Overleg:Klankinventaris van het Nederlands

Tabel

Ik heb eens een fatsoenlijke tabel opgesteld voor de klinkers en tweeklanken.

Nederlandse klinkers en tweeklanken

Symbool	Voorbeeld
IPA	IPA	spelling
[e]	[bet]	bit
[i] 1	[bit]	biet
[ø]	[høt]	hut
[y] 1	[fyt]	fuut
[ɛ]	[bɛt]	bed
[eː] 2	[beːr]	beer
[ə]	[də]	de
[øː] 2	[døːr]	deur
[ɑ]	[bɑt]	bad
[aː]	[zaːt]	zaad
[ɔ]	[bɔt]	bot
[oː] 2	[boːr]	boor
[u] 1	[hut]	hoed
[ɛi]	[ʋɛin]	wijn
[œy]	[œy]	ui
[ɔu]	[zɔut]	zout

Voetnoten:

1) Wordt langer uitgesproken voor het foneem [r].

2) Wordt gediftongeerd wanneer niet voor het foneem [r].

Als ik eens wat tijd ga ik dit artikel herwerken. Tenzij iemand anders zich geroepen voelt.

Heer van Robaais

In het artikel wordt een klankverschil aangegeven tussen de g in gat en de ch in chaos. Ik hoor echter totaal geen verschil. Kan iemand mij vertellen wat dat verschil is? (ik spreek ook gewoon AN) Magnentius 29 mei 2004 17:13 (CEST)

Ik denk dat dat een verschil is dat vooral in Zuid-Nederland en Vlaanderen bestaat. De 'g' is dan meer een Nederlandse g, de 'ch' een Zuidnederlandse zachte g. - André Engels 29 mei 2004 17:18 (CEST)

Bedankt voor je antwoord, Andre! Hmmm. Maken ze in bv. vlaanderen dan onderscheid tussen de harde g en de zachte? Ib hebben ze beide klanken? Magnentius 30 mei 2004 08:47 (CEST)

M.i. is het net andersom: veel (Zuid-)Nederlanders en (Zuid-)Nederlandsen spreken bv. (de plaatsnaam) "Roggel" en "rochel" verschillend uit: het eerste woord met [ɣ], het tweede woord met [x]. Toen ik ooit iemand over Roggel hoorde spreken die [roxəl] zei, verstond ik hem hem in eerste aanleg niet goed; ik dacht dat hij het over een rochel had. Een ander voorbeeld betreft de werkwoorden "gloren" en "chloren". Uiteraard zijn er klankomgevingen waarbij veel spre(e)k(st)ers van het (Zuid)Nederlands de "g" uitspreken als [x], te weten o.a. aan het einde van een uiting in "lag" en voorts in "ligt"; die woorden worden in het (Zuid)Nederlands hetzelfde uitgesproken als "lach" en "licht". (Ik beoog hier inlichtingen te geven over Standaardnederlands met verschillende tongvallen, niet zozeer over dialecten van het Nederlands.)Redav (overleg) 10 feb 2022 13:52 (CET)

De interwikilink gaat naar en:SAMPA chart for English. Deze pagina gaat over het Nederlands, dus zou en:SAMPA chart beter op zijn plaats zijn. Maar zelfs dat gaat gaat niet op, want de weergegeven fonemen zijn volgens mij niet allemaal SAMPA. Mtcv 16 feb 2004 17:13 (CET)

---

De laatste alinea staat:

In het westen en noorden van Nederland worden inplaats van de ongedekte klinkers vaak tweeklanken gerealiseerd die beginnen als de betreffende klinker, maar in een /i/, /I/ of /u/ overgaan.

Ik kan me daar niets bij voorstellen. Kan iemand voorbeeldwoorden noemen waarbij dat optreedt? --Johan Lont 14 apr 2004 15:20 (CEST)

Denk maar aan de westelijke uitspraak van de klinker in 'heel' of 'rood', die wat de kant uitgaat van resp. 'ei' en 'ou'. Vergelijk het maar met de zuivere eenklanken zoals je die hoort in Twente of Duitsland.

Aha, nu is het me duidelijk. Ik realiseer me opeens, dat ik ook wel eens zo'n uitspraak heb. (Ik heb ooit nog eens een boek ingesproken bij de Nederlandse Luister en Braille Bibliotheek, (als vrijwilligerswerk) en ben daar toen ook op gewezen door de opnameleider.) Ik zet deze voorbeelden bij het artikel erbij, omdat wat voor mij verduidelijkt een ander ook zou kunnen helpen.

---

Ik was niet op de hoogte van de begrippen gedekte klinker en ongedekte klinker. De definitie is net omgekeerd als wat ik zou verwachten. Ik zou denken "ongedekt is open" en "gedekt is dicht" (zoals bij een zandbak met een deksel). Maar hier lees ik:

Daar deze ongespannen klinkers (zoals 'a' in kat) zeer zelden in een open lettergreep voorkomen, worden ze ook wel ongedekt (niet afgesloten door een medeklinker) genoemd.

Maar die 'a' in kat wordt toch wèl afgesloten door een medeklinker ('t'). Is hier geen vergissing gemaakt?, want op Het Nederlands diminutiefsuffix; een morfonologische proeve las ik:

Wat de gedekte klinkers betreft kunnen wij zeer kort zijn, aangezien zij nooit aan het woordeinde van Ned. woorden voorkomen.

--Johan Lont 14 apr 2004 15:20 (CEST)

Klopt! Zal het corrigeren. HWJ

---

Ik heb het gevoel dat ik nog klanken mis. Zo klinkt volgens mij voor anders dan boot, en om anders dan op. Ik kan dat hier niet terugvinden. En qua tweeklanken, zou bijvoorbeeld de oei als in boei ook niet een tweeklank zijn? Zo ja, dan kan ik er nog heel wat bedenken. De Vlaamse uitspraak van huis is best wel vlak, waar zou die geplaatst kunnen worden? JFK 15 aug 2005 10:44 (CEST)

Het kan best zijn dat er nog klanken missen. Vooral als je regionale uitspraakvarianten erbij betrekt.

Het geval van voor wordt al genoemd; dat is een van de gevallen waarbij een klinker veranderd als hij door een 'r' gevolgd wordt. (Genoemd bij "Verder komen er voor de /r/ tamelijk afwijkende varianten ...")

Voor mij klinkt de 'o' in om hetzelfde als die in op. Maar ik spreek wel een verschillende 'o' in op of stop. Dat kan zelfs een betekenisverschil geven. De O in 'bod' (in de betekenis van 'Een bod doen op een huis dat te koop staat') spreek ik uit als de O in top. De O in 'bot' (als in 'een bot mes') spreek ik uit als de O in op, om, kom, Tom.

'oei' wordt wellicht gerekend als een combinatie van twee klanken, en niet als één tweeklank. De klinkerklanken in 'boei' of 'hooi' kun je redelijkerwijs wel als twee klinkers beschouwen. De klinkerklanken in 'tuin', 'ijs' en 'fauna' kun je niet echt als twee klinkers beschouwen. Maar daar valt over te discussiëren.

Johan Lont 15 aug 2005 11:52 (CEST)

Uit welke regio kom je, Johan? Ik hoor wel degelijk verschil tussen de o's in kop en kom, ook bij anderen, maar geen verschil tussen bod en bot. Die andere klank bij voor treedt volgens mij niet alleen bij de /r/ op: voor en fooi hebben volgens mij dezelfde oo klank. Trouwens, ik ben redelijk nieuw bij dit onderwerp, en dus een leek. :-) JFK 15 aug 2005 14:19 (CEST)

Ik ben geboren in Schiedam uit Friese ouders, opgegroeid op de Veluwe en heb daarna nog in Twente, Groningen (provincie) en Zuid-Holland gewoond. Overigens ben ik ook maar een geïnteresseerde leek. Johan Lont 15 aug 2005 14:46 (CEST)

v in vier/w in wie

v in vier/w in wie [v]

Welke frikandel denkt dat w in wie en v in vier dezelfde klank hebben? Ik zou het graag zelf willen veranderen, echter weet ik zelf de goede klank ook niet. Ik hoop dat iemand me hier mee kan helpen, het is namelijk voor een tentamen.

Bedankt, Gebruiker:Snowflake

De beschrijving van de v/w klank stond al in het artikel in de eerste versies van dit artikel, die door anonieme gebruikers zijn gemaakt. Ik vermoed dat het geen frikandel was, want die kunnen volgens mij geen computer bedienen.

Overigens zou je voor de grap eens de volgende tekst op een bandje in moeten spreken en dat bandje dan door anderen laten afluisteren:

Vie heeft er aan mijn kasje gezeten?

Ik denk dat ongeveer 100% van de luisteraars dan een "W" hoort en geen "V".

Ik ben het echter met je eens dat de "w" en de "v" verschillende klanken zijn. Hooguit kun je zeggen dat de meeste Nederlanders de "w" vaak als een "v" uitspreken (niet in Zuid-Nederland overigens).

Helaas ben ik ook niet echt deskundig op dit terrein. Johan Lont 20 mrt 2007 17:16 (CET)

Ik (en miljoenen met mij) spreek de 'v', net als alle andere oorspronkelijk stemhebbende fricatieven, stemloos uit (voor de rest is mijn accent ABN), waardoor er een enorm verschil met de stemhebbende 'w' ontstaat.84.53.74.196 16 apr 2007 17:25 (CEST)

Ik ben het overigens eens met Snowflake eens, dat het goed zou zijn als iemand met verstand van zaken dit in het artikel zou verbeteren en/of verduidelijken. Ik zal eens rondvragen. Johan Lont 16 apr 2007 17:38 (CEST)

Ik zou wel eens een bron willen zien die beweert dat w en v in het Nederlands dezelfde klank representeren. Ik ben daar nogal sceptisch over: wier en vier worden naar mijn smaak verschillend uitgesproken, zelfs als de v stemhebbend is. Maar misschien word ik door het woordbeeld om de tuin geleid. Overigens ben ik van mening dat de term klankloos (resp. klankhebbend) onzinnig is. Het heet: stemloos. Het lijkt wel alsof we te maken hebben met een slechte vertaling uit het Engels. En dat het een Engelse bron is die beweert dat v en w in het Nederlands identiek zijn. Fransvannes 17 apr 2007 10:47 (CEST)

Zie hier een conventioneler overzicht, waarbij wél onderscheid wordt gemaakt tussen de fricatief /v/ en de glijklank /w/. Aan Snowflake nog dit: het is linke soep om Wikipedia voor een tentamen te gebruiken, zeker als je het daarbij zou laten. Fransvannes 17 apr 2007 10:56 (CEST)

De /w/ in het Nederlands wordt vaak gerealiseerd als stemhebbende labio-dentale stop en lijkt daarmee veel op /v/ die meestal als stemhebbende labio-dentale fricatief wordt gerealiseerd. In hoeverre de /w/ als stop of als fricatief wordt uitgesproken is afhankelijk van regionale varieteit en omgeving (d.w.z. welke klanken er "omheen" staan die het gedrag van de /w/ kunnen beïnvloeden). Dat de /w/ in het Nederlands vaak labio-dentaal is is redelijk uniek, want in veel andere talen is dat niet het geval, ik zou geen ander voorbeeld kunnen bedenken. Ik denk wel dat we een onderscheid moeten maken tussen klanken en fonemen. De /w/ en /v/ zijn duidelijk verschillende fonemen, zie het hierboven genoemde minimale paar wier en vier. Wanneer je echter van beide woorden de uitspraak in verschillende contexten gaat beluisteren kan het best zijn dat ze hetzelfde worden uitgesproken, waarbij dus /w/ en /v/ met dezelfde klank kunnen worden gerealiseerd. --Pvanvelzen 27 apr 2007 18:39 (CEST)

Ik ben het helemaal niet eens met de beschrijving van Pvanvelzen hierboven : hij schrijft "De /w/ in het Nederlands wordt vaak gerealiseerd als stemhebbende labio-dentale stop" wat mij betreft is een /w/ een bilabiaal want ik gebruik bij de uitspraak van "wier" geenszins mijn tanden wel mijn beide lippen, voor de /v/ van vier dat is wel een labiodentaal. --DerekvG 9 okt 2008 00:26 (CEST)

Het is simpel: in het Belgisch Nederlands wordt de /w/ overal bilabiaal uitgesproken, in het Nederlands Nederlands wordt ze in de meeste regio's labiodentaal uitgesproken, net als de /v/. – De voorgaande bijdrage werd geplaatst door 212.71.13.127 (overleg · bijdragen)

Vorige spreker heeft gelijk, ik had een onderscheid moeten maken tussen de Belgische en Nederlandse situatie, excuus daarvoor. Mijn commentaar hierboven betreft inderdaad hoofdzakelijk de uitspraak zoals die in Nederland wordt gebezigd. Ik zou me kunnen voorstellen dat de /w/ ook door taalgebruikers met een bijvoorbeeld Surinaamse achtergrond bilabiaal wordt gerealiseerd. --Pvanvelzen 22 okt 2008 07:39 (CEST)

lange klinkers

Dag!

Bij het stukje over klinkers wordt onderscheid gemaakt tussen de lange klinkers in het Nederlands "Voorbeelden hiervan zijn de klinkers in eer, oor en geur" en "echte lange klinkers" in leenwoorden.

Daar is wel wat voor te zeggen. Het verlengen van klinkers gebeurt echter niet met een ı (i zonder puntje ) zoals in het tabelletje met leenwoorden, maar met een :(dubbele punt)
De ı wordt gebruikt voor de Nederlandse korte i. Zie ook: Fonetisch alfabet en mijn inbreng in het overleg daar.

Als ik geen reacties krijg ga ik het tabelletje morgen aanpassen. --Vanderlekdaniel 22 mrt 2007 14:29 (CET)

ks in xylofoon

In het tabelletje voor afrikaten staat: ks in xylofoon [ks]? ks Maar in het woord xylofoon staat geen ks. Wordt hier niet bedoelt x in xylofoon spreek je uit als ks? --Gebruiker:Ajakkes 13 apr 2007

Het gaat om de klank(combinatie). Maar de bewering zélf vind ik ook al heel twijfelachtig: welke bron beschouwt sch, ps en ks als affricaten? Liever zou ik uitgaan van de definitie op affrikaat (moet zijn: Affricaat): Een affrikaat is een combinatie van twee medeklinkerklanken, waarbij de eerste een plosief is en de tweede een homorgane wrijfklank. Die homorgane wrijfklank is er in geen van die drie combinaties. Fransvannes 17 apr 2007 11:02 (CEST)

Concurrerende pagina

De pagina Medeklinker gaat voor een groot deel over hetzelfde als deze pagina, maar beweert soms andere dingen. Het zou goed zijn beide met elkaar in overeenstemming te brengen. Wat mij betreft zou de tekst op Medeklinker hier terecht mogen komen en kan Medeklinker worden gewijd aan de medeklinker in het algemeen, en niet speciaal die in het Nederlands. Iemand tegen? Fransvannes 17 apr 2007 11:31 (CEST)

ASCII?

In de tabel over klinkers komen ö en ü voor in de kolom ASCII. Dat zijn geen ASCII-tekens. Ik veronderstel dat die kolom eigenlijk SAMPA zou moeten heten, maar weet niet wat er dan wel hoort. H. _overleg 31 okt 2007 12:47 (CET)

Het is ook geen SAMPA; daar heb je geen ö en ü, wel o: en u:, maar die komen niet overeen. Bij SAMPA zijn er regels over de uitspraak van de lettertekens, bij ASCII niet: dat is gewoon een codering. Ik weet het verder ook niet. --Bdijkstra 20 feb 2008 18:37 (CET)

Het is 'extended ASCII'. Ѕіmоn dе Dаnѕеr 24 jan 2010 12:09 (CET)

Extended ASCII is een hele familie van ASCII-compatibele coderingen. Er zijn varianten met ö en ü, en varianten zonder. Het is mij nog niet duidelijk wat de verzameling toegestane tekens zou moeten zijn. --BDijkstra 24 jan 2010 14:39 (CET)

Vlaams

Ik zou het erg op prijs stellen als de uitspraakverschillen in het Vlaams ook aan bod kwamen.

Bijvoorbeeld is, denk ik w = [w] en moet er zeker wat over de g vermeld worden: de Engelse WP beweert zelfs dat het in het zuiden [ʝ] is. Ik zou eerder denken dat het in het zuiden [ɣ] is en in het noorden [χ]. Maar het kan natuurlijk nog gevarieerder.

Naar mijn aanvoelen zijn er in de Vlaamse uitspraak minder tweeklanken. Zo is ou/au = [ɤ], ij/ei = [æ] (hoewel voor [ɛ] ook wel wat te zeggen is, en dan ongespannen e eerder [ɜ] is, maar ik wil hier geen nieuwe theorieën verbreiden; er is wel een duidelijk verschil (es – eis bv.). Verder is ui = [ø] (want eu = [œ], dat is volgens mij fout, ook in het noordelijk Nederlands).

Al deze beweringen stammen uit het beluisteren van de geluidsvoorbeeldjes op en.wikip. Ik weet dat er iemand van de Gentse universiteit hier een artikel over heeft. Het is natuurlijk allemaal maar bij benadering. Nog preciezer zou je kunnen zijn met verlagings- en verhogingspuntjes etc.

Enne, mist er niet een transcriptie van r? Zowel [r] als [ʁ] zijn acceptabel, geloof ik. En dan heb ik het nog niet over de Gooise r… H. _overleg 31 okt 2007 13:12 (CET)

Klinkerlengte niet onderscheidend?

Ik denk dat de gespannenheid van een klinker weliswaar bijdraagt aan de klank zoals die verstaan wordt, maar dat klinkerlengte ook wel degelijk onderscheidend is! Kijk bijvoorbeeld maar naar het Antwerps, waar de klinkers zoals die in het artikel genoemd worden precies omgekeerd zijn: man heeft de 'gespannen' korte klank [a] en maan heeft de 'ongespannen' lange klank [ɑ:]. Desondanks denk ik niet dat iemand 'man op de maan' zou verstaan als 'maan op de man' als een Antwerpenaar het zou uitspreken. Het lengteverschil is dus wel degelijk de bepalende factor in dat geval. --CodeCat 20 mei 2008 18:14 (CEST)

twee of drieklanken

Handige Harrie heeft ongetwijfeld goeie redenen om drieklanken te verbeteren maar ik stel mij de vraag waarom het item moest verwijderd worden ? ieu en oei zijn imho wel degelijk voorbeelden van drieklanken in het nederlands --DerekvG 9 okt 2008 00:13 (CEST)

Welke drie klanken hoor jij dan? In mijn dialect zijn er maar twee, namelijk oe+i en ie+u. Behalve bij André Rieu, daar is het i+eu. Ook in aai en eeu hoor ik maar twee klanken. Handige Harrie 9 okt 2008 11:56 (CEST)

Voor de liefhebbers: [1], al is het wat "ouderwetsch". Voor het recentere werk is er het Spellingbesluit, hier in de versie van de Vlaamse Regering: [2], dat bij /oei/ en /ieu/ spreekt van onechte tweeklanken. Dit alles ook ivm Wikipedia:Verifieerbaarheid. Paul B 9 okt 2008 12:14 (CEST)

Vreemd verhaal. Vreemd ook dat 'ij' er niet bijstaat (of kijk ik niet goed?).

Ik hoor wel ergens een onderscheid. De tweeklanken au/ou ij/ei en ui klinken voor mij haast als een enkele klank, terwijl ai, aai, oei, eeu en ieu voor mij als een combinatie klinken. Ik zou de laatste ook wel als aj, aaj, oej, eew, iew willen schrijven. Dat onderscheid heb ik in het artikel ook gemaakt.

Het Leesplankje kent wel gijs, weide, duif maar geen andere tweeklanken.

Een combinatie als oei wordt wel met drie verschillende letters geschreven, maar in de uitspraak zijn er maar twee klanken, want oe is een enkele klinker. Een Spanjaard zou úi schrijven. Handige Harrie 9 okt 2008 13:14 (CEST)

"Vreemd"? Dat valt toch wel mee? Ik vermoed dat de "ij" er niet bij staat omdat dat in de standaarduitspraak exact dezelfde klank is als de ei, en dus worden beide klanken als /ei/ genoteerd: "Er zijn drie zuivere tweeklanken: de /ei/ van geit of tijd, de /ui/ van guit en de /ou/ van goud of gauw". Het onderscheid dat jij hoort is inderdaad het onderscheid dat de Taalunie maakt: in de drie "echte" tweeklanken zijn de klanken samengesmolten, bij de "onechte" zijn ze nog min of meer afzonderlijk hoorbaar. Paul B 9 okt 2008 13:22 (CEST)

Voor zover ik weet is een opeenvolging van twee klanken een tweeklank zodra ze gezamenlijk als een enkele lettergreep worden gezien. Bij woorden als aai, oei en leeuw is dat toch zeker het geval. Ik denk daarom zelf dat oei fonetisch eenvoudig de tweeklank /ui/ is, en dat aai en leeuw 'lange' tweeklanken zijn: /a:i/ en /e:u/. --CodeCat 22 mrt 2009 00:37 (CET)

Kan iemand uitleg geven over wat tussen haakjes staat bij

• ui in huis (aü)
• ij in tijd (Ei/EI/eI/ei/Ai/AI/aI/ai)
• ou in koud (au/Au)

Ѕіmоn dе Dаnѕеr 24 jan 2010 12:10 (CET)

De eu is volgens mij ook een tweeklank, behalve in het Belgisch Nederlands. Het woord 'reus' klinkt voor zover ik weet niet als 'rös', maar je hoort een uu-klank na de 'u'. Drieklanken zouden de 'ui' en 'eu' aan het eind van een woord kunnen zijn; de uitspraak is dan zoiets als 'bui-ie' en 'sneu-ie'.

Lange 'o'

Beste kenners. Ik mis de lange 'o' zoals die voorkomt in woorden als 'woord', 'noord' etc... Hoe zit het daarmee? Dat is in mijn ogen toch echt een andere klank dan de de twee korte o's waarvan in het artikel sprake is (vergelijk bijvoorbeeld 'bord', 'boord' en 'boot'), of wordt dat bedoeld met het onderscheid tussen 'stop' en 'op'? – De voorgaande bijdrage werd geplaatst door 83.86.152.77 (overleg · bijdragen) 16 apr 2009 01:05

De lange o is volgens mij keurig vertegenwoordigd in de inventaris, zie het voorbeeld hoop. Let wel, het gaat hier om een inventaris van fonemen en niet van alle fonetische representaties daarvan. Daarom is misschien het woord klankinventaris verwarrend maar dat komt dan weer door de onbedwingbare behoefte om alle termen in het (simpel) Nederlands te vertalen. Fonologie van het Nederlands zou mij beter in de oren klinken. --Pvanvelzen 17 apr 2009 18:52 (CEST)

Er is sprake van een zogenaamd allofoon. Het onderliggende foneem is nog steeds /o:/ (dwz. lange o), maar voor r krijgt deze een iets andere uitspraak. Hetzelfde geldt ook voor eu /ø:/ en ee /e:/ voor r. Een vergelijkbaar geval geldt voor n als deze voor k voorkomt: deze klinkt anders dan een gewone n, maar hij wordt nog steeds als n gezien. --CodeCat 12 mei 2009 10:38 (CEST)

Dank je voor de uitleg, CodeCat. Ik ben alleen nog niet helemaal overtuigd (noem me eigenwijs :)) (ik ben 83.86.etc.. maar werk nu vanaf een ander IP-adres).

Ik zal verduidelijken waar bij mij het kwartje verkeerd valt, aan de hand van een voorbeeld.

Neem de 'oo' uit 'boord' en de 'oo' uit 'boot' en plak ze ombeurten in het - niet in onze taal bestaande - woord 'bool'. In het eerste geval krijg je iets wat veel op het (brits) Engelstalige 'ball' lijkt en die andere komt qua uitspraak heel dicht in de buurt van het (eveneens Engelse) woord 'bowl'. (In het Engels zijn) dat weldegelijk twee verschillende fonemen.

Volgens mij redeneer je daarom omgekeerd als je zegt: in taal 'x' (Nederlands) bestaat geen betekenisverschil tussen beide klanken*, dus onderkennen we het klankverschil niet. Ik verkeerde in de veronderstelling dat de klank het uitgangspunt is in de fonetiek en dat we - als dat zo is - weldegelijk onderscheid moeten maken tussen beide verschijningsvormen van de 'oo'.

De 'oo' uit boot is voor ons echt niet echt logisch uit te spreken voor een 'r' en vice-versa de 'oo' uit boord' niet voor een andere medeklinker. De omgekeerde combinatie komt dus niet voor. Maar is dat voldoende om te zeggen dat er geen verschil in betekenis is? In mijn ogen niet. Zeg maar een 'noord' met de 'oo' uit 'boot' (noo-werd?), niemand zal je verstaan. Heel anders dan het voorbeeld dat bij het artikel over allofonie werd aangedragen. (de 'k' in kit vs. kat).– De voorgaande bijdrage werd geplaatst door 194.171.106.2 (overleg · bijdragen) 18 mei 2009 02:13

Lees het artikel over allofoon toch nog maar eens. Van allofonie is sprake zodra er twee klanken zijn die in complementaire distributie voorkomen. Dwz. de ene klank komt nooit voor op de plaats waar de ander voorkomt, en omgekeerd. Dit is precies het geval bij de lange o. Voor r heeft deze uitspraak B, en elders uitspraak A, maar uitspraak A komt nooit voor r voor, en uitspraak B alleen maar voor r. We zeggen nu dat er twee uitspraakvarianten (allofonen) zijn. De ene is A, de ander is B, en samen groeperen wij deze onder /o:/ (oftewel 'lange o').

Om dit nog eens beter te begrijpen kun je je indenken dat op een lager, abstract niveau woorden alleen bestaan uit eenheden die we fonemen noemen. Wij 'begrijpen' taal in de vorm van fonemen, en bij het verstaan en ontcijferen van klanken zetten we ze eerst om in fonemen voordat we ze proberen aan elkaar te puzzelen tot een woord. Bij het foneem 'lange o' is het zo dat er twee verschillende klanken zijn die uiteindelijk door ons, onbewust doorgaans, intern naar hetzelfde foneem worden vertaald. We horen dus twee verschillende klanken, maar beide klanken zijn voor ons 'onder de kap' als het ware hetzelfde. Omgekeerd, als we spreken, produceren we onbewust twee verschillende klanken zodra we het foneem 'lange o' willen uitspreken: de ene als daarna het foneem 'r' volgt, en de andere in andere gevallen.

Een belangrijk gevolg hiervan is dat allofonen normaal gesproken hetzelfde 'verstaan' worden. Bij de k in kit en kat is dat duidelijk het geval, want elke gezonde Nederlandssprekende zou daar in beide gevallen een k van maken. Er zijn echter talen waar dit verschil belangrijk is: talen waarin dus de k in kat een wezenlijk andere betekenis heeft dan de k in kit. In zulke talen zijn er twee losse fonemen, dus twee onderliggende 'eenheden'. Bij ons echter zijn er enkel twee allofonen van hetzelfde foneem, namelijk de k. Op dezelfde manier is in het Nederlands geen onderscheidend verschil tussen de twee uitspraakvarianten van de lange o, ze worden als hetzelfde foneem gezien. --CodeCat 7 jun 2009 23:22 (CEST)

Verschillende r'en

Bij mijn weten zijn er maar twee r'en die geaccepteerd worden in de Nederlandse spraak, te weten /r/ en /ʀ/, respectievelijk de tong- en de huig-r. Bij Nederlandstalige zang wordt slechts één r geaccepteerd, nl. de /r/. Andere r-en horen daar niet in thuis, want vooral de Gooise r (/ɹ/) werd door Kinderen voor kinderen in de Nederlandse taal geïnjecteerd. Een modeverschijnsel waar menig logopedist niet zat te wachten. De Gooise r is dialectisch en een modeverschijnsel en afgezien van dialecten is het geen deel van het Nederlands. Als ik een goede bron vind van logopedisten waarin wordt verteld dat de Gooise r geen standaard-r is zoals de /r/ en de /ʀ/ draai ik de laatste wijziging terug. Dat geldt ook voor de overeenkomstige Engelstalige title over de alveolaire approximant met de zelfde klank als de Gooise r. Hans Kamp (overleg) 16 dec 2012 09:56 (CET)

Wat bedoel je precies met "geaccepteerd" en "standaard"? Bij mijn weten is de taal zoals die is, en is het doel van dit artikel juist het vastleggen van die taal, niet het voorschrijven ervan. CodeCat (overleg) 17 dec 2012 01:40 (CET)

Er is maar één /r/ in het Nederlands, deze kan op verschillende manieren worden gerealiseerd (uitgesproken), maar dat doet hier niet ter zake, want we hebben het hier over een klankinventaris. Begrippen als acceptatie en standaard zijn m.i. niet aan de orde, zoals CodeCat al aangeeft gaat het hier om een beschrijving en het is zoals het is. In dit hele artikel en de discussie eromheen worden fonologie en fonetiek door elkaar gehaald. Een klankinventaris beschrijft volgens mij alleen fonemen en geen fonetische representaties daarvan. --Pvanvelzen (overleg) 5 feb 2013 10:38 (CET)