|
[[Afbeelding:009 Germanicus.jpg|thumb|250px|right|Een as met [[Germanicus]]]]
De '''as''' (meervoud ''asses'') is een munteenheid en een bronzen of koperen munt die in het [[Romeinse rijk]] werd gebruikt en tijdens de Romeinse republiek en de eerste eeuw van het Romeinse keizerrijk.
De oorsprong van het woord ''as'' is niet geheel bekend, maar komt waarschijnlijk van ''[[Aes]] Signum'', een "getekende baar" (brons). De ''as'' was de basiseenheid van het Romeinse muntenstelsel. De eerste ons bekende ''as'' dateert uit [[280 v.Chr.]]. Tijdens deze periode was de ''as'' een grote gegoten bronzen munt van ruim 50 g. met meestal een [[Janus (mythologie)|Janus]]-kop op de voorzijde. Geleidelijk nam het gewicht van de ''as'' af en verdween hij zelfs helemaal van het toneel rond 140 v.Chr. toen de [[denarius]], eerst 10 ''as'' waard, werd gerevalueerd tot 16 ''as''.
Na de hervorming van het muntenstelsel door [[Gaius Julius Caesar Octavianus|keizer Augustus]] in [[23 v.Chr.]] behoorde de ''as'', samen met de [[dupondius]] (2 ''as''), [[sestertius]] (4 ''as'') en [[denarius]] (16 ''as'') en [[aureus]] (400 ''as'') tot de meest gangbare munten. Vooral tijdens de eerste eeuw waren ook kleinere denominaties gangbaar, namelijk de semis (halve ''as'') en de quadrans (kwart ''as'').
De as werd vanaf die tijd geslagen uit puur koper en ze waren aanzienlijk kleiner dan de gegoten bronzen voorgangers (zie illustratie). De ''as'' kon door zijn rood-achtige koperkleur goed onderscheiden worden van de goudkleurige [[orichalcum]] [[dupondius]] die ongeveer even groot maar twee keer zoveel waard was. Dit verschil is nu vaak moeilijk zien door de verkleuringen van het eeuwenoude metaaloppervlak. Een ander verschil, dat na [[Tiberius Claudius Drusus Nero Germanicus|Claudius]] standaard werd, was dat het keizerlijk portret op een 'as' was gekroond met een lauwerkrans en op een ''dupondius'' met een stralenkroon.
{| align="center" width="500"
|<gallery>
Image:Vecchi 051.jpg|(a)
Image:011 Caligula.jpg|(b)
Image:As-Nero-Ara pacis-RIC 0562.jpg|(c)
Afbeelding:Vraagteken.svg|(d)
Image:As-Hadrian-Aegyptus-RIC 0839,As.jpg|(e)
Afbeelding:Vraagteken.svg|(f)
</gallery>
|-----
| allign="left" | ''Voorbeelden van asses. Van links naar rechts, eerste rij: (a) Gegoten bronzen as (''[[Aes]] grave'') van de Romeinse republiek rond [[240 v.Chr.]]-[[225 v.Chr.]] (259.53 g); (b) en (c): rood koperen geslagen asses van resp. "[[Caligula]]" rond [[37]]-[[38]] (11.5 g) en [[Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus|Nero]], [[Lugdunum]] as uit ca [[65]] (10.8 g); tweede rij (d) geslagen orichalcum as van Nero uit [[64]] (8.2 g); (e) en (f) geslagen koperen asses van [[Hadrianus]] rond [[134]]-[[138]] (13.26 g) en [[Lucius Verus]] van [[161]] (10.7 g)''
|}
Tijdens [[Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus|Nero]] en ook [[Trajanus]] zijn op experimentele basis ook orichalcum asses geslagen, die te onderscheiden waren van de ''dupondius'' door hun geringere grootte (zie illustratie).
Geleidelijk aan werd de ''as'', evenals alle andere [[munteenheid|denominaties]], steeds minder waard. Na [[Marcus Aurelius]] was de as de laagste munteenheid geworden en werd hij hoe langer hoe minder gebruikt, tot hij, na de herziening van het muntenstelsel door [[Diocletianus]] geheel verdwijnt.
{{commonscat|as}}
{{Navigatie Romeinse munteenheid}}
[[Categorie:Historische munteenheid]]
[[Categorie:Romeinse munt]]
[[bg:Ас]]
[[de:As (Einheit)]]
[[en:As (coin)]]
[[es:As (moneda)]]
[[fi:As (raha)]]
[[fr:As (monnaie)]]
[[gl:Ás]]
[[hu:As (rézpénz)]]
[[it:Asse (moneta)]]
[[la:As]]
[[pl:As (moneta)]]
[[pt:Asse]]
[[ru:Асс (монета)]]
[[sv:As (mynt)]]
| 