Jodenstraat (Venlo)
De Jodenstraat is een straat in het binnenstadskwadrant Klein Italië in de Nederlandse stad Venlo.
| Jodenstraat | ||
|---|---|---|
| ||
Jodenstraat naar het zuiden
| ||
| Geografische informatie | ||
| Locatie | Venlo | |
| Begin | Oude Markt | |
| Eind | Kwartelenmarkt | |
| Lengte | 130 m | |
| Algemene informatie | ||
| Aangelegd in | Romeinse tijd/14e eeuw | |
| Genoemd naar | joden (volk) | |
| Bestrating | klinkers | |
| Geen toegang | autoverkeer (alleen laden en lossen) | |
Locatie bewerken
De straat loopt van de Oude Markt in zuidwestelijke richting naar de Kwartelenmarkt.
Herkomst van de naam bewerken
De naam verwijst naar de aanwezigheid van joden in de stad. Joden waren al in de 14e eeuw in de stad aanwezig.
Geschiedenis bewerken
Romeinse tijd bewerken
Tussen de eerste eeuw voor Christus en de 4e eeuw na Christus werd het wegdorp Venlo bewoond door Romeinen. Restanten van een Romeins knuppelpad ter hoogte van de huidige Jodenstraat bevestigen volgens archeologisch onderzoek dit vermoeden. Ook vondsten van aardewerk aan de Vleesstraat en de Nieuwstraat bevestigen dit vermoeden.[1][2] Volgens een legende stichtte Valuas in of rond het jaar 96 in de buurt van de Oude Markt en de Jodenstraat de Vrijburg.
Middeleeuwen bewerken
In 760 lag op de hoek van de Jodenstraat met de Heilige Geeststraat een bescheiden klooster, het Heilige Geestklooster. In die tijd had de landweg hoogstwaarschijnlijk nog geen naam. In 1413 werd volgens overlevering het inmiddels tot begijnenhuis verworden pand veranderd in een klooster voor de Augustinessen. Van de middeleeuwen tot in de 19e eeuw eindigde de Jodenstraat in zuidwestelijke richting bij een straatje genaamd Oude Roermondse Poort. Dit straatje voerde naar de in 1770 afgebroken Tegelpoort in de stadsmuur.
Moderne tijd bewerken
In de Franse tijd werden vele instellingen, waaronder kloosters, opgeheven. Ook het Heilige Geestklooster van de orde der Augustinessen werd opgeheven. In de 19e eeuw werd het klooster tot de Tweede Wereldoorlog gebruikt als pakhuis door drukkerij Bontamps. Tussen 1771 en 1851 bevond zich op de hoek met de Kolenstraat een militaire artilleriekazerne. Oostelijk van de Jodenstraat lag een pleintje genaamd Kwartelenmarkt. Na de Tweede Wereldoorlog werd dit plein flink vergroot en uitgebouwd met winkels en cafés. Aan de westkant van de Jodenstraat ligt het Romerhuis, gebouwd in de zestiende eeuw.
Joden in Venlo bewerken
Middeleeuwen bewerken
Gezien de geschiedenis heeft Venlo door de eeuwen heen een haat-liefdeverhouding gehad met de joden. Aan het begin van de 15e eeuw waren veel van de in Venlo wonende joden werkzaam in het bankwezen en als pandjesbazen. In de jaren 60 van die eeuw zijn de meeste van deze joden echter weer uit Venlo vertrokken. In 1544 werd aan drie joodse families echter weer toegang verleend tot de stad om de Bank van Leening te starten. Ook mochten zij hun geloof belijden in de katholieke vestingstad, waaronder het ritueel slachten van dieren. Tevens werd er een joodse begraafplaats ingericht. Al deze rechten werd hen twee jaar later echter weer ontnomen.
Moderne tijd bewerken
Tegen het einde van de 18e eeuw vestigden zich wederom joden in Venlo. Deze kwamen vooral uit het naburige gebied in Duitsland. De eerste moderne synagogediensten werden gehouden in de vroege 19e eeuw in een zolderkamer aan de Keulsepoort. In 1827 werd de synagoge verplaatst naar een gebouw dat voorheen het protentantse armenhuis huisvestte.
In 1828 werd de joodse gemeenschap in Venlo erkend als een onafhankelijke gemeenschap. Voor die tijd werden zij gezien als een onderdeel van de joodse gemeenschap in Sittard. In 1865 werd een nieuwe synagoge gebouwd aan het Maasschriksel, gedeeltelijk met geld van koning Willem I, de provincie Limburg en het stadsbestuur.
Tijdens de jaren 30 van de 20e eeuw vestigden vele joodse vluchtelingen uit Duitsland zich in Venlo. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, vooral in augustus, september en oktober 1942 werden vele joden afgevoerd naar concentratiekampen, en werden hiertoe verzameld op station Venlo. Circa een kwart van de joodse bevolking in Venlo wist onder te duiken of te vluchten naar het buitenland. In 1943 werden vele joden uit kamp Vught tewerkgesteld op de Fliegerhorst Venlo. In 1975 was er geen joodse gemeenschap meer in Venlo.
Huidige situatie bewerken
In 1985-1986 werd de straat gereconstrueerd, waarbij de straat werd afgesloten voor autoverkeer. Sindsdien is er alleen verkeer mogelijk om bij de winkels te laden en lossen.[3] In 2011 werden opnieuw reconstructiewerkzaamheden aan de straat verricht in verband met de aanleg van de moderne, maar in historische stijl gebouwde Maasboulevard. De straat wordt tegenwoordig gezien als de oostzijde van dit winkelgebied, op het scheidingsvlak met de oude binnenstad.
Externe links bewerken
- (en) Joods Historisch Museum - JHM (gearchiveerd)
Vestingwerken op een kaart uit 1842 met de Jodenstraat, in die tijd Joodsestraat genaamd, en het Heilige Geestklooster aangeduid als D1.
Bronnen, noten en/of referenties
|
