Smaragdsteeltjes-associatie

Smaragdsteeltjes-associatie
	Vegetatieaspect in september
Syntaxonomische indeling
Klasse:	Psoretea decipientis; (smaragdsteeltjes-klasse)
Orde:	Barbuletalia; (smaragdsteeltjes-orde)
Verbond:	Phasion; (knopmos-verbond)
Associatie
	Barbuletum convolutae; Hadač & Šmarda 1944
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons

De smaragdsteeltjes-associatie (Barbuletum convolutae) is een associatie uit het knopmos-verbond (Phasion). Het omvat door eutrafente topkapselmossen gedomineerde pioniervegetatie.

Naamgeving en codering bewerken

Synoniem: Grimaldietum fragrantis Hadač & Šmarda 1944
Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r61Aa01

De wetenschappelijke naam Barbuletum convolutae is afgeleid van de botanische naam van gewoon smaragdsteeltje (Barbula convoluta), de belangrijkste kensoort van deze associatie. De Nederlandse naam verwijst tevens naar spits smaragdsteeltje en kleismaragdsteeltje.^[1]

Fysiognomie bewerken

Vroeg voorjaarsaspect van de associatie met rijkelijk kapselende smaragsteeltjes.

De smaragdsteeltjes-associatie is qua fysiognomie vrij duidelijk gekenmerkt door het zeer sterk op de voorgrond treden van topkapselmossen, in het bijzonder soorten uit de kleimosfamilie. Het vegetatieaspect wordt in zeer hoge mate bepaald door de vrijwel altijd dominant optredende associatiekensoort gewoon smaragdsteeltje. De vegetatie heeft een felle, lichtgroene tot geelgroene kleur.

Symmorfologisch gezien is de smaragdsteeltjes-associatie eenvoudig opgebouwd. Meestal wordt de vegetatiestructuur hoofdzakelijk bepaald door een zodevormende, lage moslaag. De associatie kan zowel vlakdekkend, lijnvormig en mozaïekvormend voorkomen.

Ecologie bewerken

De smaragdsteeltjes-associatie prefereert kalkrijke, eutrofe tot meso-eutrofe droge standplaatsen in het volle zonlicht. Het substraat betreft meestal droge, kalkhoudende of basenrijke klei-, löss- of zandgrond.

De associatie wordt vaak aangetroffen in allerlei basenrijke milieus waaronder uiterwaarden, begraafplaatsen, leemgroeven, plagplekken, verzoete strandvlakten, in en langs schelpenpaden, spoorlijnen en op steilkanten en open plekken in ijle graslanden van kalkrijke bodems. Ook halfverharde wegen en parkeerplaatsen vormen zeer geschikte milieus. Ook tussen plaveisel kan de associatie optreden.

Subassociaties in Nederland en Vlaanderen bewerken

Binnen de smaragdsteeltjes-associatie worden in Nederland en Vlaanderen twee subassociaties onderscheiden.

Typische subassociatie bewerken

De typische subassociatie (Barbuletum convolutae typicum) omvat vegetatie met een relatief klein aantal diagnostische taxa, maar met een grote dominantie van de kensoort gewoon smaragdsteeltje. De zeldzame associatiekensoorten slijmige kleikorst en metaalzomerkorst kennen in deze subassociatie hun optimum. Ook de klassekensoort parapluutjesmos heeft in deze subassociatie een zeer duidelijk optimum. De Nederlandse syntaxoncode (conform de rVvN) voor deze subassociatie is r61Aa01a.

Subassociatie met aloëmos bewerken

Een subassociatie met aloëmos (Barbuletum convolutae aloinetosum) wordt gedifferentieerd door gewoon aloëmos en spits smaragdsteeltje. Al met al is deze subassociatie net iets soortenrijker en vaak zijn vaatplanten iets beter vertegenwoordigd dan in de typische subassociatie. Typische milieus voor deze gemeenschap, en waar zij vlakdekkend optreed, zijn verzoete strandvlakten en parkeerterreinen van recreatieplassen. De Nederlandse syntaxoncode (conform de rVvN) voor deze subassociatie is r61Aa01b.

Vegetatiezonering bewerken

Het begin van de ontwikkeling van de smaragdsteeltjes-associatie als inslaggemeenschap op een ijle plek in een tredvegetatie.

In de vegetatiezonering vormt de smaragdsteeltjes-associatie vaak contactgemeenschappen met syntaxa uit de weegbree-klasse. Ook andere gemeenschappen uit de smaragdsteeltjes-klasse kunnen contactgemeenschappen vormen. Bij trottoirs vormen de associatie van vetmuur en zilvermos en de dambordjes-associatie de meest voorkomende contactgemeenschappen.

Als inslaggemeenschap komt de smaragdsteeltjes-associatie vaak voor in graslanden van het varkensgras-verbond, maar ook in de fakkelgras-orde.

Verspreiding bewerken

Het volledige verspreidingsgebied van de smaragdsteeltjes-associatie op Aarde is (nog) niet bekend. In Nederland is de associatie zeer algemeen; enkel op meest oligotrofe, ombrotrofe en zure, aaneengesloten delen van zandgebieden op de hogere zandgronden in de Veluwe en in Drenthe kan de associatie ontbreken.

Diagnostische taxa bewerken

In het onderstaande overzicht staan de belangrijkste diagnostische taxa van de smaragdsteeltjes-associatie.

Moslaag

Kentaxon	Triviale naam	Botanische naam
kA	gewoon smaragdsteeltje	Barbula convoluta
kA	slijmige kleikorst	Sarcosagium campestre
kA	metaalzomerkorst	Vezdaea leprosa
kA	spits smaragdsteeltje	Pseudocrossidium hornschuchianum
kA	gewoon aloëmos	Aloina aloides
kK	parapluutjesmos	Marchantia polymorpha
kK	geelkorrelknikmos	Bryum barnesii
kK	grofkorrelknikmos	Bryum dichotomum
Bg	gewoon purpersteeltje	Ceratodon purpureus
kK	zilvermos	Bryum argenteum

Kruidlaag

Kentaxon	Triviale naam	Botanische naam
Bg	straatgras	Poa annua
Bg	liggende vetmuur	Sagina procumbens
Bg	vroegeling	Erophila verna

Fotogalerij bewerken

Zomeraspect van de associatie als inslaggemeenschap
De smaragdsteeltjes-associatie in mozaïek met de associatie van Engels raaigras en grote weegbree

Zie de categorie Barbuletum convolutae van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Van Dort, K.W., Haveman, R., Schrijvers-Gonlag, M., Weeda, E.J. & Van Gennip, B. (2017). Psoretea decipientis. In: Van Dort, K.W., Van Gennip, B. & Schrijvers-Gonlag, M. De vegetatie van Nederland – 6 (pp. 398–402). KNNV Uitgeverij, Zeist.

[1] Van Dort, K.W., Haveman, R., Schrijvers-Gonlag, M., Weeda, E.J. & Van Gennip, B. (2017). Psoretea decipientis. In: Van Dort, K.W., Van Gennip, B. & Schrijvers-Gonlag, M. De vegetatie van Nederland – 6 (pp. 398–402). KNNV Uitgeverij, Zeist.

[1]