Toevaans

Het Toevaans of het Toeviens (тыва дыл, tьʙa dьl) is een Turkse taal die wordt gesproken in de Russische deelrepubliek Toeva en in Mongolië.

Toevaans тыва дыл
Gesproken in	Rusland  Mongolië  China
Vitaliteit	potentieel bedreigd
Sprekers	283.400
Taalfamilie	Altaïsch (omstreden) Turks Siberisch Toevaans
Alfabet	cyrillisch
Officiële status
Officieel in	Rusland Toeva
Taalcodes
ISO 639-1	-
ISO 639-2	tyv
ISO 639-3	tyv
Portaal    Taal

Media afspelen

Een spreker van het Toevaans.

Verspreiding

In de Russische deelrepubliek Toeva is het Toevaans nog steeds de overheersende omgangstaal. Het behoud van de taal wordt in de hand gewerkt door de relatieve ontoegankelijkheid van de streek. Behalve de orale traditie is er ook een moderne Toevaanse literatuur. Er worden boeken en kranten gepubliceerd en er zijn televisieprogramma's, webpagina's en popmuziek in het Toevaans.

Klankleer

Medeklinkers

		labiaal	alveolaar	palataal	velaar
nasaal		m	n		ŋ
plosief	lenis	p	t		ɡ
	fortis	pʰ	tʰ		k
affricaat			t͡s	t͡ʃ
fricatief	steml.	f	s	ʃ	x
	stemh.		z	ʒ
tremulant			ɾ
approximant		ʋ	l	j

Klinkers

		kort		lang		sleeptoon
		hoog	laag	hoog	laag	hoog	laag
voor	ongerond	i	e	iː	eː	ì	è
	gerond	y	ø	yː	øː	ỳ	ø̀
achter	ongerond	ɯ	a	ɯː	aː	ɯ̀	à
	gerond	u	o	uː	oː	ù	ò

Schrift

Sinds 1943 wordt het Toevaans geschreven in het cyrillisch, ter vervanging van het Latijnse alfabet dat sinds 1930 in gebruik was. Daarvoor werd het Mongoolse schrift gebruikt.

Cyrillisch alfabet
(1943-heden)

А а	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё	Ж ж
З з	И и	Й й	К к	Л л	М м	Н н	Ң ң
О о	Ө ө	П п	Р р	С с	Т т	У у	Ү ү
Ф ф	Х х	Ц ц	Ч ч	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ	Ы ы
Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

Latijns alfabet
(1930-1943)

A a	B ʙ	C c	D d	E e	F f	G g	Ƣ ƣ
H h	I i	J j	Ɉ ɉ	K k	L l	M m	N n
Ꞑ ꞑ	O o	Ө ө	P p	R r	S s	Ş ş	T t
U u	V v	X x	У y	Z z	Ƶ ƶ	Ь ь

Tekstvoorbeeld

De onderstaande tekst is een uittreksel uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in het Toevaans.

Nederlands	Toevaans	Romanisatie
Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen.	Бүгү кижилер хостуг база мөзүзү болгаш эргелери дең кылдыр төрүттүнер. Оларга угаансарыыл болгаш арын-нүүр бердинген болур болгаш олар бот-боттарынга акы-дуңмалышкы хамаарылганы көргүзер ужурлуг.	Pygy kiƶiler xostuƣ paza mөzyzy polgaş ergeleri deꞑ kьldьr tөryttyner. Olarga ugaansarььl polgaş arьn-nyyr perdingen polur polgaş olar pot-pottarьnga akь-duꞑmalьşkь xamaarьlganь kөrgyzer uƶurluƣ.

Turkse talen

Ogoers: Tsjoevasjisch · Bolgar · Chazarisch Oeigoers: Gökturks · Chagatai · Oezbeeks · Oeigoers · Äynu · Lop · Ili Kiptsjaaks: Kazachs · Kirgizisch · Tataars · Altajs · Basjkiers · Karatsjaj-Balkaars · Karakalpaks · Koemuks · Nogais · Karaïm · Koemaans · Krymtsjak · Baraba · Krim-Tataars Ogoezisch: Turks · Azerbeidzjaans · Turkmeens · Gagaoezisch · Osmaans · Balkan-Turks · Horasan-Turks · Petsjenegisch · Qashqai · Salar · Afsjarisch · Iraaks-Turkmeens Khalaj: Khalaj Siberisch: Chakassisch · Dolgaans · Jakoets · Toevaans · Tsjoelyms · Fuyu-Kirgizisch · Sjor · Tofa · Yugur Mogelijk verwante talen en families: Altaïsche talen · Oeraalse talen · Mongools · Toengoezisch · Koreaans · Japanse talen

Zie de Toevaanse uitgave van Wikipedia.