William Samuel Stephenson

William Samuel Stephenson (Winnipeg, 23 januari 1897 — Tucker’s Town (Bermuda), 31 januari 1989) was een Canadees gevechtspiloot, zakenman en spymaster. Hij was de belangrijkste vertegenwoordiger van de British Security Co-ordination (BSC)^[a] bij de Geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog. In die rol adviseerde hij president Franklin D. Roosevelt. Stephenson wordt verondersteld een van de voornaamste inspiratiebronnen te zijn geweest voor het (roman)personage James Bond.^[b]

Jeugd bewerken

William Stephenson was de zoon van de uit IJsland afkomstige Sarah Johnston en de Schotse immigrant William Hunter Stanger. Zijn vader werkte in een meelfabriek en overleed in 1901. Zijn moeder had moeite om haar drie kinderen te onderhouden en buurvrouw Kristin Stephenson, net als zijn moeder van IJslandse afkomst, zorgde voor William. Na korte tijd adopteerden Kristin en Vigfus Stephenson William Stanger en hij voerde uiteindelijk hun achternaam. Zijn adoptievader werkte in een houtzagerij.^[4]

Eerste Wereldoorlog bewerken

Na het verlaten van de middelbare school was Stephenson onder meer telegrambezorger en telegrafist. In 1916 meldde hij zich als vrijwilliger voor de Canadian Expeditionary Force, om in Europa deel te gaan nemen aan de Eerste Wereldoorlog.^[4] Na een jaar aan het front in Frankrijk kwam hij in Engeland uiteindelijk terecht bij het Royal Flying Corps, een voorloper van de Royal Air Force.^[5]

Vanaf 9 februari 1918 vloog hij met een Sopwith Camel voor het 73 Squadron en boekte diverse overwinningen. Op 28 juli werd hij neergeschoten en krijgsgevangene gemaakt; in oktober zou hij zijn ontsnapt uit het kamp in Holzminden. Hij kreeg het Military Cross en het Distinguished Flying Cross voor zijn verdiensten.^[4]

Interbellum bewerken

In de jaren na de oorlog ontpopte Stephenson zich gaandeweg als zakenman. Samen met George Walton verkreeg hij een patent op een systeem om draadloos foto’s te kunnen versturen. Het kapitaal dat hij hier jaarlijks voor ontving, investeerde hij in de radio-, vliegtuig-, staal en auto-industrie. Bovendien had hij belangen in de filmindustrie buiten Hollywood. Hij hield er veel zakelijke contacten aan over. Daarnaast trad hij in 1924 in het huwelijk met Mary French Simmons, dochter van een tabakmagnaat.

Stephenson voorzag de Britse inlichtingendiensten in 1936 van confidentiële informatie omtrent de opbouw van een leger in nazi-Duitsland, een flagrante schending van het Verdrag van Versailles. Daarmee voerde Churchill — destijds parlementslid — oppositie tegen de Appeasementpolitiek van de regering Chamberlain.^[6]

Tweede Wereldoorlog bewerken

Tegen de wil van Stewart Menzies in werd Stephenson in 1940 aangesteld als hoofd van de British Security Co-ordination in New York,^[c] een organisatie met de doelstelling de samenwerking tussen de Britse inlichtingendienst Secret Intelligence Service (SIS, soms ook MI6 genoemd) en het US Federal Bureau of Investigation (FBI) te bevorderen. Hij was daar in praktijk tevens verantwoordelijk voor de administratieve activiteiten van de Security Service (MI5) en die rond de Special Operations Executive (SOE).^[d] Zijn codenaam was Intrepid. Hij werkte nauw samen met FBI-hoofd J. Edgar Hoover en met William Donovan, Coordinator of Information (COI), die hij hielp bij het opzetten van het OSS.^[4]^[6]

Een facet van zijn onbezoldigde werkzaamheden voor de BSC behelsde het betrekken van de isolationistische en neutrale VS bij het winnen van de oorlog en daartoe het beïnvloeden van de Amerikaanse publieke opinie. Stephenson had regelmatig een onderhoud met president Roosevelt en was een van de mensen die hem wisten over te halen de inlichtingendiensten van beide landen effectief informatie te laten delen. De samenwerking ten aanzien van de veiligheid van schepen op de Atlantische Oceaan was een van de eerste concrete stappen. Nog voor de aanval op Pearl Harbor raakten de VS zodoende officieus betrokken bij de strijd in Europa en werd een wissel getrokken op de Neutrality Acts of the 1930s.^[1]^[2]

Voor de BSC moest Stephenson regelmatig naar Bermuda. Dit hing samen met de British Imperial Censorship, het censuur-apparaat van de Britse regering. Zowel Amerikaanse als Britse vliegtuigen die trans-Atlantische luchtpost vervoerden, landden daar om de inhoud van de brieven door 1 200 censors te laten screenen. Ook het telegraaf- en radioverkeer werden er geanalyseerd. Na de oorlog ging Stephenson op Bermuda wonen.^[4]^[8]

Op het door hem opgezette Camp X — een geheime Britse paramilitaire trainingsfaciliteit in Whitby (Ontario) voor het opleiden van agenten voor clandestiene operaties, officieel geregistreerd als Special Training School No.103 — begeleidde Stephenson namens de BSC een telecommunicatieproject van Benjamin deForest Bayly. Luitenant-kolonel professor DeForest Bayly ontwikkelde daar de Rockex (of "Telekrypton"), een snelle offline one-time pad codeermachine voor telegrafische berichtverzending.^[9]^[10]^[11]

Onderscheidingen bewerken

Standbeeld van William Stephenson in Winnipeg vervaardigd door Leo Mol

Militair

Military Cross (1918)
Distinguished Flying Cross (1918)
Medal for Merit (1946)
Medal of Freedom (1946)
Companion of the Order of Canada (1980)

Civiel

Knight Bachelor (1945)
William Donovan Award (1986)

Controverse bewerken

Stephenson heeft zijn levensverhaal en activiteiten voor de BSC herhaaldelijk laten optekenen, onder meer door de gerenommeerde biograaf H. Montgomery Hyde, die in 1962 The Quiet Canadian uitbracht. Van dit werk wordt beweerd dat het veel onwaarheden bevat, waarvan sommige verifieerbaar zijn. Het boek van William Stevenson uit 1976 met de titel A Man Called Intrepid deed veel stof opwaaien en wordt door sommigen in inlichtingenkringen, waaronder David Hunt, gekwalificeerd als fictie.^[e] Aan de andere kant doet Ron Cynewulf Robbins een groot deel van deze kritiek af als laster en de kift.^[4]^[6]^[7]

Onduidelijk is hierdoor hoe feiten in deze publicaties van fictie te onderscheiden zijn. Daarnaast blijven de animositeit tussen Menzies en Stephenson en het confidentiële karakter van de betreffende werkzaamheden en informatie stoorzenders voor een juiste duiding. In onderhavig lemma over William Stephenson zijn bovengenoemde publicaties derhalve genegeerd. Overigens geldt The True Intrepid van Bill Macdonald uit 1998 wel als een betrouwbare weergave van Stephensons leven en van zijn werk voor de veiligheidsdienst.

Bronnen

(en) Hunt, David, Stephenson, Sir William Samuel (1897–1989). Oxford Dictionary of National Biography (7 januari 2010). Geraadpleegd op 20 juli 2022.
Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel William Stephenson op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

Noten

↑ De British Security Co-ordination was een Britse geheime organisatie, in mei 1940 door de Secret Intelligence Service in New York opgezet op instigatie van premier Winston Churchill en met de goedkeuring van president Franklin Delano Roosevelt.^[1]^[2]
↑ Ian Fleming geeft dit aan in het voorwoord van H. Montgomery Hide’s boek Room 3603 : British Intelligence Center New York.^[3]
↑ Officieel heette de BSC British Passport Control Office; de organisatie opereerde vanuit het Rockefeller Center.
↑ In feite was hij daarmee — na een lang intermezzo — de opvolger van de Britse militair attaché in New York tijdens de Eerste Wereldoorlog, William Wiseman (1885-1962), die tevens zijn mentor was.^[7]
↑ Dit boek is onder de gelijkluidende titel verfilmd in een miniserie met David Niven in de hoofdrol.^[12]

Referenties

↑ ^a ^b (en) Dallek, Robert (1995), Franklin D. Roosevelt and American foreign policy, 1932-1945. Oxford University Press, New York/Londen, 290. ISBN 9780195097320.
↑ ^a ^b (en) Boyd, William, "The Secret Persuaders", The Guardian, 19 august 2006. Geraadpleegd op 20 juli 2022.
↑ (en) Montgomery Hyde, H. (1962), Room 3603 : British Intelligence Center New York. Farrar, Straus and Company (Ibiblio.org), New York, "Foreword by Ian Fleming", pp.IX-X. Geraadpleegd op 25 juli 2022.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f (en) Hunt, David, Stephenson, Sir William Samuel (1897–1989). Oxford Dictionary of National Biography (7 januari 2010). Geraadpleegd op 20 juli 2022.
↑ (en) Personnel File, Stephenson, William Samuel, Regimental Number 700758, Record Group 150 (Accession 1992-93/166). Library and Archives of Canada (1992). Geraadpleegd op 20 juli 2022.
↑ ^a ^b ^c (en) Cynewulf Robbins, Ron, Great Contemporaries: Sir William Stephenson, "Intrepid". The International Churchill Society (1990). Geraadpleegd op 21 juli 2022.
↑ ^a ^b (en) Andrew, Christopher (2004 /(1991)), Intelligence collaboration between Britain and the United States during the Second World War. In: Hitchcock, Walter T. (ed.) The intelligence revolution; a historical perspective. Proceedings of the thirteenth military history symposium, U.S. Air Force Academy, October 1988. University Press of the Pacific, Honolulu, pp. 111-121. ISBN 9781410214607.
↑ (en) Folkart, Burt A., "William Stephenson, 93; British Spymaster Dubbed ‘Intrepid’ Worked in U.S.", Los Angeles Times, 3 februari 1989. Geraadpleegd op 25 juli 2022.
↑ (en) Bayly, Benjamin de Forest (Pat). University of Toronto, Engineering Alumni & Friends. Geraadpleegd op 25 juli 2022.
↑ (en) CBC, Camp X 75th Anniversary: A Brief History. CBC.ca (6 december 2016). Geraadpleegd op 25 juli 2022.
↑ (en) Taylor, Alice, The Spy Among Us. University of Toronto Magazine (19 maart 2015). Geraadpleegd op 25 juli 2022.
↑ (en) A Man Called Intrepid in de Internet Movie Database, Geraadpleegd op 26 juli 2022.

Zie de categorie William Stephenson van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[3] De British Security Co-ordination was een Britse geheime organisatie, in mei 1940 door de Secret Intelligence Service in New York opgezet op instigatie van premier Winston Churchill en met de goedkeuring van president Franklin Delano Roosevelt.^[1]^[2]

[5] Ian Fleming geeft dit aan in het voorwoord van H. Montgomery Hide’s boek Room 3603 : British Intelligence Center New York.^[3]

[9] Officieel heette de BSC British Passport Control Office; de organisatie opereerde vanuit het Rockefeller Center.

[11] In feite was hij daarmee — na een lang intermezzo — de opvolger van de Britse militair attaché in New York tijdens de Eerste Wereldoorlog, William Wiseman (1885-1962), die tevens zijn mentor was.^[7]

[17] Dit boek is onder de gelijkluidende titel verfilmd in een miniserie met David Niven in de hoofdrol.^[12]

[Dallek-1] (en) Dallek, Robert (1995), Franklin D. Roosevelt and American foreign policy, 1932-1945. Oxford University Press, New York/Londen, 290. ISBN 9780195097320.

[Boyd-2] (en) Boyd, William, "The Secret Persuaders", The Guardian, 19 august 2006. Geraadpleegd op 20 juli 2022.

[4] (en) Montgomery Hyde, H. (1962), Room 3603 : British Intelligence Center New York. Farrar, Straus and Company (Ibiblio.org), New York, "Foreword by Ian Fleming", pp.IX-X. Geraadpleegd op 25 juli 2022.

[Hunt-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f (en) Hunt, David, Stephenson, Sir William Samuel (1897–1989). Oxford Dictionary of National Biography (7 januari 2010). Geraadpleegd op 20 juli 2022.

[7] (en) Personnel File, Stephenson, William Samuel, Regimental Number 700758, Record Group 150 (Accession 1992-93/166). Library and Archives of Canada (1992). Geraadpleegd op 20 juli 2022.

[Robbins-8] (en) Cynewulf Robbins, Ron, Great Contemporaries: Sir William Stephenson, "Intrepid". The International Churchill Society (1990). Geraadpleegd op 21 juli 2022.

[Andrew-10] (en) Andrew, Christopher (2004 /(1991)), Intelligence collaboration between Britain and the United States during the Second World War. In: Hitchcock, Walter T. (ed.) The intelligence revolution; a historical perspective. Proceedings of the thirteenth military history symposium, U.S. Air Force Academy, October 1988. University Press of the Pacific, Honolulu, pp. 111-121. ISBN 9781410214607.

[12] (en) Folkart, Burt A., "William Stephenson, 93; British Spymaster Dubbed ‘Intrepid’ Worked in U.S.", Los Angeles Times, 3 februari 1989. Geraadpleegd op 25 juli 2022.

[13] (en) Bayly, Benjamin de Forest (Pat). University of Toronto, Engineering Alumni & Friends. Geraadpleegd op 25 juli 2022.

[14] (en) CBC, Camp X 75th Anniversary: A Brief History. CBC.ca (6 december 2016). Geraadpleegd op 25 juli 2022.

[15] (en) Taylor, Alice, The Spy Among Us. University of Toronto Magazine (19 maart 2015). Geraadpleegd op 25 juli 2022.

[16] (en) A Man Called Intrepid in de Internet Movie Database, Geraadpleegd op 26 juli 2022.

[a]

[b]

[4]

[5]

[6]

[c]

[d]

[1]

[2]

[8]

[9]

[10]

[11]

[e]

[7]

[3]

[12]