Tussenstaat van het stervensproces

In de teksten van het Tibetaans boeddhisme verstaat men onder de Tussenstaat van het Stervensproces (Tibetaans: Chikai-Bardo), het moment van sterven en het ontbinden van het grondstoffelijk lichaam. De tijd tussen het moment waarop het stervensproces inzet tot het moment dat de geest het lichaam verlaat en de scheiding van lichaam en geest een feit is.

Volgens de hoogste tantra yoga lossen op het moment van de dood de vijf basiselementen, waaruit het lichamelijk bestaan, te weten, vlees, lichaamsvochten, lichaamswarmte, ademhaling en lichamelijk gestel, geleidelijk, de een na de ander, in elkaar op. Omdat de vijf innerlijke elementen, volgens boeddhisten, overeenkomen met de vijf uiterlijke elementen: aarde, water, vuur, wind en ether wordt dit in de teksten als volgt beschreven: Aarde lost op in water, water in vuur, vuur in lucht, lucht in ether en ether in bewustzijn. Dit oplossen wordt in het Tibetaans Thimrim genoemd.

In de geest van de stervende doen zich tijdens dit proces acht opeenvolgende verschijningen voor: eerst luchtspiegelingen, dan volgen flarden rook, dan 'vuurvliegjes', vervolgens een diffuus gloeiend licht, dan een wit schijnsel dat lijkt op een heldere avondhemel, dan rode glans, dan zwarte volledige duisternis en ten slotte het heldere licht van de dood zelf.

Het laatste bezit volgens Tibetaanse boeddhisten een enorm potentieel. Indien men het bewust en zonder angst beleeft, kan een transformatie optreden, een diep inzicht in het wezen der dingen. Met andere woorden: men bereikt verlichting.

Het Chikai-Bardo wordt gedetailleerd beschreven in het Tibetaans dodenboek.

Literatuur

• Bardo Thödol: het Tibetaans Dodenboek, Uitgeverij Kosmos, Utrecht, 1992, ISBN 902151916X
• Het Tibetaans dodenboek: De grote bevrijding door horen in de bardo, Uitgeverij Servire Utrecht, 1991, ISBN 9021535084
• Lama Lodö, Bardo: De weg van dood en wedergeboorte, Uitgeverij De Driehoek Amsterdam, 1989, ISBN 906030456X
• Robert Hartzema & Marjan Möller, De spontane bevrijding in leven en sterven, 2016, ISBN 97890-6350-109-9