België of Nederland naar Wenen of verder naar bijvoorbeeld Budapest of Warschau. Internationale treinen stoppen veelal in Linz, Amstetten, St. Pölten en in Hütteldorf, Wenen.

Treinen naar Budapest en Warschau rijden van station Westbahnhof via een boog door naar station Meidling in Wenen. Omdat station Westbahnhof een kopstation is, verandert de trein van rijrichting. De bedoeling is dat het op 9 december 2012 gedeeltelijk geopende station "Wien Hauptbahnhof" aan de Südtirolerplatz later deze functie van station Meidling overneemt en het eerste centrale station van Wenen wordt. Vanaf station "Wien Hauptbahnhof" rijden nu alleen nog lokale treinen en de trein naar Bratislava.

De nieuwe Westbahn

Tussen Wenen en Linz wordt de Westbahn tot vier sporen uitgebouwd. Daarbij gaat het om een tweede dubbelsporige, gedeeltelijk onafhankelijke traject dat tot 2015 gereed zal zijn. Tussen Wenen en St. Pölten is daarvoor een hogesnelheidslijn aangelegd waar tot 230 km per uur gereden kan worden, en ook op andere deeltrajecten wordt deze snelheid bereikt. De nieuwe Westbahn wordt onder andere gebruikt door Railjet-treinen en treinen van de sinds december 2012 opererende Westbahn GmbH.

Samen met een nieuwe tunnel in het westen van Wenen doen vanaf 2014 de meeste langeafstandstreinen niet meer het station Westbahnhof aandoen maar het nieuwe station Wien Hauptbahnhof. Station Wien Meidling vervult de functie als halte voor langeafstandtreinen die van de Westbahn naar Boedapest doorrijden. Ook andere belangrijke stations langs de Westbahn zoals St. Pölten, Linz en Salzburg worden of zijn al verbouwd.

Verbindingen in Wenen

Op het Weense station Hütteldorf kan overgestapt worden op de Weense metrolijn U4 en op de lijnen S2, S3, S15, S45 en S50 van de S-Bahn. Op het Westbahnhof van Wenen kunnen passagiers overstappen op de metrolijnen U3 en U6 en de S-lijn S50. Ook rijden er bij beide stations trams en bussen.

Geschiedenis

Hermann Dietrich Lindheim op een lithografie van Josef Kriehuber uit 1852.

In 1851 werd tussen het toenmalige koninkrijk Beieren en het toenmalige keizerrijk Oostenrijk een verdrag gesloten voor de bouw van een spoorlijn tussen Wenen en München. Het spoor werd aangelegd en later geëxploiteerd door de k.k. priviligierte Kaiserin Elisabeth-Bahn onder Hermann Dietrich Lindheim. Het traject tussen Linz en het station Westbahnhof in Wenen werd op 15 december 1858 geopend. Het spoor was op 1 augustus 1860 uitgebreid tot Salzburg. Een paar weken voor de opening was het al door keizerin Elisabeth (bekend onder de bijnaam Sisi) gebruikt om op vakantie te gaan bij haar vader in München. Op 12 augustus 1860 was het laatste stuk naar München af en werd de spoorlijn geopend in aanwezigheid van koning Maximiliaan II van Beieren en keizer Frans Jozef I, de man van keizerin Elisabeth. De reistijd was aanvankelijk negen uur. In 1861 was Passau ook met Linz verbonden via Wels en in 1872 Budweis via St. Valentin–Summerau. In 1884 werd de k.k. priviligierte Kaiserin Elisabeth-Bahn genationaliseerd. In 1901 was de spoorlijn tweesporig gemaakt. Na de Eerste Wereldoorlog begon men vanuit het westen met de aanleg van de elektrische bovenleiding. Op 19 december 1952 was men klaar met laatste stuk.

Het voormalige traject Linz-Budweis

Tussen Linz en Budweis in Bohemen (tegenwoordig in de Republiek Tsjechië) liep vanaf 1832 een paardenspoorlijn op houten rails van de k.k. privilegierte Erste Eisenbahngesellschaft. Dit was de eerste spoorlijn in Europa op het vasteland. In 1857 werd die spoorlijn overgenomen door de k.k. priviligierte Kaiserin Elisabeth-Bahn. Hij moest omgebouwd worden om hem geschikt te maken voor locomotieven. Hoewel het spoor wel aangepast werd voor locomotieven, besloot men het toch een paardenspoorlijn te laten. De treinen met locotieven reden over de Summerauerbahn. Na de Eerste Wereldoorlog verloor de spoorlijn naar Budweis (Tsjechisch: České Budějovice) aan economische betekenis. Dit kwam doordat de toen geschapen landen Tsjechoslowakije en Oostenrijk politiek en economisch gescheiden werden met tolmuren ertussen. Na de Tweede Wereldoorlog werd het oude traject Linz-Budweis helemaal niet meer gebruikt. De voormalige spoorlijn is door gras overgroeid en is nauwelijks nog terug te vinden in het landschap. De Summerauerbahn is wel in gebruik. De paardenspoorweg ging echter ook van Linz naar Gmunden, en die route is tegenwoordig vooral een wandelroute, met veel informatieborden. Boven Linz is er een korte reconstructie met een replica-trein.

Literatuur

• Eisenbahnatlas Österreich. Schweers + Wall, Aachen 2005, ISBN 3-89494-128-6.