Lijst van families van hagedissen

Onderstaand een overzicht van de verschillende families van hagedissen ingedeeld naar infra-orde. Superfamilies zijn voor het overzicht weggelaten. De slangen zijn niet opgenomen, waardoor onderstaande indeling parafyletisch is. Ook uitgestorven groepen van hagedissen zijn niet opgenomen.

Infra-orde Iguania Cope, 1864: Leguaanachtigen (14 families)
Familie	Nederlandse naam	Beschrijving	Voorbeeldsoort	Afbeelding voorbeeldsoort
Agamidae Gray, 1827	Agamen	Een middelgrote familie van ongeveer 485 soorten, die wereldwijd voorkomen behalve in Noord en Zuid-Amerika. De meeste soorten blijven klein, er is een grote verscheidenheid en enkele soorten zijn erg bekend zoals de kraaghagedis en de bergduivel.	Baardagame (Pogona vitticeps)
Chamaeleonidae Gray, 1825	Kameleons	Kameleons zijn een van de bekendere familie van hagedissen, er zijn zo'n 205 soorten die voorkomen in Afrika, Azië en Europa. De meeste soorten blijven klein, enkele kunnen bijna een meter lang worden.	Stekelkameleon (Furcifer verrucosus)
Corytophanidae Smith & Brodie, 1982	Helmleguanen en basilisken	Er zijn 9 soorten die allemaal een duidelijk zichtbare kam op de kop dragen. De helmleguanen loeren vaak doodstil op prooien, net zoals kameleons. Basilisken staan bekend om hun vermogen over water te rennen.	Kroonbasilisk (Basiliscus plumifrons)
Crotaphytidae Smith & Brodie, 1982	Luipaard- en halsbandleguanen	Deze kleine familie telt 12 soorten die voorkomen in noordelijk Afrika. Het zijn bodembewoners die zeer snel kunnen rennen.	Halsbandleguaan (Crotaphytus collaris)
Dactyloidae Fitzinger, 1843	Anolissen	Deze grote familie telt ongeveer 425 soorten die voorkomen in zuidelijk Noord-Amerika, Midden-Amerika en delen van Zuid-Amerika. Het zijn boombewonende hagedissen die zeer behendig kunnen klimmen.	Roodkeelanolis (Anolis carolinensis)
Hoplocercidae Frost & Etheridge, 1989	Boom- en doornstaartleguanen	Er zijn ongeveer 20 soorten die leven in bossen in Midden- en Zuid-Amerika: van Panama tot Peru. De soorten worden ongeveer 30 centimeter lang en zijn bodembewonend.	Enyalioides palpebralis
Iguanidae Oppel, 1811	Leguanen	Leguanen komen voor in Noord- en Zuid-Amerika en leven in bomen in tropische gebieden. Er zijn ongeveer 45 soorten, die middelgroot tot groot worden, sommige worden meer dan een meter lang.	Groene leguaan (Iguana iguana)
Leiocephalidae Frost & Etheridge, 1989	Maskerleguanen	Deze familie wordt ook wel krulstaartleguanen genoemd vanwege de typische staart. Er zijn ongeveer 30 soorten die leven in het Caribisch gebied, alle soorten blijven klein, enkele hebben een stekelkam op de staart. De Nederlandse naam is te danken aan de gevlekte kop.	Krulstaartleguaan (Leiocephalus carinatus)
Leiosauridae Frost et al, 2001	Onechte anolissen	De ongeveer 30 soorten leven in het noorden van Zuid-Amerika. De soorten lijken wat op anolissen maar zijn niet altijd boombewonend, een keelzak ontbreekt.	Pristidactylus achalensis
Liolaemidae Frost & Etheridge, 1989	Aardleguanen	Er zijn ongeveer 305 soorten, die leven in Zuid-Amerika. De meeste soorten blijven klein en zijn bodembewonend.	Liolaemus nitidus
Opluridae Titus & Frost, 1996	Madagaskarleguanen	Er zijn slechts acht soorten, die alleen leven op het Afrikaanse eiland Madagaskar en de omliggende eilandengroep Comoren.	Madagaskar-halsbandleguaan (Oplurus cuvieri)
Phrynosomatidae Fitzinger, 1843	Stekelleguanen	Er zijn 155 soorten, die voorkomen in Noord-Amerika en het noorden van Zuid-Amerika. Alle soorten zijn bodembewonend, de padhagedissen uit het geslacht Phrynosoma zijn het bekendst.	Texaanse padhagedis (Phrynosoma cornutum)
Polychrotidae Fitzinger, 1843	geen	Deze soorten leven met name in Midden- en Zuid-Amerika, het zijn uitgesproken boombewoners. Er zijn acht verschillende soorten die ongeveer 20 tot 30 centimeter lang worden.	Polychrus acutirostris
Tropiduridae Bell, 1843	Kielstaartleguanen	Deze familie telt ongeveer 135 soorten die leven in Zuid- en Midden-Amerika. Alle soorten blijven klein en hebben een lange staart.	Microlophus peruvianus
Infra-orde GekkotaCuvier, 1817: Gekko's, zeven families
Familie	Nederlandse naam	Beschrijving	Voorbeeldsoort	Afbeelding voorbeeldsoort
Carphodactylidae Kluge, 1987	geen	Er zijn 30 soorten, die allemaal voorkomen in Australië.	Carphodactylus laevis
Diplodactylidae Underwood, 1954	geen	Er zijn ongeveer 150 soorten die voorkomen in Australië, Nieuw-Zeeland en Nieuw-Caledonië.	Lucasium damaeum
Eublepharidae Boulenger, 1883	geen	Er zijn ongeveer 35 soorten, die voorkomen in delen van Afrika, Azië en Noord-Amerika.	Gebandeerde gekko (Coleonyx variegatus)
Gekkonidae Gray, 1825	Gekko's	Gekko's zijn met 1130 soorten een van de grootse families. De hagedissen zijn primitief, maar hebben enkele bijzondere kenmerken, zoals de hechtlamellen onder de tenen en het ontbreken van beweeglijke oogleden. De gekko's hebben een wereldwijde verspreiding, de meeste soorten zijn nachtactief.	Goudstofdaggekko (Phelsuma laticauda)
Phyllodactylidae Gamble, Bauer, Greenbaum & Jackman, 2008	geen	Er zijn ongeveer 140 soorten, die voorkomen in Europa, Afrika en het Midden-Oosten.	Muurgekko (Tarentola mauritanica)
Pygopodidae Boulenger, 1884	Heuppotigen	De ongeveer vijftig verschillende soorten komen voor in Australië en Indonesië	Pygopus lepidopodus
Sphaerodactylidae Underwood, 1954	geen	Er zijn 215 soorten, die vrijwel wereldwijd voorkomen, behalve in Australië.	Witkeeldaggekko (Gonatodes albogularis)
Infra-orde Dibamia Gasc, 1968: één familie
Familie	Nederlandse naam	Beschrijving	Voorbeeldsoort	Afbeelding voorbeeldsoort
Dibamidae Boulenger, 1884	Slanghazelwormen	Er zijn ongeveer 25 soorten die bodembewonend zijn en voorkomen in Midden-Amerika. Veel soorten zijn formicivoor en leven van mieren en termieten.	Anelytropsis papillosus
Infra-orde Scincomorpha Camp, 1923: Skinkachtigen, acht families
Familie	Nederlandse naam	Beschrijving	Voorbeeldsoort	Afbeelding voorbeeldsoort
Alopoglossidae Pellegrino, Rodrigues, Yonenaga-Yassuda & Sites, 2001	geen	Er zijn ongeveer 25 soorten die voorkomen in delen van Midden- en Zuid-Amerika.	Alopoglossus festae
Cordylidae Mertens, 1937	Gordelstaarthagedissen	De meeste soorten leven in zuidelijk Afrika, enkele komen noordelijker voor. Alle ongeveer 70 soorten zijn bodembewonend en hebben een gepantserde staart.	Reuzengordelstaarthagedis (Cordylus giganteus)
Gerrhosauridae Fitzinger, 1843	Schildhagedissen	Schildhagedissen danken hun naam aan de gepantserde huid, waardoor ze erg zwaar en log zijn. Er zijn ongeveer 40 soorten die leven in Afrika inclusief Madagaskar.	Soedanese schildhagedis (Gerrhosaurus major)
Gymnophthalmidae Merrem, 1820	Brilhagedissen	Deze relatief onbekende familie telt ongeveer 240 soorten, die voorkomen van zuidelijk Noord-Amerika tot noordelijk Zuid-Amerika.	Leposoma rugiceps
Lacertidae Oppel, DAT	Echte hagedissen	Echte hagedissen komen oorspronkelijk voor in Europa, 4 van de 5 in Nederland en België levende hagedissen behoren tot deze groep. De ongeveer 330 soorten zijn zowel bodembewonend als klimmend.	Muurhagedis (Podarcis muralis)
Scincidae Gray, 1825	Skinken	Skinken hebben een gladde huid en een gestroomlijnd lichaam. Sommige soorten hebben geen pootjes en bewegen zich voort zoals slangen. Er zijn ruim 1635 soorten, die kosmopolitisch zijn.	Apothekersskink (Scincus scincus)
Teiidae Gray, 1827	Tejuhagedissen	Tejuhagedissen lijken uiterlijk op echte hagedissen, maar komen voor in Noord- en Zuid-Amerika de echte hagedissen komen hier niet voor. Er zijn ongeveer 160 soorten. Enkele soorten staan bekend als zeer snel, zoals het wenkpootje.	Kaaimanteju (Dracaena guianensis)
Xantusiidae Baird, 1858	Nachthagedissen	Nachthagedissen zijn een ongeveer 35 soorten tellende familie waarvan lange tijd verondersteld werd dat ze nachtactief zijn. Tegenwoordig is bekend dat de hagedissen uit deze familie een zeer verborgen levenswijze hebben, evenals een zeer traag metabolisme, maar net als andere hagedissen overdag actief zijn.	Woestijnnachthagedis (Xantusia vigilis)
Infra-orde Diploglossa Cope, 1864: Hazelwormachtigen, vier families
Familie	Nederlandse naam	Beschrijving	Voorbeeldsoort	Afbeelding voorbeeldsoort
Anguidae Gray, 1825	Hazelwormen	Hazelwormen hebben geen poten en bewegen zich op een slang-achtige wijze voort. Ze leven vaak van slakken en andere bodembewonende prooien. Er zijn ongeveer 80 soorten. Één soort komt ook voor in Nederland en België: de hazelworm.	Hazelworm (Anguis fragilis)
Anniellidae Boulenger, 1885	Pootloze hagedissen	Deze familie bestaat uit slechts zes soorten, die 's nachts actief zijn en zich overdag verstoppen onder de grond. Er is verder weinig bekend over deze hagedissen.	Californische pootloze hagedis (Anniella pulchra)
Diploglossidae Bocourt, 1873	geen	Deze familie bestaat uit meer dan 50 soorten die voorkomen in delen van Midden- en Zuid-Amerika.	Fijngestreepte galliwasp (Diploglossus lessonae)
Xenosauridae Cope, 1886	Knobbelhagedissen	Knobbelhagedissen danken hun naam aan de benige insluitingen van de huid, osteodermen genaamd. Ze zijn hierdoor sterk bepantserd maar ook erg zwaar. Knobbelhagedisen leven in Midden-Amerika	Grote knobbelhagedis (Xenosaurus grandis)
Infra-ordePlatynota Duméril & Bibron, 1836: Varaanachtigen, vier families
Familie	Nederlandse naam	Beschrijving	Voorbeeldsoort	Afbeelding voorbeeldsoort
Helodermatidae Wiegmann, 1829	Korsthagedissen	Deze familie telt slechts twee soorten, die allebei leven in de woestijn van Mexico en al sinds lange tijd beschouwd worden als zeer giftig. Recentelijk is beschreven dat meer hagedissen giftig zijn, maar de gevolgen van een beet zijn niet te vergelijken met die van de korsthagedissen.	Gilamonster (Heloderma suspectum)
Lanthanotidae Steindachner, 1877	Dove varanen	Deze familie wordt slechts vertegenwoordigd door één enkele soort: de dove varaan (Lanthanotus borneensis). Deze bijzondere soort komt alleen voor op Borneo en wordt beschouwd als levend fossiel.	Dove varaan (Lanthanotus borneensis)
Shinisauridae Ahl, 1930	geen	Deze familie wordt slechts vertegenwoordigd door één enkele soort: de Chinese krokodilstaarthagedis. Deze soort komt alleen voor in China en Vietnam.	Chinese krokodilstaarthagedis (Shinisaurus crocodilurus)
Varanidae Hardwicke & Gray, 1827	Varanen	Varanen zijn een familie van tachtig soorten die voorkomen in Azië, Afrika en Australië. De grootste soorten hagedissen behoren tot de varanen, zoals de komodovaraan en de Papoeaanse varaan.	Komodovaraan (Varanus komodoensis)

Bronvermelding

Referenties

Bronnen

(en) – Peter Uetz en Jakob Hallermann - The Reptile Database - Website 15 april 2022