Tetritskaro (gemeente)
Tetritskaro (Georgisch: თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტი, Tetritskaros moenitsipaliteti) is een gemeente in het zuiden van Georgië met ruim 23.000 inwoners (2023) en een oppervlakte van 1.174 km², gelegen in de regio Kvemo Kartli. De gelijknamige stad is het bestuurlijk centrum van de gemeente die voor het grootste deel in het Kvemo Kartli-plateau is gesitueerd.
Gemeente in Georgië 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Locatie in Georgië | |||
| |||
| Geografie | |||
| Regio | Kvemo Kartli | ||
| Hoofdplaats | Tetritskaro | ||
| Oppervlakte | 1174.5 km² [1] | ||
| Hoogste punt | Kldekari (2017 m) | ||
| Coördinaten | 41° 38′ NB, 44° 29′ OL | ||
| Bevolking | |||
| Inwoners (2023) | 23.038 [2] (19,6 inw./km²) | ||
| Etniciteit (2014) | Georgisch (82,5%) Azerbeidzjaans (7,3%) Armeens (7,2%) Russisch (1,3%) Grieks (0,8%) Osseets (0,4%) | ||
| Religie (2014) | Orthodox (84,3%) Islam (10,9%) Armeens-Orthodox (2,7%) Jehova (0,5%) | ||
| Bestuur | |||
| Burgemeester | Giorgi Tsiklaoeri (2021-) | ||
| Overige informatie | |||
| Eerdere namen | Agboelachi (1930 - 1940) | ||
| Tijdzone | UTC+4 | ||
| Website | tetritskaro.gov.ge | ||
| Tetritskaro in Kvemo Kartli | |||
  | |||
| Foto's | |||
| |||
| Samsjvildekloof | |||
| |||
Geschiedenis bewerken
Na het uiteenvallen van Koninkrijk Georgië in de 15e eeuw behoorde het gebied van de gemeente tot het Koninkrijk Kartli, dat in 1762 overging in het Koninkrijk Kartli-Kachetië. In de tussentijd kwam het gebied met de Vrede van Amasya in 1555 in Safavidisch Perzisch gecontroleerd gebied te liggen.[4] In de 18e eeuw worstelde het Koninkrijk Kartli-Kachetië zich los van de Perzische overheersing. In de 18e eeuw was het gebied regelmatig het slachtoffer van agressieve Ottomaanse en Perzische invallen wat leidde tot ontvolking. Door het in 1784 gesloten Verdrag van Georgiejevsk tussen Kartli-Kachetië en het Russisch Rijk werd het koninkrijk uiteindelijk vanaf 1801 Rusland ingelijfd.[5]
De Russisch-Turkse Oorlog in 1828-1929 leidde tot de vestiging van Pontische Grieken en Armeniërs vanuit het Ottomaanse Rijk naar met name Tsalka, maar ook Tetritskaro na de Krimoorlog (1853-1856).[6] Daarnaast emigreerden Duitsers in de 19e eeuw naar dit gebied. Deze Kaukasusduitsers stichtten verschillende koloniën, waaronder in 1818 Elisabethtal, het huidige Asoereti in de gemeente Tetritskaro.
Het gebied lag tussen 1804 en 1930 administratief in het Oejezd Tiflis, dat in de periode 1840-1846 in het Gouvernement Georgië-Imeretië lag en na splitsing van dat Gouvernement in het Gouvernement Tiflis kwam te liggen.[7][8] Na de Sovjet verovering van de Democratische Republiek Georgië in 1921 en de administratieve hervorming in 1930 werd het rajon Agboelachi gevormd (de toenmalige naam voor Tetritskaro) en kreeg het de huidige omvang. In 1940 veranderde de naam in de Georgische vertaling, Tetri-Tskaro.[9] Na de onafhankelijkheid van Georgië werd het district in 1995 ingedeeld bij de nieuw gevormde regio (mchare) Kvemo Kartli, en is het in 2006 omgevormd naar gemeente.
Geografie bewerken
Tetritskaro grenst aan acht gemeenten, te weten in het westen en zuidwesten aan de gemeenten Tsalka en Dmanisi, in het zuiden aan Bolnisi, in het zuidoosten aan Marneoeli, en in het oosten aan Gardabani. Dan in het oosten nog de hoofdstad Tbilisi, in het noordoosten Mtscheta (regio Mtscheta-Mtianeti), en in het noorden ten slotte aan Kaspi (regio Sjida Kartli.
Lavaplateau bewerken
De gemeente bestaat geografisch voor een groot deel uit het Kvemo Kartli Lava Plateau, dat een van west naar oost geleidelijk aflopende hoogte heeft 1.500 - 500 meter boven zeeniveau.[10] Er liggen met name in de westelijke helft heuvelruggen in het landschap met een relatieve hoogte tot 500 meter boven de hoogvlakte.
De Chrami is de belangrijkste rivier in de gemeente, die de westelijke en zuidelijke grens vormt. Deze rivier stroomt door een ruim 200 meter diepe kloof door het Kvemo Kartli Plateau, de Samsjvilde canyon. In west-oost richting stromen nog enkele andere rivieren door de gemeente. Aan de noordzijde wordt de gemeente begrensd door het Trialetigebergte, terwijl de heuvels in de westkant de overgang vormen naar het hogere Dzjavacheti Plateau dat onderdeel is van het Armeens Hoogland. De hoogste bergtoppen van de gemeente komen nauwelijks boven de 2.000 meter boven zeeniveau uit. De hoogste plek in de gemeente is de Kldekari in het noordwesten aan de rand van het nationaal park Algeti, waar het gelijknamige middeleeuwse fort bovenop staat.
Demografie bewerken
Begin 2023 telde de gemeente Tetritskaro 23.038 inwoners,[2] een stijging van 9% ten opzichte van de volkstelling van 2014. Het aantal inwoners in de hoofdplaats Tetritskaro steeg met 43% in diezelfde periode. Na de val van het communisme kreeg de gemeente Tetritskaro te maken met een flinke bevolkingsdaling tot medio 2002. Er woonden veel Pontische Grieken die na 1989 emigreerden. Daarna stabiliseerde het bevolkingsaantal en is er sindsdien sprake van een lichte toename dat vooral op conto van het gemeentelijk centrum Tetritskaro komt.
| Bevolkingsontwikkeling van de gemeente Tetritskaro | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1897 | 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002[11] | 2014 | 2021 | 2022 | ||||||||
| Gemeente Tetritskaro | - | - | - |  39.150 |
 36.945 |
34.593 |
36.432 |
25.354 |
21.127 |
22.236 |
 23.038
| |||||||
| Tetritskaro [12] | - | - | 2.156 |
5.564 |
6.896 |
7.281 |
8.692 |
4.041 |
3.093 |
3.771 |
4.427
| |||||||
| Manglisi (daba) | - | 2.883 | 3.528 |
4.333 |
3.757 |
3.797 |
4.013 |
2.752 |
1.441 |
1.698 |
1.689
| |||||||
| Verantwoording data: Bevolkingsstatistiek Georgië 1897 tot heden.[13][14][15][16] Noot:[11] | ||||||||||||||||||
Etniciteit bewerken
Tetritskaro had in het verleden een grote Griekse gemeenschap, wat zijn oorsprong had in de 19e eeuwse migratie van Pontische Grieken naar voornamelijk buurgemeente Tsalka. In de jaren 70 en 80 van de 20e eeuw woonden er ongeveer 7.500 - 8.500 Grieken in Tetritskaro, wat ruim 20% van de bevolking was. Het aantal Grieken nam na de val van het communisme drastisch af vanwege emigratie naar Griekenland. Anno 2014 woonden er minder dan 200 Grieken in Tetritskaro, wat dus nog geen 1% van de bevolking was. In de 19e eeuw emigreerden ook Duitsers naar dit gebied, die enkele dorpen stichtten.
.jpg)
Tetritskaro was etnisch divers gedurende de Sovjet-periode met substantiële groepen etnische minderheden. Georgiërs waren weliswaar de grootste groep, maar niet in de absolute meerderheid met een aandeel tussen de 40-45%. Naast de aangehaalde Grieken, waren er grote groepen Azerbeidzjanen, Armeniërs, Russen en ook Osseten. Deze laatste groep vindt zijn oorsprong in de Osseetse gemeenschappen in de historische regio Trialeti. Het aandeel Georgiërs is in Tetritskaro naar ruim 80% gestegen, voornamelijk vanwege het vertrek van de andere etnische gemeenschappen.
Het aantal Georgiërs is door de jaren heen vrij stabiel gebleven in de gemeente. Niet alleen Grieken zijn massaal vertrokken, maar ook Russen en Osseten, en op mindere schaal Azerbeidzjanen en Armeniërs. Met de val van de Sovjet-Unie vertrokken Russen overal uit Georgië, de Osseten zijn met name door etnische spanningen in de jaren 1990-1992 vertrokken, ook al raakte het conflict rond Zuid-Ossetië de Osseten in Tetritskaro en Tsalka niet. Volgens de volkstelling van 2014 vormen de Georgiërs (82,5%) de meerderheid in Tetritskaro, gevolgd door Azerbeidzjanen en Armeniërs (7,3% elk). Het aandeel Grieken is gedaald tot minder dan 1% van de bevolking in Tetritskaro.
| Etnische samenstelling van de gemeente Tetritskaro | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Jaar | 1970[18] | 1979[19] | 1989[20] | 2002[21] | 2014[22] | |||||||||||||
| Georgiërs | 16.000 | 15.665 | 16.732 | 18.769 | 17.424 | |||||||||||||
| Armeniërs | 2.730 | 2.416 | 2.499 | 2.632 | 1.544 | |||||||||||||
| Azerbeidzjanen | 5.694 | 5.044 | 4.520 | 1.641 | 1.548 | |||||||||||||
| Grieken | 7.588 | 7.637 | 8.413 | 1.281 | 186 | |||||||||||||
| Osseten | 2.284 | 1.688 | 1.297 | 205 | 85 | |||||||||||||
| Russen | 2.097 | 2.336 | 2.365 | 689 | 277 | |||||||||||||
| Totaal | 36.945 | 35.227 | 36.490 | 25.354 | 21.127 | |||||||||||||
Religieuze samenstelling bewerken
De overgrote meerderheid van de bevolking is Georgisch-Orthodox (84,3%), terwijl 10,9% islamitisch is en 2,7% Armeens-Apostolisch. Daarnaast zijn er ruim 100 jehova's en enkele tientallen katholieken.[23]
Administratieve onderverdeling bewerken
De gemeente Tetritskaro is administratief onderverdeeld in 19 gemeenschappen (თემი, temi) met in totaal 90 dorpen (სოფელი, sopeli), waarvan 13 onbewoond zijn. Er is één nederzetting met een stedelijk karakter (დაბა, daba) en één stad (ქალაქი, kalaki).[1]
- stad: Tetritskaro;
- daba: Manglisi;
- dorpen: in totaal 90, waaronder Goedarechi en Asoereti.
Tientallen nederzettingen in de gemeente hebben de status van hooglandnederzetting gekregen, waarmee extra overheidsgeld vrijkomt voor ontwikkeling en sociale steun. Dit programma moet de ontvolking van dorpen in de berg regio's tegengaan.[24][25]
Bestuur bewerken
De gemeenteraad van Tetritskaro (Georgisch: საკრებულო, sakreboelo) is het vertegenwoordigend orgaan dat elke vier jaar via een gemengd kiesstelsel wordt gekozen. Deze bestaat sinds 2021 uit 36 leden: 24 leden worden via een proportionele lijststem gekozen en 12 leden worden gekozen door middel van een districtenstelsel.[26] In 2017 was de verhouding 15 proportioneel om 30 districtszetels.
Bij de gemeentelijke verkiezingen van oktober 2021 werd Giorgi Tsiklaoeri van Georgische Droom met 65,2% van de stemmen gekozen tot burgemeester. De 12 districtszetels zijn allen naar kandidaten van Georgische Droom gegaan. De Georgische Droom behaalde de meeste proportionele stemmen (53,6%), gevolgd door Verenigde Nationale Beweging (28,0%), Voor Georgië (4,5%) en Lelo voor Georgië (4,0%). Acht partijen haalden de kiesdrempel van 3% niet.[27][28]
| Partij | 2017[29] | 2021[30] | |
|---|---|---|---|
| Georgische Droom (GD) | 29 | 27 | |
| Verenigde Nationale Beweging (UNM) | 3 | 7 | |
| Voor Georgië | 1 | ||
| Lelo voor Georgië | 1 | ||
| Alliantie van Patriotten (AP) | 1 | ||
| Democratische Beweging | 1 | ||
| Georgische Arbeiderspartij | 1 | ||
| Totaal | 35 | 36 | |
Bezienswaardigheden bewerken
._025.jpg)
.jpg)
In de gemeente zijn diverse bezienswaardigheden, voornamelijk natuurschoon en oude ruines:
- Nationaal park Algeti. Een bosrijk beschermd natuurgebied op de zuidelijke hellingen van het Trialetigebergte.
- Manglisikathedraal, een functionerende 6e-7e eeuwse kathedraal in Manglisi met een voor die periode uniek ontwerp.
- Kldekarifort. Ruïnes van een oorspronkelijk 9e eeuws fort op een hoge rots vanwaar een weids uitzicht over de hoogvlaktes en het nationaal park Algeti is. Gelegen in de noordwestelijke hoek van de gemeente, op de grens met de regio Sjida Kartli.[31]
- Pitaretiklooster. Een laat middeleeuws klooster in de binnenlanden van de gemeente, op ongeveer 26 kilometer ten zuidwesten van Tetritskaro.
- Samsjvilde. Ruïnes van een gefortificeerde stad en archeologische vindplaats. Locatie van oudste stad van Kartli die teruggaat naar 3e eeuw VC. Een paar kilometer ten zuiden van Tetritskaro.
- Goedarechiklooster. Een 13e eeuws klooster in het dorpje Goedarechi. De bijbehorende kerk is in 2006 gerestaureerd.
Vervoer bewerken
De belangrijkste doorgaande weg door de gemeente is de nationale route Sh31 die vanaf de internationale route S6 (E117) tussen Tbilisi en Marneoeli, de regio Kvemo Kartli verbindt met Samtsche-Dzjavacheti. Deze weg eindigt in Ninotsminda vlakbij de Armeense grens. Verder vormt de nationale route Sh33 een belangrijke verbinding voor het gemeentelijk centrum Tetritskaro naar Marneoeli in het oosten, en Tsalka in het westen en is de nationale route Sh34 een korte verbindingsroute vanaf Tetritskaro naar de Sh31.
Sinds de jaren tachtig van de twintigste eeuw is Tetritskaro verbonden met het spoor, door middel van de lijn Marabda - Tetritskaro - Tsalka - Ninotsminda - Achalkalaki. De route is feitelijk sinds 2007 buiten gebruik voor passagiersvervoer nadat deze vanaf 2007 grondig gemoderniseerd werd in het kader van de Baku-Tbilisi-Kars spoorlijn. Sinds 2017 rijden er internationale goederentreinen over het spoor. Het lokale passagiersvervoer is niet hervat.
Externe links bewerken
Referenties bewerken
|
