Muurvaren-associatie

Muurvaren-associatie
	Herfstaspect van de associatie
Syntaxonomische indeling
Klasse:	Asplenietea; (muurvaren-klasse)
Orde:	Tortulo-Cymbalarietalia; (muurleeuwenbek-orde)
Verbond:	Cymbalario-Asplenion; (muurleeuwenbek-verbond)
Associatie
	Asplenietum rutae-murario-trichomanis; Kuhn 1937
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons

De muurvaren-associatie (Asplenietum rutae-murario-trichomanis) is een associatie uit het muurleeuwenbek-verbond (Cymbalario-Asplenion). De associatie omvat muurplantengemeenschappen van koele, stenige plaatsen gedomineerd door varens.

Naamgeving en codering bewerken

Synoniemen: Asplenietum ruto-murario-trichomanis, Asplenio-Ceterachetum officinarum Vives 1964
Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r21Ab01
BWK-karteringscode: km

De wetenschappelijke naam Asplenietum rutae-murario-trichomanis is afgeleid van de botanische namen van twee kensoorten binnen de associatie, de muurvaren (Asplenium ruta-muraria) en de steenbreekvaren (Asplenium trichomanes).

Fysiognomie bewerken

De muurvaren-associatie wordt gekenmerkt door een zeer open vegetatie met volledige afwezigheid van de boom- en de struiklaag.

In de kruidlaag zijn varens dominant, bloeiende planten zijn slechts beperkt aanwezig. Muurvaren en steenbreekvaren zijn het vaakst voorkomend, grotere varens zoals de mannetjesvaren en de wijfjesvaren komen minder voor en dikwijls enkel als dwergvorm.

Op vochtige muren is een moslaag meestal aanwezig met voornamelijk bladmossen. Het gewoon muursterretje is de meest gevonden soort.

Ecologie bewerken

Voorjaarsaspect van de muurvaren-associatie, hier in een vorm met veel gewone eikvaren.

Deze plantengemeenschap is kenmerkend voor vochtige tot droge, bijna verticale kalkrijke rotswanden en muren. Van nature zijn ze enkel te vinden in kalkgebergten en -plateaus. In de Lage Landen vindt men ze vooral terug op oude stadsmuren, gracht- en kademuren, waterputten, kerkhofmuren en kasteelruïnes, muren van kalksteen of gevoegd met kalkrijke cement.

Het substraat is meestal zeer verweerd, maar oligotroof. Een bodem is amper aanwezig. Meestal is de luchtvochtigheid hoog, zoals op oude gracht- of kademuren, maar de gemeenschap komt ook voor op zonnige, droge plaatsen, al zijn die dan meestal naar het noorden gericht.

Verspreiding bewerken

Het verspreidingsgebied van de muurvaren-associatie omvat de Atlantische provincie tot subcontinentaal Europa.

In Nederland komt deze associatie vooral voor in het rivierengebied en in Limburg. In Vlaanderen en vooral in Wallonië is ze meer verspreid, maar steeds zeer gelokaliseerd.

Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen bewerken

De associatie heeft in Nederland en Vlaanderen slechts drie kensoorten, de muurvaren, de steenbreekvaren en de schubvaren. In de onderstaande tabel staan de belangrijkste soorten van de muurvaren-associatie in Nederland en Vlaanderen.

Kruidlaag

Kensoort	Abundantie	Triviale naam	Botanische naam
kA	D	steenbreekvaren	Asplenium trichomanes
kA	A	muurvaren	Asplenium ruta-muraria
kA	O	schubvaren	Asplenium ceterach
kV	O	zwartsteel	Asplenium adiantum-nigrum
kO	O	muurleeuwenbek	Cymbalaria muralis
kK	O	blaasvaren	Cystopteris fragilis
	F	mannetjesvaren	Dryopteris filix-mas
	F	liggende vetmuur	Sagina procumbens
	O	straatgras	Poa annua
	O	gewone paardenbloem	Taraxacum officinale
	O	gewone melkdistel	Sonchus oleraceus
	O	gewone eikvaren	Polypodium vulgare
	O	Canadese fijnstraal	Conyza canadensis
	O	plat beemdgras	Poa compressa
	O	stinkende gouwe	Chelidonium majus
	O	wijfjesvaren	Athyrium filix-femina
	O	grote brandnetel	Urtica dioica

Moslaag

Kensoort	Abundantie	Triviale naam	Botanische naam
kV	Z	muurknikmos	Bryum radiculosum
kO	F	gewoon muursterretje	Tortula muralis
	F	gewoon purpersteeltje	Ceratodon purpureus
	O	gedraaid knikmos	Bryum capillare
	O	zodeknikmos	Bryum caespiticium
	O	gewoon zijdemos	Homalothecium sericeum
	O	zilvermos	Bryum argenteum

Fotogalerij bewerken

De muurvaren-associatie op een muur van baksteen

Bronnen, noten en/of referenties

Schaminée, J.H.J., Sýkora, K., Smits, N. & Horsthuis, M., 2010: Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland. KNNV Uitgeverij, Zeist. ISBN 978 90 5011 309 0
Sýkora, K., 2008: Field Guide Dutch Plant Communities. Species composition and ecology
B.De Fré & M.Hoffmann, 2004: Systematiek van natuurtypen: Pioniermilieus. Verslag van het Instituut voor Natuurbehoud 2004.7.