Standaarden van het Nederlandse Koninklijk Huis
De standaarden van het Nederlandse Koninklijk Huis zijn de vlaggen van de leden van het Nederlands Koninklijk Huis. Ze worden bij Koninklijk Besluit vastgesteld en zijn opgenomen in het register van de Hoge Raad van Adel, die de vlaggen en standaarden ook ontwerpt.
De standaarden van het Nederlandse Koninklijk Huis danken hun bestaan aan Prins Hendrik der Nederlanden die zich voor heraldiek interesseerde.
Functie en gebruik
bewerkenDe leden van het Koninklijk Huis geven met hun standaard hun aanwezigheid aan in een paleis, in een auto, op een schip of bij een legeronderdeel. Daar wordt gevlagd met de standaard van de belangrijkste persoon in het koninklijke gezelschap. De standaard wordt bij aankomst van de betreffende persoon of het gezelschap gehesen en bij vertrek weer gestreken. De koninklijke vlag wordt op het woonverblijf van de koning, Paleis Huis ten Bosch, gehesen als de koning in Nederland is, hiervoor hoeft hij niet aldaar aanwezig te zijn. Op het werkpaleis van de koning, het Paleis Noordeinde, wordt de koninklijke standaard eveneens gehesen als hij in Nederland aanwezig is.[1] De standaarden blijven 's nachts ook uithangen, in tegenstelling tot de Nederlandse vlag, die alleen tussen zonsopgang en zonsondergang gehesen mag worden. Bij rouwbetuiging wordt de standaard, in tegenstelling tot de Nederlandse vlag niet halfstok gehesen, maar voorzien van een zwarte wimpel.
Plaatsing aan boord van voer- en vaartuigen
bewerkenBij vaartuigen van de zeemacht wordt de vlag op de volgende positie gehesen: aan boord van oorlogsschepen aan de top van de voormast; op een sloep aan de wimpelstok.[2] Bij voertuigen wordt een kleine onderscheidingsvlag als volgt geplaatst: boven het rechtervoorwiel van auto's, rechts voor aan de bestuurderscabine van een trein en links voor aan de cockpit van een vliegtuig, waarin de vorstelijke persoon zich bevindt. Het gebruik van een standaard op voertuigen komt overigens pas voor sinds de komst van de auto. Op koetsen werd een dergelijke standaard niet gebruikt.
Uiterlijk van de standaarden van het Koninklijk Huis
bewerkenSinds 1908 voldoen alle standaarden aan onderstaande beschrijving:
De onderscheidingsvlaggen van leden van het Koninklijk Huis worden in vier vlakken (kwartieren) verdeeld door een vierarmig kruis met in het midden het Rijkswapen tevens Koninklijk wapen. Alleen op de Koninklijke standaard is het wapen omgeven door het kruis en het lint van de Militaire Willems-Orde. Voor vrouwelijke leden is de vlag ingesneden. Geboren leden van het Koninklijk Huis voeren een oranje vlag met een blauw kruis, aangehuwde leden een blauwe vlag met een oranje kruis. Bij de Koninklijke standaard zijn alle kwartieren beladen met de jachthoorn van het Huis Oranje. In alle andere vlaggen is deze wapenfiguur van het Huis Oranje altijd linksboven (in het broektopkanton) en die uit het persoonlijke familiewapen linksonder (in het broekhoekkanton) geplaatst. Bij de mannelijke leden zijn dezelfde wapenfiguren in de schuin tegenover gelegen kwartieren geplaatst, terwijl deze bij de vrouwelijke leden leeg blijven. De vlaggen zijn gebaseerd op de gevierendeelde wapens van de leden van het Koninklijk Huis, die steeds in het eerste en vierde kwartier het Rijkswapen en in het tweede en derde kwartier de jachthoorn van het Huis van Oranje voeren. In een hartschild staat doorgaans het persoonlijke familiewapen. Uit de beschrijving volgt dat de broers en zussen van de leden van het Koninklijk Huis dezelfde onderscheidingsvlag mogen voeren.
Koninklijke standaard
bewerkenVan 1815 tot 1908 bestond de koninklijke standaard van Nederland uit een rechthoekige vlag met de kleuren van de nationale vlag met het voormalige Koninklijke wapen (zonder de mantel) in de centrale baan. Nadat in 1907 het wapen werd aangepast, werd de koninklijke standaard volledig herzien. Ook kreeg iedere Prins en Prinses der Nederlanden een persoonlijke standaard (wanneer de titel was verkregen door huwelijk). Voor overige leden van het Koninklijk Huis werden sindsdien eveneens nieuwe standaarden ingevoerd.
Koningin Wilhelmina der Nederlanden stelde in 1908 de nieuwe koninklijke standaard vast,[3]. Deze standaard werd ook door koningin Juliana en koningin Beatrix gevoerd. Door koning Willem-Alexander wordt een op details aangepaste versie van de standaard gevoerd.
De standaard bestaat uit een oranje vierkante vlag die door een nassaublauw kruis in vier kwadranten wordt verdeeld. De kleuren verwijzen naar het prinsdom Oranje en het graafschap - later hertogdom - Nassau, waaruit de koninklijke familie is ontstaan. Het blauwe kruis verdeelt de vlag in vier vakken met daarin een blauwe jachthoorn, dit is afkomstig uit het wapen van het prinsdom Oranje dat sinds de tijd van Willem van Oranje aan de familie toebehoorde. In het midden van het kruis staat in een medaillon het Wapen van het Koninkrijk der Nederlanden met koninklijke kroon. Het wapen is omhangen met de versierselen die bij het Grootkruis Militaire Willems-Orde horen.
Andere leden van het Koninklijk Huis casu quo de koninklijke familie kunnen een persoonlijke onderscheidingsvlag verleend krijgen.
Koning Willem-Alexander
bewerkenOnder Koning Willem-Alexander is sinds 30 april 2013 de standaard aangepast. In plaats van een rozet wordt er een strik in het lint van de Militaire Willems-Orde gevoerd. Verder hangen de kwastjes aan de hoorns beide naar beneden. De "aangepaste Koninklijke Standaard" werd op 30 april 2013 direct na zijn aantreden in gebruik genomen.[4] Tijdens het tekenen van de abdicatie werd de oude standaard van koningin Beatrix gestreken en werd de nieuwe standaard van koning Willem-Alexander gehesen.
-
Aanpassingen in de Koninklijke Standaard
Persoonlijke onderscheidingsvlaggen van het Koninklijk Huis casu quo de koninklijke familie
bewerkenVlag | Gebruik | Beschrijving |
---|---|---|
Koningin Máxima (sinds 2002) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 25 januari 2002, Staatsblad 42.[5] De officiële beschrijving luidt:
De burcht is afkomstig uit het wapen van Zorreguieta. | |
Prinses Catharina-Amalia (sinds 2021) en haar zussen prinses Alexia (vanaf 2023) en prinses Ariane (vanaf 2025) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 24 november 2021, Staatsblad 582.[6]. De officiële beschrijving luidt:
| |
Prins Willem-Alexander (van 1985 tot zijn troonsbestijging in 2013) en zijn broers prins Friso (van 1986 tot zijn overlijden in 2013), prins Constantijn (sinds 1987) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 26 april 1985, Staatsblad 259.[7] De officiële beschrijving luidt:
| |
Prinses Laurentien der Nederlanden (sinds 2003) |
Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 15 januari 2003, Staatsblad 36.[8] De officiële beschrijving luidt:
| |
Prinses Beatrix (van 1956 tot 1980 en sinds 2013) en haar zussen prinses Irene (sinds 1960), prinses Margriet (sinds 1961), prinses Christina (van 1965 tot haar overlijden in 2019) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 10 november 1955, Staatsblad 520 voor prinses Beatrix[9] en bij Koninklijk Besluit van 5 september 1960, Staatsblad 386 voor de overige prinsessen[10]. De officiële beschrijving luidt:
|
- Opmerkingen:
- Met uitzondering van de koninklijke standaard die vierkant is, hebben alle standaarden van het Koninklijk Huis sinds 1908 een hoogte-lengteverhouding van 5:6.
- Bij de invoering van de onderscheidingsvlaggen voor de dochters van koningin Juliana is bepaald dat deze vlag zal worden gebruikt voor de prinse(sse)n zodra zij de leeftijd van achttien jaar hebben bereikt. Van deze regel is sindsdien niet afgeweken.
Voormalige vlaggen (sinds 1908)
bewerkenVlag | Gebruik | Beschrijving |
---|---|---|
Koninklijke standaard van Nederland (van 1908 tot 2013) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 27 augustus 1908, nummer 87 (artikel 1), Staatsblad 291.[11] De officiële beschrijving luidt:
Bij de troonsbestijging van koning Willem-Alexander in 2013 werd de standaard in enkele details aangepast. | |
Prinses Marie der Nederlanden, Vorstin-Weduwe von Wied (van 1908 tot 1910) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 27 augustus 1908, nummer 87 (artikel 2), Staatsblad 291.[11] De officiële beschrijving luidt:
| |
Koningin-Moeder Emma (van 1908 tot 1934) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 27 augustus 1908, nummer 88, Staatsblad 292.[12] De officiële beschrijving luidt:
| |
Prins Hendrik (van 1908 tot 1934) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 27 augustus 1908, nummer 89, Staatsblad 293.[13] De officiële beschrijving luidt:
| |
Geen | Prinses Wilhelmina (van 1948 tot 1962) | Na haar troonsafstand had prinses Wilhelmina het recht een persoonlijke onderscheidingsvlag te voeren maar maakte daarvan geen gebruik.[14] |
Prinses Juliana (van 1927 tot 1948 en van 1980 tot 2004) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 8 november 1909, Staatsblad 358.[15] De officiële beschrijving luidt:
Voor het eerst gebruikt in 1927 op haar achttiende verjaardag.[16] | |
Prins Bernhard (van 1937 tot 2004) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 18 juni 1937, Staatsblad 4.[17] De officiële beschrijving luidt:
| |
Gecombineerde onderscheidingsvlag Prinses Juliana en Prins Bernhard (van 1981 tot 2004) | Vastgesteld bij Koninklijke beschikking van 23 februari 1981, nummer 1. De officiële beschrijving luidt:
| |
Gecombineerde onderscheidingsvlag Prinses Juliana en Prins Bernhard (van 1937 tot 1948) | Niet officieel vastgesteld. In gebruik van circa 1937 tot circa 1947 op Paleis Soestdijk en aan boord van het jacht Piet Hein.[18][19] | |
Prins Claus (van 1966 tot 2002) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 16 februari 1966, Staatsblad 71.[20] De officiële beschrijving luidt:
De burcht is afkomstig uit het wapen van Amsberg. | |
Prins Maurits (sinds 1988) en zijn broers prins Bernhard (sinds 1988), prins Pieter-Christiaan (sinds 1990), prins Floris (sinds 1993) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 25 januari 1988, nummer 9, Staatsblad 161.[21] De officiële beschrijving luidt:
|
Voormalige vlaggen (tot 1908)
bewerkenVlag | Gebruik | Beschrijving |
---|---|---|
Koning(in) der Nederlanden (van 1815 tot 1908), Koningin-Weduwe Regentes (van 1891 tot 1898) | Vastgelegd in het "Reglement op de eerbewijzen en saluten", vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 16 maart 1816, nummer 46. Voor Koningin Wilhelmina en Koningin-Weduwe Regentes vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 22 juni 1891, nummer 29. De (niet officiële) beschrijving luidt:
| |
Koning(in) der Nederlanden (van 1815 tot 1908), Koningin-Weduwe Regentes (van 1891 tot 1898) | Vastgelegd in het "Reglement op de eerbewijzen en saluten", vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 16 maart 1816, nummer 46. Voor Koningin Wilhelmina en Koningin-Weduwe Regentes vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 22 juni 1891, nummer 29. De (niet officiële) beschrijving luidt:
| |
Koningin-gemalin en overige leden van het Koninklijk Huis (van 1816 tot 1898) | Vastgelegd in het "Reglement op de eerbewijzen en saluten", vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 16 maart 1816, nummer 46. De (niet officiële) beschrijving luidt:
| |
Koningin-Moeder Emma (van 1898 tot 1908) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 7 september 1898, nummer 5. De (niet officiële) beschrijving luidt:
Na haar overlijden op 20 maart 1934 werd deze vlag halfstok gehesen op haar paleis aan het Lange Voorhout in Den Haag.[23] | |
Prinsen van het Koninklijk Huis (van 1898 tot 1908) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 7 september 1898, nummer 5. De (niet officiële) beschrijving luidt:
| |
Prinsessen van het Koninklijk Huis (van 1898 tot 1908) | Vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 7 september 1898, nummer 5. De (niet officiële) beschrijving luidt:
| |
Prins Hendrik (van 1902 tot 1908) | Vlag vastgesteld bij Kabinetsrescriptie van 9 oktober 1902, nummer 25, wimpel vastgesteld bij Kabinetsrescriptie van 2 november 1902, nummer 12. De (niet officiële) beschrijving luidt:
Wapen vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 30 september 1901, Staatsblad 214a.[24] De officiële beschrijving luidt:
Wapen nader vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 10 juli 1907, Staatsblad 182.[25] Daarbij werd de kroon op de stierenkop drie bladerig in plaats van vijf bladerig, de kroon van de schildhoudende leeuw werd verwijderd en de nagels van de schildhoudende leeuw werden rood in plaats van goud. |
Afmetingen
bewerkenVolgens Fabri zijn de afmetingen, in tegenstelling tot de verhoudingen, niet vastgesteld. De meest voorkomende afmetingen zijn:
- voor de koninklijke standaard: 350 cm x 350 cm (7 kleeds)
- voor de overige standaarden: 360 x 300 cm (6 kleeds)
Bij een bezoek van de koning of een van de andere leden van het koninklijk huis aan een inrichting, voer-, vaar- of vliegtuig van de Koninklijke Marine wordt gevlagd met vlaggen met afmetingen volgens onderstaande tabel[26]:
Categorie | Beschrijving | Grootte | Lengte koninklijke standaard |
Hoogte koninklijke standaard |
Lengte standaarden overige leden |
Hoogte standaarden overige leden |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Bevoorradingsschepen (en groter), fregatten | 3 kleeds | 150 cm | 150 cm | 180 cm | 150 cm |
2 | Onderzeeboten, mijnenjagers, oceanografische vaartuigen, opnemingsvaartuigen, logementschepen | 1,5 kleeds | 75 cm | 75 cm | 90 cm | 75 cm |
3 | Landingsvaartuigen, kust-havensleepboten, overige hulpschepen | 1,5 kleeds | 75 cm | 75 cm | 90 cm | 75 cm |
4 | Inrichtingen | 3 kleeds | 150 cm | 150 cm | 180 cm | 150 cm |
5 | Sloepen/Rhibs | maat A | 45 cm | 45 cm | 54 cm | 45 cm |
6 | Motorrijtuigen | maat A | 45 cm | 45 cm | 54 cm | 45 cm |
Externe links
bewerken- Koninklijk Huis
- Legermuseum: Emblemen, onderscheidingsvlaggen en standaarden van het Koninklijk Huis
- H.F. Fabri: Onderscheidingsvlaggen voor het Koninklijk Huis
- ↑ Standaard en wapen Koning, Koninklijk Huis, 18 februari 2013
- ↑ MP-bundel: Ceremonieel en protocol
- ↑ Koninklijke Vlag, Koninklijk Huis
- ↑ Standaard en wapen Koning - www.koninklijkhuis.nl
- ↑ Staatsblad 2002-42 - Koninklijk besluit van 25 januari 2002: verlening van wapen en onderscheidingsvlag aan Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Máxima
- ↑ Staatsblad 2021-582 Besluit van 24 november 2021, houdende vaststelling van een onderscheidingsvlag voor Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Catharina-Amalia en haar zusters
- ↑ Koninklijk besluit van 26 april 1985: Vaststellingsbesluit onderscheidingsvlag voor Zijne Koninklijke Hoogheid Willem-Alexander en zijn broeders
- ↑ Staatsblad 2003-36 - Koninklijk besluit van 15 januari 2003: verlening van een onderscheidingsvlag aan Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Laurentien
- ↑ Besluit van 10 november 1955, houdende de vaststelling van een onderscheidingsvlag voor Hare Koninklijke Hoogheid Beatrix, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, Prinses van Lippe-Biesterfeld.
- ↑ Besluit van 5 september 1960, houdende de vaststelling van een onderscheidingsvlag voor Hare Koninklijke Hoogheid Irene, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, Prinses van Lippe Biesterfeld, voor Hare Koninklijke Hoogheid Margriet, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, Prinses van Lippe Biesterfeld, alsmede voor Hare Koninklijke Hoogheid Marijke, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, Prinses van Lippe Biesterfeld.
- ↑ a b Besluit van den 27sten Augustus 1908, houdende nadere vaststelling van de Koninklijke Vlag en van onderscheidingsvlaggen voor de Leden van het Koninklijk Huis
- ↑ Besluit van den 27sten Augustus 1908, houdende nadere vaststelling van de onderscheidingsvlag voor Hare Majesteit de Koningin-Moeder
- ↑ Besluit van den 27sten Augustus 1908, houdende nadere vaststelling van de onderscheidingsvlag voor Zijne Koninklijke Hoogheid den Prins der Nederlanden, Hertog van Mecklenburg
- ↑ Thijs Booy, "De levensavond van koningin Wilhelmina", Ede, Zomer & Keuning, 1980, pagina 39
- ↑ Besluit van den 8sten November 1909, houdende vaststelling van de onderscheidingsvlag voor Hare Koninklijke Hoogheid Juliana, Prinses van Oranje Nassau, Hertogin van Mecklenburg
- ↑ "De standaardvlag van Prinses Juliana", "Haagsche courant", 21 april 1927, Geraadpleegd op Delpher
- ↑ Besluit van den 18den Juni 1937, houdende vaststelling van de onderscheidingsvlag voor Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard der Nederlanden, Prins van Lippe-Biesterfeld
- ↑ Fotocollectie Van de Poll, via nationaalarchief.nl, De prinselijke vlag aan de mast van de Piet Hein, Het prinselijk gezin in Friesland
- ↑ H.F. Fabri, Onderscheidingsvlaggen voor het Koninklijk Huis, kvbk.nl Koninklijke Vereniging ter Beoefening van de Krijgswetenschap
- ↑ Besluit van 16 februari 1966, houdende vaststelling van wapen en ondersclteidingsvlag van Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Claus der Nederlanden.
- ↑ Besluit van 25 januari 1988, houdende vaststelling onderscheidingsvlag voor Z.H. Maurits Willem Pieter Hendrik, Prins van Oranje-Nassau, van Vollenhoven en zijn broeders
- ↑ Bijvoegsel tot het Staatsblad van het Koningrijk der Nederlanden, 1871: Resolutie No.54, Minister van Oorlog d.d. 6 februari 1871 / KB d.d. 22 januari 1871, No.11. Geraadpleegd op Delpher op 16-01-2021
- ↑ De Telegraaf, 20 maart 1934
- ↑ Besluit van den 30sten September 1901, houdende vaststelling van het wapen van Zijne Koninklijke Hoogheid den Prins der Nederlanden, Hertog van Mecklenburg
- ↑ Besluit van den 10den Juli 1907, houdend nadere vaststelling van het Koninklijk wapen, zooals hel zal worden gevoerd door Zijne Koninklijke Hoogheid den Prins der Nederlanden, Hertog van Mecklenburg
- ↑ Publicaties Overheid - Ceremonieel & protocol: Hoofdstuk 4 Onderscheidings- en commandovlaggen