Spoorlijn Bazel - Zürich

De Spoorlijn Bazel - Zürich ook wel Bözberglinie genoemd is een Zwitserse spoorlijn tussen de stad Bazel, (Duits: Basel, Frans: Bâle) over Pratteln - Rheinfelden - Stein-Säckingen - Frick - Bözbergtunnel - Brugg en de stad Zürich.

Bözberglinie Basel - Stein-Säckingen - Laufenburg Stein-Säckingen - Brugg - Zürich HB
Totale lengte	88.4 km
Spoorwijdte	(normaalspoor) 1435 mm
Aangelegd door	Bötzbergbahn (BöB)
Geopend	1895 / 1905
Huidige status	in gebruik
Geëlektrificeerd	ja
Aantal sporen	2
Beveiliging of treinbeïnvloeding	ETCS Level 1, Euro-ZUB, Euro-Signum
Treindienst door	SBB
Traject
Legenda << traject RFF van Straatsburg grens bovenleidingspanning <<< toekomstige tunnel naar Basel Bad bf 0.00 Basel SNCF 277 m. grens bovenleidingspanning 0.00 Basel SBB 277 m. BVB-tramlijn op de kaart hieronder richting Basel Bad Bf << traject Basel Bad Bf << traject Basel Bad Bf <<< Wolf-tunnel 212 m < rangeer station Muttenz 4.8 << Muttenz <<< traject richting Delémont << Adlertunnel 5320 m 8,3 80,1 Pratteln < Hauensteinlinie naar Olten < Hauensteinlinie naar Olten Ergolzbrücke 185 m 76,9 Kaiseraugst 285 m. 71,6 Rheinfelden 285 m. 68,2 Möhlin 308 m. 61,8 Mumpf 310 m. 58,8 Stein-Säckingen 311 m. traject naar Koblenz 55,4 Eiken 328 m. 51,8 Frick 46,9 Hornussen 414 m. 42,4 Effingen-Zeihen 461 m. << Bözbergtunnel 2526 m 39,2 Schinznach Dorf 441 m. Villnacherntunnel 184 m 35,9 Villnachern deels stilgelegd Aarebrücke 223 m van Aarau van Othmarsingen 32,4 goederenvervoer naar Immensee 31,2 Brugg Reussbrücke Turgi 73 m traject van Koblenz 27,4 Turgi, (tot 1997 keilbahnhof) 22,5 Baden Kreuzlibergtunnel 988 m van Othmarsingen Limmatbrücke Wettingen 129 m 20,3 Wettingen 388 m. traject Furttallinie naar Oerlikon Limmatbrücke Wettingen 137 m N1-Brücke Neuenhof 104 m Neuenhof 388 m. Heitersberglinie van Aarau goederenvervoer van Oerlikon 16,1 Killwangen-Spreitenbach 393 m. naar Rangierbahnhof Limmattal West wisselen IC en S bahn Rangierbahnhof Limmattal van Rangierbahnhof Limmattal Ost BDWM naar Bremgarten en Wohlen 11,1 Dietikon 388 m. Glanzenberg 390 m. 7,5 Schlieren 392 m. van Affoltern am Albis en Zug 4,1 Zürich Altstetten 398 m. << Durchmesserlinie Zürich Käferbergliniel naar Oerlikon 1,9 Zürich Hardbrücke 407 m.. NOB van Ziegelbrücke Wipkingerlinie van Zürich Oerlikon Vorbahnhof Viadukt 823 m Limmatbrücke 175 m 2,8 Zürich Letten 0,9 99,1 Hirschengrabenlinie Vorbahnhoftunnel Lettentunnel 2093 m Zürich Sihlbrücke 67 m 0,3 Zürich Löwenstrasse 394 m.. 0,0 Zürich HB 408 m.. 99,9 Zürich Museumstrasse 394 m.. S-Bahn Zürich Durchmesserlinie Zürich, Weinbergtunnel << Hirschengrabentunnel 2148 m 101,6 5,7 Hirschengrabenlinie 5,7 Zürich Stadelhofen 410 m.. Überdeckung Kreuzbühlstrasse 5,8 Zürichberglinie naar Stettbach Forchbahn naar Esslingen FB Riesbachtunnel 1493 m Rechter Zürichseelinie naar Rapperswil

Geschiedenis

In 1836 mislukte door ontbreken van financiële middelen de bouw van een spoorlijn van Zürich naar Bazel over Laufenburg. Het trajectdeel tussen Zürich en Baden werd op 9 augustus 1847 door de legendarische Spanisch-Brötli-Bahn geopend. Het project werd voortgezet over Brugg door de Bözberg naar Bazel met steun van het kanton Aargau.

Dit traject diende als alternatief voor de in 1858 geopende Hauensteinlinie van de Schweizerische Centralbahn . Tussen Bazel en Pratteln maakten de treinen gebruik van het traject van de Centralbahn en tussen Brugg en Zürich maakten de treinen gebruik van het traject van de Schweizerischen Nordostbahn. Het traject werd enkelsporig met een helling van max. 14‰ aangelegd.

De Bötzbergbahn (BöB) werd opgericht door de Schweizerische Nordostbahn en de Schweizerische Centralbahn.

In 1895 werd het aantal sporen tussen Pratteln en Stein-Säckingen verdubbeld. Pas na de overname van de Bözbergbahn door de SBB op 1 januari 1902 volgde verdere spoorverdubbeling namelijk op 1 november 1904 tussen Stein-Säckingen en Frick. In april 1905 werd het aantal sporen tussen Schinznach-Dorf en Brugg verdubbeld en in september 1905 volgde het deel van Schinznach-Dorf door de tunnel naar Effingen en naar Frick.

Tussen Bazel en Pratteln maakt de Bözberglinien gebruik van het snelspoor dat ook door de Hauensteinlinie bereden wordt. In 2003 werd dit druk bereden traject deels ontlast door de opening van de Adlertunnel tussen Muttenz en Liestal.

Bözbergtunnel

Op 2 augustus 1875 werd de 2526 meter lange Bözbergtunnel in gebruik genomen. Deze tunnel maakte dat het traject 8 kilometer korter werd.

Op 9 maart 2016 werd bij Schinznach-Dorf de eerste schop in de grond gezet voor een nieuwe Bözbergtunnel. Deze tunnel is bestemd voor 4 meter korridoor op de Gotthard-Achse. De 2,7 kilometer lange dubbelsporige tunnel moet in 2020 in gebruik worden genomen. De huidige tunnel wordt hierna omgebouwd als dienst- en reddingstunnel en wordt in 2022 in gebruik genomen.

Gesloten stations

In 1993 werd het regionaal verkeer tussen Brugg en Frick opgeheven en vervangen door een postbus.

Treindiensten

Over de spoorlijn rijden InterRegio-treinen, S-Bahn-treinen en diverse nachttreinen. Andere langeafstandstreinen rijden via de Hauensteinlinie, al worden ook deze soms omgeleid via de Bözberg bij werkzaamheden of vertragingen.

S-Bahn Basel

Zie Regio S-Bahn Basel voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De treindiensten van de Regio S-Bahn Basel worden uitgevoerd door de SBB.

S-Bahn Zürich

Zie S-Bahn van Zürich voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De treindiensten van de S-Bahn Zürich worden uitgevoerd door de SBB, THURBO.

Aansluitingen

In de volgende plaatsen is of was er een aansluiting van de volgende spoorlijnen:

Zürich HB

Zürich Hauptbahnhof (vaak afgekort als Zürich HB) is het grootste treinstation in Zürich.

---

SBB-Bahnhof (spoor 3-18, 21-24, 51-54)

• Zürich - Bülach, spoorlijn tussen Zürich en Bülach
• Zürich - Zug, spoorlijn tussen Zürich en Zug
• Zürich - Winterthur (SBB), spoorlijn tussen Zürich HB en Winterthur
• Rechter Zürichseelinie (SBB), spoorlijn tussen Zürich HB en Rapperswil
• Linker Zürichseelinie (SBB), spoorlijn tussen Zürich HB en Ziegelbrücke

---

SZU-Bahnhof (spoor 1-2)

• Sihltalbahn (SZU), spoorlijn tussen Zürich HB en Sihlbrugg
• Uetlibergbahn (SZU), spoorlijn tussen Zürich HB en Uetliberg

Goederenvervoer

Dagelijks rijden veel internationale goederentreinen over de Bözbergbahn die vervolgens over de Gotthardspoorlijn richting Italië lopen. Voor deze goederentreinen worden tegenwoordig vaak elektrische locomotieven uit de serie 185, 186, 189 en 193 gebruikt. Daarvoor werden deze goederentreinen vooral met Re 4/4 II en Re 6/6 locomotieven in dubbeltractie gereden. Deze combinaties staan bekend onder de namen Re 10/10, Re 12/12 en Re 20/20.

Vroeger werden dergelijke zware goederentreinen bereden met een tussenlocomotief. Deze locomotief werd op 2400 ton gerekend vanaf de laatste wagon geplaatst. Aan de voorkant van de trein werden dan twee locomotieven geplaatst. Omdat deze tractievorm veel van het personeel vroeg werd dit concept vervangen door de SBB Re 10/10 combinatie.

Ook wordt de lijn veel bereden door lokaal goederenverkeer, waarbij vaak nog oudere tractie wordt gebruikt.

Elektrische tractie

Het trajectdeel van Pratteln tot Brugg van werd op 18 oktober 1926 geëlektrificeerd met een spanning van 15.000 volt 16 2/3 Hz wisselstroom.

Afbeeldingen

• 
  Station Basel SBB
• 
  Station Baden
• 
  Zürich Hauptbahnhof (rechts)

Literatuur

• Eisenbahnatlas Schweiz. Schweers + Wall, Aachen 2004, ISBN 3-89494-122-7.

Externe links

• (de) (en) (fr) (it) SBB CFF FFS
• (de) (en) (fr) (it) SBB CFF FFS Cargo