Wikipedia

Hoge der A

straat in Groningen (stad), Nederland

Hoge der A en Lage der A zijn de benamingen van de straten in Groningen langs beide zijden van de A tussen de Brugstraat en de Visserstraat. De beide straten worden met elkaar verbonden door de Visserbrug in het noorden en de Abrug in het zuiden.

Hoge en Lage der Aa
Hoge der A
Geografische informatie
Locatie       Groningen
Begin 1e Verlengde Visserstraat - 2e Visserstraat
Eind 1e Lage der A - 2e Astraat en de Brugstraat
Lengte 1e ca 120 m - 2e ca. 400 m
Algemene informatie
Genoemd naar A
Bestrating klinkers
Bebouwing Monumenten

De Hoge en Lage der A vormen door hun vele historische panden en de er gelegen bruine vloot een van de meest schilderachtige plekken van de stad. Jaarlijks worden er verschillende evenementen georganiseerd, waarvan Winterwelvaart een van de bekendste is.

Naam bewerken

Hoge duidt op de hoge kade langs de A aan de oostzijde. De lage kade is gelegen aan de westelijke oever. Het hoogteverschil zou te verklaren zijn doordat vanwege de Hondsrug het maaiveld aan de oostzijde van de A hoger was dan aan de westzijde.

Gezegd wordt dat de hoge kade werd gebruikt voor het lossen van schepen bij hoogwater en de lage bij laagwater. Tot 1877 was de invloed van de zee merkbaar in de stad. Na de afdamming van het Reitdiep door de Provinciale dijk zijn deze invloeden verdwenen.

De Hoge der A werd vroeger ook wel ten noorden bij de A genoemd ter onderscheiding van de Katrijp (huidige Kleine der A) ten zuiden van de (binnenste) Apoort.

Omtrent het gebruik van het lidwoord, de of het Hoge der A, bestaat onduidelijkheid. De meeste stadjers gebruiken het, terwijl de gemeente een voorkeur lijkt te hebben voor de.


Geschiedenis bewerken

De Drentsche Aa, in de stad kortweg A genoemd, vormde oorspronkelijk de westelijke begrenzing van de stad Groningen. Vondsten wijzen erop dat dit deel reeds bewoond werd in de 8e of 9e eeuw.[1] Dit deel van Groningen was van oudsher gericht op de handel. De Hoge der A was de eerste haven in de stad, gelegen aan de oude stadskern. Langs deze kade bevond zich vermoedelijk dan in de middeleeuwen ook geen stadswal of stadsmuur. Wel worden er in de 15e eeuw een aantal torens genoemd. In de 12e eeuw werd de Abrug over de A gelegd. Vanaf de 13e eeuw verrezen er een aantal steenhuizen van gegoede burgers en werd ook de Apoort gebouwd bij de aanleg van de stadsmuur rond 1260. In de 14e eeuw werd ten westen van de A het Menrediep aangelegd, waardoor een dubbele kade ontstond. In de 15e eeuw werd de A met de Bourgondische uitleg binnen de rondelen en daarmee binnen de stad getrokken. Aan noordzijde werd in die tijd de Kranepoort gebouwd, later gevolgd door de Kranepijp. De Apoort werd in de loop der tijd driemaal verplaatst naar buiten. Het Menrediep raakte in de tweede helft van de 16e eeuw overbodig en werd vervolgens gedempt.

Bij de grote uitleg en aanleg van de vestingwerken begin 17e eeuw ontstond aan westzijde van de A een nieuwe rij bebouwing, die de naam Lage der A kreeg. De A werd bij de uitleg aan noordzijde aanvankelijk afgesloten met de nieuwe Kranepoortenpijpen. Omdat het schip van de Kamer van de WIC in Groningen hier echter niet goed doorheen paste, werden deze al in 1633 weer geslecht. In 1636 werden hier de Kleine Spilsluizen aangelegd. Met het slechten van de vestingwerken en de aanleg van de Provinciale dijk vanaf 1874 werden de poorten en sluizen verwijderd.

Fotogalerij bewerken

  •  
    Hoge en Lage der A gezien vanaf de Vissersbrug
  •  
    Hoge der A gezien vanaf de A-brug (2009)
  •  
    Hoge der A vanaf de kant (2023)
  •  
    Hoge en Lage der A bij sneeuwval gezien vanaf de Abrug
  •  
    Hoge der A met de visbanken. Aquarel van Jan Bulthuis uit 1773.
  •  
    Hoge der A gezien vanaf de A-brug (1900)
  •  
    Gezicht over de Noorderhaven en de Vissersbrug naar de Hoge en Lage der A (ca. 1882)
  •  
    Hoge der A tijdens kerstmanifestatie WinterWelVaart 2015
  •  
    Traditionele kustvaarder Anda gemeerd aan de Hoge der A (2009)

Rijksmonumenten bewerken

Langs dit deel van de A staan 29 rijksmonumenten, 20 aan de hoge kant, 9 aan de lage kant. Ook staan er 14 gemeentelijke monumenten, 5 aan de hoge en 9 aan de lage kant.

Hoge der A bewerken

Object Bouwjaar Architect Monument Afbeelding
Hoge der A 1/
Brugstraat 31		 1905 Ybele Jelsma RM 485452  
Brugwachtershuisje Abrug
t.o. Hoge der A 1a		 ca. 1925 S.J. Bouma GM 102364  
Pakhuis Libau
Hoge der A 5		 late 13e eeuw RM 18513  
Pakhuis Eem
Hoge der A 6		 ca. 1330 RM 18514  
De drie Vlasblommen
Hoge der A 7		 15e eeuw RM 18515  
Hoge der A 8 RM 18516  
Hoge der A 9 late 16e of vroege 17e eeuw RM 18517  
Hoge der A 12 middeleeuwen RM 18518  
Hoge der A 13 RM 18519  
Hoge der A 14 RM 18520  
Batavia
Hoge der A 16		 RM 18521  
Hoge der A 17 13e/14e eeuw RM 18522  
Hoge der A 18 late 13e/vroege 14e eeuw RM 18523  
Hoge der A 19 RM 18524  
Hoge der A 20 18e/19e eeuw RM 18525  
Pakhuis London
Hoge der A 21		 15e eeuw RM 18526  
Pakhuis v/h Adriani
Hoge der A 22		 middeleeuwen RM 18527  
Dubbel pakhuis
Hoge der A 23		 middeleeuwen RM 18528  
Hoge der A 26 RM 18529  
Hoge der A 29 waarsch. 17e eeuw GM 102377  
Hoge der A 30 waarsch. 17e eeuw GM 102398  
Urinoir
t.o. Hoge der A 31		 ca. 1925 S.J. Bouma GM 102379  
Hoge der A 33-33a mog. 15e eeuw GM 102380  
Hoge der A 35 1874 RM 18530  
Hoge der A 37 late 16e eeuw of vroege 17e eeuw RM 18531  

Lage der A bewerken

Adres Bouwjaar Beschrijving Monument Afbeelding
Lage der A 2-2/11 1923 Vm. pakhuis Waterborg ontworpen door Kazemier & Tonkens GM 102496  
Lage der A 5-7/1 1876 Vm. pakhuiscomplex Friesland / De Vooruitgang GM 102488  
Lage der A 8 RM 18540  
Lage der A 9-10b 1933 H.B. Bulder RM 485817  
Lage der A 12 1885 RM 485842  
Lage der A
hoek Dwartstraat		 1875 Hoekpand met verdieping onder schilddak RM 18450  
Lage der A 14 1850-1875 RM 18541  
Lage der A 17 RM 18539  
Lage der A 18 RM 18542  
Lage der A 21 1875 RM 485811  
Lage der A 24 RM 18543  
Lage der A 25/1 ca. 1880 GM 102491  
Lage der A 29 GM 103695
Lage der A 32 1575-1600 GM 102506  
Lage der A 33
Verlengde Visserstraat 2		 1896 GM 102493  
Lage der A 35 1600-1650 GM 102494  
Lage der A 36 GM 102507
Lage der A 38 GM 102508
Zie de categorie Hoge der A van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Zie de categorie Lage der A van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hoge_der_A&oldid=66826671"