Thérèse Schwartze

Thérèse Schwartze (Amsterdam, 20 december 1851 – aldaar, 23 december 1918) was een Nederlandse portretschilderes.

Thérèse Schwartze
Zelfportret (1917), Rijksmuseum Amsterdam
Persoonsgegevens
Geboren	Amsterdam, 20 december 1851
Overleden	Amsterdam, 23 december 1918
Geboorteland	Nederland
Nationaliteit	Nederland
Beroep(en)	kunstschilder
Signatuur
Oriënterende gegevens
Jaren actief	1866 - 1918
RKD-profiel
Portaal    Kunst & Cultuur

Leven en werk

De schilderes Thérèse Schwartze in haar atelier, Prinsengracht 1021, Amsterdam, 1903.

Therese Schwartze en haar Nicht Lizzy Ansingh, in Artis, 1915.

Nieuwe Ooster begraafplaats, graf Thérèse Schwartze

Schwartze behoorde tot een artistieke familie. Haar vader Johann Georg Schwartze was schilder, haar zuster Georgine was beeldhouwster en de dochters van haar zuster Clara Theresia, Lizzy Ansingh en Thérèse Ansingh werden eveneens kunstschilderessen. Zij trouwde in 1906 met de hoofdredacteur van het Algemeen Handelsblad, Anton van Duyl.

Thérèse werd aanvankelijk opgeleid door vader Schwartze, die haar ook haar eerste opdrachten toespeelde. Omdat de kunstacademies nog niet toegankelijk waren voor meisjes, stuurde hij haar voor dure privélessen eerst naar Franz von Lenbach in München en vervolgens naar Jean-Jacques Henner te Parijs. Daar won ze in 1889 met een inventief Zelfportret in olieverf de gouden medaille op de Internationale Tentoonstelling.

Ze portretteerde onder meer leden van de Nederlandse koninklijke familie. De bekendheid die ze hierdoor verkreeg, leidde tot steeds meer opdrachten. Diverse van haar werken bevinden zich in het Rijksmuseum en in het Joods Historisch Museum te Amsterdam.

Op 22 juli 1918 stierf haar echtgenoot, Anton van Duyl. Voor Schwartze, die zelf een zwakke gezondheid had en dat voor iedereen probeerde te verbergen, was het overlijden van haar echtgenoot een klap die ze niet te boven zou komen. Rouw en verdriet waren haar deel. Daarbij ging haar gezondheid snel achteruit totdat zij zelf aan een plotseling opgekomen ziekte op 23 december 1918 overleed.

In 1921 vernoemde Amsterdam zowel een plein als straat naar haar, het Thérèse Schwartzeplein en de Thérèse Schwartzestraat. Ze is oorspronkelijk begraven op Zorgvlied. Haar graf en grafmonument zijn later verplaatst naar de Nieuwe Ooster begraafplaats te Amsterdam. Dit grafmonument komt voor in de film 'De Prooi' van Vivian Pieters uit 1985. Diemen vernoemde in 2022 in de wijk Holland Park een park naar haar.

Een portret van haar door Lizzy Ansingh is te vinden in het Luther Museum Amsterdam (gebouw Wittenberg) waar haar zus Georgine Schwartze regentes was.

Thérèse Schwartze Prijs

Een half jaar na haar overlijden werd de Thérèse van Duyl-Schwartze Stichting opgericht die zich onder meer inzet voor de Nederlandse portretkunst. Sinds 1920 reikt de stichting de Thérèse Schwartze Prijs uit aan een portretkunstenaar.

Werken (selectie)

Zie Lijst van werken van Thérèse Schwartze voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Collectie Amsterdam Museum

• De zes dochters Boissevain (1916)

Collectie Museum Van Loon

• Louise van Loon-Borski (1867)
• Jacoba Johanna Borski-van Hoey Smit (1867)
• Hendrik Maurits van Loon (1890)

Collectie Joods Historisch Museum

• Joodse antiekhandelaar
• Portret van Mozes de Vries van Buren
• Portret van Abraham Carel Wertheim
• Portret van P.M. Wertheim-Wertheim

Collectie Museum De Lakenhal

• Mijne huisgenooten (1915)

Collectie Rijksmuseum

Portret van Lizzy Ansingh, schilderes

• Portret van Dr. J.L. Dusseau (1870)
• Jonge Italiaanse vrouw met de hond Puck (1879)
• Portret van Peter Marius Tutein Nolthenius (1879/1880)
• Portret van Frederik Daniël Otto Obreen (1883)
• Drie meisjes uit het Amsterdamse Burgerweeshuis (1885)
• Portret van Pierre Cuypers (1885)
• Portret van Alida Elisabeth Grevers (1889)
• Portret van Petrus Jacobus Joubert (1890)
• Portret van Paul Joseph Constantin Gabriël (1899)
• Portret van Amelia Eliza van Leeuwen (1900)
• Portret van Lizzy Ansingh (1902)
• Portret van Maria Catharina Josephine Jordan (1902)

Collectie Universiteit Leiden

Antoine Paul Nicolas Franchimont als Leids hoogleraar (portret uit 1899 door Thérèse Schwartze). Collectie Universiteit Leiden

• Tekeningen: Jongenskop, Kop van een onbekend meisje, Oude heer met kalotje, Naakt jong meisje, Studie van een klein meisje
• Portret van prof. Adriaan Heynsius (1883)
• Portret van prof. Gustaaf Schlegel (c.1900)
• Portret van prof. Antoine Paul Nicolas Franchimont (1899)
• Portret van prof. Michael Jan de Goeje (c.1905)
• Portret van prof. Petrus Johannes Blok (1914)

Tentoonstellingen

• Museum Paul Tetar van Elven Delft 2021
• Museum Van Loon Amsterdam 2011
• Museum de Fundatie Kasteel het Nijenhuis Wijhe 2011
• Slot Zeist 1990
• Kunsthandel Van der Ven en Van der Ven Den Bosch 1976
• Arti et Amicitiae Amsterdam 1952
• Stedelijk Museum Amsterdam 1919: overzichts-tentoonstelling van het werk van Schwartze n.a.v. haar overlijden op 23 dec. 1918
• Arti et Amicitiae Amsterdam 1915
• Kunsthandel Frans Buffa en Zonen, Kalverstraat 39, Amsterdam 1897, 1914, 1915
• Panoramagebouw Plantage Middenlaan Amsterdam 1890

Literatuur

• Hollema, Cora en Kouwenhoven, Pieternel:Thérèse Schwartze Painting for a Living . Amsterdam 2015 ISBN 9789082406405. www.thereseschwartze.com
• Kloek, E., 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis. Nijmegen Vantilt 2013 ISBN 9789460041204, Nummer 786
• Lith, Wendy van en Montijn, Ileen: Thérèse Schwartze (1851-1918) De Nederlandse fine fleur geportretteerd Uitgeverij Waanders, Zwolle 2011. ISBN 9789040077234
• Hollema, Cora: Thérèse Schwartze (1851-1918) - haar klant was koning. - [herz. uitg.]. Uitgeverij Walburg Pers, Zutphen 2010. - 160 p. ISBN 978-90-5730-713-3. 1e dr.:
• Van der Stighelen, Katlijne, Vrouwenstreken: onvergetelijke schilderessen uit de Lage Landen. - Tielt : Lannoo, 2010. - 255 p. - ISBN 978 90 209 8870 3
• Van der Stighelen, K., Westen, M., Elck zijn waerom: Vrouwelijke kunstenaars in België en Nederland, 1500-1950. Antwerpen Ludion 1999 ISBN 9055442712 blz. 262-266, 94, 99
• Hollema, Cora en Kouwenhoven, Pieternel: Thérèse Schwartze (1851-1918) - een vorstelijk portrettiste. Uitgeverij Walburg pers, Zutphen 1998. - 144 p. ISBN 90-5730-026-5
• Borzello, F., Kijken naar onszelf. Zelfportretten van vrouwen. Alphen IKOB 1998 ISBN 9061138523 blz. 118-119
• Wilhelm, Martin: Thérèse van Duyl-Schwartze (1851-1918) - een gedenkboek. Scheltema en Holkema's boekhandel, Amsterdam, 1921

Zie ook

• Women Painters of the World

Mediabestanden

Zie de categorie Thérèse Schwartze van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

• Joods Historisch Museum: Thérèse Schwartze
• Biografische gegevens bij het RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis