Koninklijk Theater Tuschinski

bioscoop in Amsterdam, Nederland
(Doorverwezen vanaf Theater Tuschinski)

Koninklijk Theater Tuschinski is een bioscoop met zes zalen in de Reguliersbreestraat in Amsterdam. Het is een van de dertig bioscopen in Nederland van Pathé. In 2021 riep Time Out het uit tot mooiste bioscoop ter wereld.[1]

Koninklijk Theater Tuschinski
Koninklijk Theater Tuschinski
Opgericht door Abraham Tuschinski
Opening 28 oktober 1921
Adres Reguliersbreestraat 26-34,
Amsterdam
Aantal zalen 6 zalen
Totale capaciteit 1431 stoelen
Ontworpen door Hijman Louis de Jong
Onderdeel van Pathé
Website
Portaal  Portaalicoon   Film
Première bij Theater Tuschinski

Het gebouw bewerken

Het theater werd in opdracht van Abraham Tuschinski gebouwd en werd op 28 oktober 1921 geopend.[2][3] Het gebouw is een ontwerp van de architect Hijman Louis de Jong. Theater Tuschinski werd gebouwd in enkele verschillende stijlen, waaronder Amsterdamse School, jugendstil en art deco. De kosten voor de bouw bedroegen ongeveer vier miljoen gulden.

De rijk gedecoreerde gevel in de opvallende, geheel eigen bouwstijl is geheel bekleed met geglazuurde tegels en keramische sculpturen, her en der verfraaid met smeedijzeren decoraties en lampen van de hand van Barend Jordens. De oosters aandoende architectuur van de voorgevel had met zijn markante torens een adverterende functie: het was bedoeld om het publiek binnen te leiden in een illusoire wereld, waar het weelderige interieur diende als passende omgeving voor de aanstonds onder begeleiding van filmorgel en theaterorkest getoonde filmbeelden en variéténummers.

Niet alleen op bouwkundig en decoratief gebied werd het theater heel bijzonder. Ook de elektrotechnische installatie was zijn tijd vooruit en met het revolutionaire verwarmings- en ventilatiesysteem werd op alle plekken in het theater de temperatuur gelijk gehouden.

Bij het ontwerpen van de grote zaal is de cabine voor de filmprojector vergeten. In eerste instantie werd daarom van achter het scherm geprojecteerd. Sinds januari 1922 is er een projectiecabine helemaal bovenin op de derde verdieping. De projectie vindt hierdoor plaats onder een extreem schuine hoek, waardoor een vertekend beeld ontstaat (keystone effect ofwel trapeziumeffect) dat aan de bovenkant ook niet helemaal scherp is (er wordt scherpgesteld op de ondertitels). Ondanks het maskeren met de zwarte doeken (waardoor een deel van het beeld verloren gaat) zijn de schuine zijkanten van het beeld regelmatig zichtbaar. In april 2023 is er een nieuwe projector geplaatst, deze is digitaal afgestemd waardoor er geen schuine zijkanten meer zichtbaar zijn.

In de Tweede Wereldoorlog werd het Tuschinski Theater door Duitsers bezet, nadat een onbekende een Nederlandse en Britse vlag op de gevel had gehangen op 31 augustus 1940, vanwege de verjaardag van koningin Wilhelmina. De naam Tuschinski werd op 1 november 1940 van de gevel gehaald en vervangen door "Tivoli".[4] In de volksmond was 'Tivoli' een acroniem voor 'Tuschinski Is Verkocht Of Liever Ingepikt'.[5] In deze periode werden er enkel nog Duitse producties getoond. Directeur Abraham Tuschinski werd in 1942 in Auschwitz vergast. Na de bevrijding werd op 29 juli 1945 de naam Tuschinski Theater weer op de gevel gezet.

In de periode 1998-2002 vond een restauratie plaats - eerst van het exterieur, daarna van het interieur. Uitgangspunt van deze restauratie was het filmtheater zoals dat door Abraham Tuschinski gebouwd was.

Op 28 oktober 2021, het honderdjarig bestaan van het theater, kreeg Tuschinski het Predicaat Koninklijk.[6]

Bioscoop bewerken

De bioscoop bestaat uit twee gedeeltes die met elkaar verbonden zijn. De hoofdingang bevindt zich op Reguliersbreestraat 26-28, in dit oorspronkelijke gedeelte bevinden zich drie zalen:

  • Zaal 1 - "Grote zaal" - 736 stoelen, verdeeld over drie verdiepingen. Het 1e en 2e balkon zijn niet voor alle voorstellingen in gebruik.
  • Zaal 2 - boven - 114 stoelen
  • Zaal 3 - achterin - 57 stoelen

Op Reguliersbreestraat 34 bevindt zich een tweede ingang. In dit gedeelte, dat oorspronkelijk werd aangeduid als Pathé Arthouse (de voormalige Nöggerath-bioscoop), bevinden zich drie zalen:

  • Zaal 4 - beneden - 88 stoelen
  • Zaal 5 - boven - 60 stoelen
  • Zaal 6 - boven - 83 stoelen

Over het algemeen draaien er films die veel publiek trekken. Als er een film in première gaat in Nederland wordt vaak de grote zaal daarvoor gebruikt en wordt de rode loper uitgerold. Het Wurlitzer theaterorgel onder het toneel in de grote zaal is in 2011 gerestaureerd door de Nederlandse Orgel Federatie, die in ruil voor het onderhoud jaarlijks een aantal orgelconcerten geeft.[7] In oktober 2012 werd het geluidssysteem vernieuwd en in 2014 de stoelen.

In de kleinere zalen draaien zowel PAC-films (Pathé Alternative Cinema) als ook de gewone middle of the road-films. Tuschinski wordt ook geregeld gebruikt voor (bedrijfs)evenementen, congressen en documentaire- en filmfestivals, zoals IDFA.

Varia bewerken

Literatuur bewerken

Externe links bewerken

Zie de categorie Tuschinski Theater van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.