Christian Gottlieb Friedrich Witte

Christian Gottlieb Friedrich Witte (Rotenburg (Wümme), 12 januari 1802 - Utrecht, 5 november 1873) was een Nederlandse orgelbouwer van Duitse afkomst.

C.G.F. (Fritz) Witte was de zoon van een predikant. Vanaf 1827 is C.G.F. Witte werkzaam geweest bij het bedrijf van de gebroeders Jonathan (1787-1849) en Johan Martin Willem Bätz in Utrecht. Toen in 1831 Jonathan Bätz als enige eigenaar van het bedrijf overbleef werd de toenmalige meesterknecht Witte in 1833 partner. Daarna heette het bedrijf Fa. J. Bätz & co. In 1839 trouwde Witte met een kleindochter van Gideon Bätz, Pauline Dorothea Antoinette Lagers, dochter van een bekende Lutherse predikant. In 1840 kregen zij een zoon, Johan Frederik Witte, die na de dood van zijn vader op 33-jarige leeftijd het bedrijf overnam. Een andere zoon George Hendrik Witte werd een bekend musicus in Duitsland.

C.G.F. Witte en Jonathan Bätz hebben ongeveer 60 orgels gebouwd of verbouwd. De in de periode 1833-1849 door hen afgeleverde orgels staan op naam van Jonathan Bätz, maar het aandeel van Witte daarin moet niet worden onderschat. Een treffend voorbeeld hiervan is het orgel van de Maarten Lutherkerk in Paramaribo (1835). De stijl van het orgelfront is onmiskenbaar die van Jonathan Bätz, maar Witte is met de onderdelen van het orgel naar Suriname gevaren om het daar op te bouwen. Witte ontwikkelde na de dood van zijn leermeester en compagnon een eigen stijl. Zijn zoon Johan Frederik heeft die nieuwe stijl verder ontwikkeld. Beiden hebben de bedrijfsnaam J. Bätz & co. in ere gehouden. Zij vormden de vierde en vijfde generatie van hun familiebedrijf. De grondlegger ervan, Jan Hendrik Hartmann Bätz, vestigde zich in 1739 in Utrecht. Zijn zoon Gideon Thomas volgde hem op en na hem volgde diens oomzegger Jonathan. Alle vijf bovengenoemde orgelbouwers hadden een voortreffelijke reputatie. Het bedrijf had de positie van marktleider in grote delen van Midden-Nederland. Met de dood van Johan Frederik in 1902 hield het op te bestaan.

Jaar	Kerk	Plaats	Bouwer	Opmerking
1831	Domkerk	Utrecht	Bätz
1831	Hervormde Kerk	's-Hertogenbosch	Bätz
1838	Hervormde Kerk	Krommenie	Bätz
1839	Nieuwe Kerk	Delft	Bätz
1842	Hervormde Kerk	Mijdrecht	Bätz
1842	Gotische zaal van Paleis Kneuterdijk	Den Haag	Bätz
1843	Willemskerk	Batavia	Bätz
1843	Oude Kerk	Zeist	Bätz
1843	Amstelkerk	Amsterdam	Bätz
1846	Lutherse Kerk	Woerden	Bätz
1851	Grote of Sint-Janskerk	Ameide	Bätz (1761)	Buiten Gorinchem het eerste orgel in de Alblasserwaard. Bevatte delen van het eerdere orgel van Cousijns uit 1666. Het ontwerp van Witte werd door het kerkbestuur verkozen boven een ontwerp van C.F.A. Naber. Verloren gegaan bij de verwoestende kerkbrand in 1953.
1851	St Lambertuskerk	Buren	Witte	NH kerk
1853	Grote Kerk	Gorinchem	Bätz/Witte	PKN
1854	Grote Kerk	De Rijp	Witte	Naamplaatje Bätz & Co, orgelmakers van ZM den koning. Front verdwenen maar inmiddels gereconstrueerd
1854	Grote Kerk	Leerdam	Witte
1854	Maartenskerk	Tiel	Witte	Orgel afkomstig uit de Nieuwe kerk te Dordrecht
1855	Oude of Pelgrimvaderskerk	Delfshaven	Witte
1857	Oude Kerk	Delft	Witte	Hoofdorgel
1858	Hervormde Kerk	Beusichem	Witte
1858	Hervormde Kerk	Puttershoek	Witte
1858	Paradijskerk	Rotterdam	Witte	Orgel in oude kas en inmiddels in een nieuwe kerk
1859	Hervormde Kerk	Ophemert	Witte	Kas en front verdwenen
1860	Hervormde Kerk	Putten	Witte
1860	Oude Kerk	Breukelen	Bätz/Witte	Orgel gebouwd door G.Th. Bätz (1787), 2de klavier door Witte
1860	Dorpskerk	Spijkenisse	Bätz/Witte	In 1970 vervangen door een orgel van Witte
1861	Janskerk	Utrecht	Witte	Het orgel is binnen de kerk verplaatst
1861	Rooms-Katholieke Barbarakerk	Culemborg	Witte	Het orgel is in nieuwe kerk op de grond geplaatst
1862	Grote Kerk	Naarden	Witte	Naambordje C.G.F. Witte, Fa Bätz & Co
1863	Andrieskerk	Amerongen	Witte
1863	Zuiderkerk	Rijssen	Witte	Naambordje C.G.F. Witte, Fa Bätz & Co Afkomstig uit Amersfoort, in Rijssen in nieuwe kas geplaatst
1864	Sint-Nicolaaskerk	Purmerend	Witte	Galerijorgel
1866	Hervormde Kerk	Kapelle	Witte	Inmiddels uitgebreid met vrij pedaal
1867	Nieuwe Kerk	Den Haag		Orgel van Johannes Duyschot door Witte voorzien van nieuw binnenwerk
1868	Marktpleinkerk	Winschoten	Witte
1870	Doopsgezinde kerk	Utrecht	Witte
1869	Waalse Kerk	Delft	Witte
1869	Grote Kerk	Elst	Witte	Orgel helaas afgebrand en vernield door Duitse soldaten tijdens de slag om Arnhem in 1945.
1871	RK Kerk	Wognum	Witte	Bij de verhuizing naar een nieuwe kerk in 1970 is de kas verloren gegaan. De pijpen zijn in het huidige orgel hergebruikt.
1871	Oosterkerk	Hoorn	Witte	Nieuwbouw in bestaande kas van J.H.H. Bätz
1872	Wilhelminakerk	Beemte	Witte	Het orgel is afkomstig uit de voormalige Westerkerk te Rotterdam, gedeeltelijk gereconstrueerd
1872	Hervormde Kerk	IJzendijke	Witte	Ter vervanging van het orgel gemaakt door J. de Voldere
1872	Hervormde Kerk	Nederhorst d.Berg	Witte	In 1939 is het orgel zwaar aangetast en inmiddels geheel verdwenen.
1873	Oude Kerk	Delft	Witte	Orgel in Noorderbeuk, oorspronkelijk gebouwd voor de Schoolstraatkerk
1873	Maartenskerk (Doorn)	Doorn	Witte
1873	St. Vituskerk	Hilversum	Witte	Oud-Katholieke kerk, in 1889 door zijn zoon gerestaureerd

Literatuur bewerken

Gert Oost: De orgelmakers Bätz (1739-1849), een eeuw orgelbouw in Nederland. Canaletto, Alphen aan den Rijn, 3e druk 1981, 408 pag.
Teus den Toom: De orgelmakers Witte: een bijdrage tot de geschiedschrijving van de orgelbouw in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw. J.J. Groen en Zoon, Heerenveen, 1997, 2 dln., 1540 pag.

Externe link bewerken

Catalogus van het Bätz- en Witte-archief^{[dode link]}

Zie de categorie Christian Gottlieb Friedrich Witte van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.