Wikipedia:Uitgelicht
| Overzicht beheerpagina's |
|---|
| Overzicht navigatie |
Elke dag van het jaar wordt op de hoofdpagina een lezenswaardig artikel uit de Nederlandstalige Wikipedia samengevat onder de noemer uitgelicht. Hiertoe zijn 366 sjablonen beschikbaar. Na een jaar wordt de cyclus automatisch herhaald, voor zover tussentijds geen andere artikelen worden geselecteerd en samengevat. De uitgelichtjes zijn bedoeld om bezoekers via deze manier naar artikelen te laten navigeren.
Op Wikipedia:Uitgelicht/Richtlijnen staat een voorstel voor richtlijnen voor de uit te lichten artikelen. Wijzigingen, zoals het vervangen van artikelen, worden bijgehouden en beoordeeld op Wikiproject/Uitgelicht/Voortgang.
- Het artikel wordt om 00:00 uur 's nachts (MET/MEZT, dus Belgische/Nederlandse tijd) automatisch vervangen.
- Elke maand heeft een eigen subpagina met een overzicht van de uitgelichte artikelen uit die maand. Dit maakt het ook eenvoudig om een artikel van de dag aan te maken en/of te bewerken.
- Hieronder staat een overzicht van alle maanden en van de 10 voorbije en 10 toekomstige artikelen.
| Uitgelicht (maand): | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| januari | februari | maart | april | mei | juni | juli | augustus | september | oktober | november | december | |||||||||||||||
Vereenigde Oostindische Compagnie De Vereenigde Oostindische Compagnie, afgekort tot VOC (1602-1800), was een particuliere Nederlandse handelsonderneming met een monopolie op de overzeese handel tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en het gebied ten oosten van Kaap de Goede Hoop en ten westen van de Straat Magellaan. De VOC werd in 1602 opgericht als de Generale Vereenichde geoctrooieerde Compagnie. Het was destijds het grootste handelsbedrijf ter wereld en was de eerste naamloze vennootschap met vrij verhandelbare aandelen. De VOC wordt vaak genoemd als het eerste bedrijf dat in meerdere landen vestigingen had. De VOC richtte een handelsnetwerk op tussen de diverse handelsposten in de Aziatische regio. Deze intra-Aziatische handel zorgde vele jaren voor grote winsten. De VOC sloot daartoe naar believen traktaten met oosterse potentaten en vorsten. De compagnie sloeg haar eigen munten omdat er in Azië nauwelijks vraag was naar Europese producten, afgezien van wapens, wetenschappelijke instrumenten en medische handboeken. (Lees verder) |
|
| Voorbije 10 dagen | Komende 10 dagen |
|---|---|
Het Castel del Monte staat in de Italiaanse gemeente Andria, regio Apulië. Tientallen kastelen in Apulië en Basilicata, het centrum van zijn heerschappij over het koninkrijk Sicilië, vormen een tastbare herinnering aan Keizer Frederik II. Het kasteel is in 1996 op de werelderfgoedlijst geplaatst. Het kasteel is op een hoge, kegelvormige heuvel (540 meter) gelegen. Het kasteel vormt een volmaakte achthoek, octogoon. Rond de achthoekige binnenplaats liggen acht identieke zalen waarvan de muren en plafonds met marmer bekleed zijn. De muren zijn acht voet dik en tachtig voet hoog. Er zijn twee verdiepingen, dat maakt in totaal zestien zalen. Aan de buitenzijde staat aan elke hoek een naar buiten stekende gevechtstoren. (Lees verder) |
Ontbossing is het verdwijnen van bos door handelingen van mensen voor commerciële doeleinden, of om land te winnen voor landbouw of voor nederzettingen. Ontbossing is het meest geconcentreerd in tropische regenwouden. Ongeveer 31% van het landoppervlak op aarde is momenteel bedekt met bossen. Dit is een derde minder dan de bosbedekking voor de uitvinding van de landbouw, waarbij de helft van dat verlies in de vorige eeuw plaatsvond. Tussen de 15 miljoen en 18 miljoen hectare bos, een gebied zo groot als Bangladesh, wordt elk jaar vernietigd. Gemiddeld worden er 2.400 bomen per minuut gekapt. (Lees verder) |
De zwarte specht (Dryocopus martius) is een standvogel in volgroeide bossen van het noordelijk Palearctisch gebied. In Europa is het de grootste specht en de enige vertegenwoordiger van het geslacht Dryocopus. De zwarte specht is eenvoudig te herkennen aan zijn grote formaat, zijn zwarte verenkleed met rode kopkap en zijn typische roep. Hij voedt zich voornamelijk met mieren, die hij uit boomstammen hakt of uit mierenhopen pikt. Elk broedjaar hakt de zwarte specht een nieuwe nestholte uit. Zijn oude nesten worden in gebruik genomen door allerlei vogels en zoogdieren. Hierdoor speelt de zwarte specht een belangrijke rol in het ecosysteem van zijn habitat. (Lees verder) |
De biologische en geologische toekomst van de aarde hangt af van verschillende factoren. In de nabije toekomst zal de rol van de mens in de verandering van milieu en klimaat een rol spelen, zoals geo-engineering. Op lange termijn zijn andere factoren van belang, zoals een mogelijk uitsterven van de mens, de afkoeling van de aardkern, platentektoniek, interactie met andere objecten in het zonnestelsel (zoals kometen) en het feit dat de zon uiteindelijk een rode reus zal worden. Gevolgen hiervan zijn onder andere massa-extinctie, nieuwe ijstijden en de formatie van een nieuw supercontinent (de Wilsoncyclus). (Lees verder) |
Marie-Jeanne 'Manon' Roland de la Platière (Parijs, 17 maart 1754 – aldaar, 8 november 1793), geboren Marie-Jeanne Phlipon en bekend onder de naam Madame Roland, was een Frans revolutionaire, salonnière en schrijfster. Ze leidde aanvankelijk met haar man, de econoom Jean-Marie Roland de la Platière, een rustig en onopvallend bestaan als intellectueel in de provincie. Toen in 1789 de Franse Revolutie uitbrak, raakte ze geïnteresseerd in politiek. De eerste jaren van de revolutie maakte ze mee in Lyon, waar haar man in de gemeenteraad werd gekozen. In deze periode ontwikkelde Madame Roland een netwerk van contacten met politici en journalisten. Haar analyses van de ontwikkelingen in Lyon werden in revolutionaire kranten gepubliceerd. In 1791 vestigde het echtpaar zich in Parijs, waar Madame Roland een leidende rol kreeg binnen de politieke groep de girondijnen. Dit was een van de meer gematigde revolutionaire facties. Zij stond bekend om haar intelligentie, scherpe politieke analyses en vasthoudendheid, en was een goede lobbyist en onderhandelaar. (Lees verder) |
Lake Tahoe is een groot zoetwatermeer in de Sierra Nevada, op de grens tussen de Amerikaanse staten Californië en Nevada. Het is het grootste bergmeer en op een na diepste meer van de Verenigde Staten. Het diepblauwe meer is een trekpleister voor binnenlands toerisme. Het bekken van Lake Tahoe werd gevormd door een geologische breuk, waardoor het land aan weerskanten omhoog kwam. In die slenk ontstond Lake Tahoe door schuivende gletsjers. Het meer is 490 km² groot, is tot 501 meter diep en heeft een volume van 150 km³. Het wordt gevoed door tal van kleine bergstromen, maar heeft slechts een uitstroom, de Truckee. Het bekken van Lake Tahoe, kortweg Tahoe genoemd, is erg bosrijk en heeft een gematigd mediterraan klimaat. (Lees verder) |
Sneeuw is een vorm van neerslag die bestaat uit ijskristallen. Sneeuw ontwikkelt zich uit waterdeeltjes die hoog in de atmosfeer beneden hun vriespunt afkoelen, en vervolgens als gekristalliseerde vlokken neervallen. Op de grond kan de sneeuw accumuleren en andere fysische veranderingen ondergaan. Sneeuw kan grote effecten hebben op de samenleving. Het kan overlast geven in het verkeer en de landbouw, maar maakt daarnaast diverse sportactiviteiten mogelijk. Sneeuw is in gematigde streken vaak seizoensafhankelijk en beïnvloedt de ecologie van natuurgebieden. (Lees verder) |
Brandenburgse Concerten is de bijnaam die de Duitse musicoloog en Bachbiograaf Philipp Spitta (1841-1894) heeft gegeven aan een verzameling van zes concerten in verschillende, wisselende instrumentale bezettingen (BWV 1046-1051). Johann Sebastian Bach droeg deze concerten op 24 maart 1721 op aan Christian Ludwig, markgraaf van Brandenburg. Zelf gaf hij zijn verzameling de algemene naam Six Concerts avec plusieurs instruments (Frans: "Zes concerten met meerdere instrumenten"). (Lees verder) |
Noravank is een klooster, gelegen in een kloof bij het plattelandsdorpje Areni in Zuid-Armenië. Het klooster werd gebouwd op de plaats waar eerst een kerk uit de 9e en 10e eeuw stond en herbouwd in de 12e eeuw, maar dateert voornamelijk uit de 13e en 14e eeuw, toen het een mausoleum van de Orbelian-familie werd. Dit belangrijke Armeense religieuze en culturele centrum, dat beroemd werd om zijn scriptorium, was tot in de 19e eeuw in gebruik als een van de residenties van de bisschoppen van Syunik. De belangrijkste kerk van het klooster, de St. Johannes de Doper (Sourp Karapet), heeft aan de voorzijde een gavit en aan de zijkant bevindt zich de kerk van St. Gregorius (Sourp Grigor). Bij deze groep behoorde ook nog de kerk van de Heilige Moeder Gods (Sourp Astvatsatsin), de ruïnes van diverse bouwwerken, verschillende 'chatsjkar' (gedenkstenen) en vestingmuren uit de 17e en 18e eeuw. (Lees verder) |
Titan of Saturnus VI is de grootste maan van Saturnus en, na Ganymedes, de grootste van het zonnestelsel. Met een diameter van 5151 km is hij groter dan de planeet Mercurius. Christiaan Huygens ontdekte Titan op 25 maart 1655 met behulp van een telescoop die zijn broer Constantijn had gebouwd. Huygens noemde de maan Saturni Luna, oftewel kortweg "Saturnusmaan". De Engelsman John Herschel doopte de maan in 1847 om tot "Titan". (Lees verder) |
De romantiek is een stroming binnen de westerse schilderkunst die deel uitmaakte van een bredere romantische cultuurbeweging in Europa. Haar bloeiperiode kan gedateerd worden tussen het einde van de achttiende eeuw en het midden van de negentiende eeuw. De kenmerken van de romantische schilderkunst verschilden per land, maar hadden als rode draad de nadruk op de verbeeldingskracht en de subjectieve beleving en uitdrukking van de individuele kunstenaar. Enkele bekende romantische kunstenaars zijn de Zweed Caspar David Friedrich, de Engelsman John Constable en de Fransman Eugène Delacroix. Hun onderlinge verschillen in werkstijl zijn exemplarisch voor de diversiteit waarin de stroming zich binnen verschillende landen en regio's ontwikkelde. (Lees verder) |
De Haagse School was een beweging van gelijkgestemde Nederlandse kunstschilders die grofweg tussen 1860 en 1900 in Den Haag werkten, dan wel anderszins verbonden waren met de residentiestad. De leden zetten zich af tegen de romantische traditie die rond het midden van de negentiende eeuw hoogtij vierde in de Hollandse schilderkunst en die de werkelijkheid idealiseerde. De schilders van de Haagse School, onder wie Jozef Israëls, de gebroeders Jacob en Willem Maris, Willem Roelofs, Constant Gabriël, Hendrik Willem Mesdag en Anton Mauve, streefden een realistische weergave na. Kenmerkend was dat die weergave tevens een spiegel probeerde te zijn van de gemoedstoestand van de kunstenaar. Ze bewonderden de Franse kunstenaars van de School van Barbizon, die net als zij zoveel mogelijk in de open lucht werkten. De onderwerpen die ze kozen waren typisch "Hollands": polders, rivierlandschappen, koeien, schapen, molens, visserstaferelen, bomschuiten en bovenal: grote wolkenpartijen. De weergave van het licht en de atmosfeer stond centraal. (Lees verder) |
Madagaskardaggekko's (Phelsuma) zijn een geslacht van hagedissen die behoren tot de gekko's en de familie Gekkonidae. Alle soorten zijn, in tegenstelling tot de meeste andere gekko's, overdag actief. Ze leven op of nabij Madagaskar. Een aantal soorten is uitgezet in verschillende delen van de Verenigde Staten, zoals op Hawaï en in de staat Florida. Madagaskardaggekko's leven in vochtige bossen, vaak in tropische regenwouden of vochtige bergbossen. Alle soorten zijn omnivoor en leven van zowel kleine dieren als nectar uit bloemen. De madagaskardaggekko's zijn ook hiermee een uitzondering, de meeste andere gekko's zijn strikt carnivoor. (Lees verder) |
De Decamerone (ondertitel: Prencipe Galeotto) is een verzameling van honderd verhalen die de Italiaanse dichter en geleerde Giovanni Boccaccio schreef, waarschijnlijk in de periode 1349–1360. Dit middeleeuws werk wordt als zijn meesterwerk beschouwd en geldt stilistisch als een van de mooiste werken uit de Italiaanse literatuur. De Decamerone bestaat uit honderd novellen, verteld door drie mannen en zeven vrouwen tijdens een veertien dagen durend verblijf op een buitenplaats, op de vlucht voor de pest die in Florence woedt, die in de inleiding beeldend beschreven wordt. De titel zelf is een samenstelling van de twee Griekse woorden δέκα, deka (tien), en ἡμέρα, hemera (dag), en verwijst naar de tien dagen waarop verhalen verteld worden. De vrijdag werd doorgebracht met gebed en ook de zaterdag werden er geen verhalen verteld omdat de dames die dag besteedden aan hun toilet. De naam die Boccaccio aan zijn werk gaf was waarschijnlijk geïnspireerd door Hexameron, een titel die frequent gebruikt werd voor theologische werken die de schepping in zes dagen als onderwerp hadden. (Lees verder) |
Het grafmonument Van Gorkum-Van Aefferden, beter bekend als "graf met de handjes", op de begraafplaats nabij de Kapel in 't Zand is een monumentaal dubbel grafmonument in de Nederlandse stad Roermond. De uit Amsterdam afkomstige Jacobus Warnerus Constantinus van Gorkum (1809-1880) was cavaleriekolonel en militie-commissaris in Limburg. Hij trouwde in 1842 met de Roermondse jonkvrouw Josephina Carlina Petronella Hubertina van Aefferden (1820-1888), lid van de familie Van Aefferden. Het was door hun achtergrond een gemengd huwelijk. Van Gorkum werd na zijn overlijden op het protestantse deel van de begraafplaats begraven. Zijn weduwe wilde bij hem begraven worden, maar kon als katholiek niet in ongewijde grond worden begraven. De oplossing werd gevonden in een dubbelgraf, aan beide zijden van de muur, de graftekens verbonden door twee handen die over de muur in elkaar grijpen. (Lees verder) |
België in de Tweede Wereldoorlog Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd België bezet door Nazi-Duitsland. De bezetting begon met de inval op 10 mei 1940 en duurde tot de uiteindelijke bevrijding vanaf begin september 1944 tot aan het laatste deel op 1 oktober 1944. Later werd nog een deel opnieuw bezet tijdens het Ardennenoffensief. (Lees verder) |
In 1982 was het militaire regime in Suriname twee jaar aan de macht. In het diepste geheim voorbereid, werd onder leiding van Soerinder Rambocus op 11 maart een coup ondernomen, met als doel de democratie te herstellen. Voormalig couppleger Wilfred Hawker werd in de vroege ochtend uit de gevangenis gehaald en sloot zich bij Rambocus aan. Zes pantserwagens werden buitgemaakt en in de media werd de overwinning al geproclameerd. Een van de tegencoupplegers liep echter over naar het kamp van Bouterse en wist drie pantserwagens aan de legerleiding over te dragen. Het tij keerde zich en de strijd werd op de tweede dag opgegeven. De tegencoup had zijn weerslag op de samenleving en verdeelde het leger, met repressie en afrekeningen tot gevolg. (Lees verder) |
Op het Atari-computerspelkerkhof in Alamogordo te New Mexico werd in 1983 een groot aantal onverkochte spelcartridges en spelconsoles begraven. Jarenlang werd verondersteld dat er onder andere zo'n 3,5 miljoen cartridges van het geflopte E.T.-spel en mogelijk ook miljoenen van het overgeproduceerde Pac-Man-spel voor Atari 2600 waren gedumpt. Hoewel het verhaal lange tijd werd afgedaan als een verzinsel, werd op 26 april 2014 bekendgemaakt dat er bij een opgraving wel degelijk Atari-cartridges waren gevonden. Deze werden destijds begraven door voormalig Atari-medewerker James Heller, die de opdracht kreeg van het bedrijf om 750.000 cartridges zo snel en goedkoop als mogelijk te lozen. (Lees verder) |
De metro van Berlijn, in het Duits U-Bahn genoemd, een afkorting van Untergrundbahn, is een van de belangrijkste vervoermiddelen van de Duitse hoofdstad Berlijn. Samen met de S-Bahn (Stadtbahn, een netwerk van regiotreinen) vormt de metro de basis van het snelle openbaar vervoer in de stad, dat aangevuld wordt door tram- en stadsbuslijnen. Terwijl het eerste metrotraject, geopend in 1902, zich op hooggebouwde spoorwegen met viaducten bevond (Hochbahn), legde men de latere lijnen hoofdzakelijk aan in tunnels. Het huidige net bestaat uit tien lijnen, heeft een lengte van ruim 146 kilometer en telt 173 stations. (Lees verder) |
Suske en Wiske is een Belgische stripreeks die is bedacht door Willy Vandersteen en jarenlang door hemzelf getekend werd. Later werd de strip voortgezet door achtereenvolgens Paul Geerts, Marc Verhaegen en het duo Luc Morjaeu en Peter Van Gucht van Studio Vandersteen. Kenmerkend zijn de bijzondere humor, plotselinge wendingen en twee personages die respectievelijk slim en kordaat zijn. Het werd een van de populairste stripseries in Vlaanderen en een van de Vlaamse strips die ook in Nederland erg populair is geworden. De serie loopt sinds 1945. Daarmee is het de langstlopende stripreeks van in ieder geval de Benelux, en mogelijk wereldwijd. (Lees verder) |
.jpg)
Alle dagen
| januari | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| februari | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 |
| maart | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| april | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
| mei | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| juni | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
| juli | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| augustus | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| september | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
| oktober | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| november | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
| december | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |