Leids (dialect): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
wikify-fix
aanvullingen
Regel 4:
Het Leids is een Hollands dialect dat in de loop van de [[1500-1599|zestiende]] en vooral de [[1600-1699|zeventiende eeuw]] steeds verder af kwam te staan van de dialecten van de omliggende dorpen en steden. Dat wordt toegeschreven aan de grote immigratie vanuit [[Vlaanderen]] en [[Brabant]], maar ook uit [[Frankrijk]] en [[Wallonië]].
 
Het Leids vertoonde vroeger opvallend veel diversiteit voor een stadsdialect, zowel in klank als in woordkeuze. Die verschillenEr waren deelsfeitelijk verbondentwee aandialecten, socialeeen klassevan Hollandse en geografischeeen van [[West-Vlaams]]e herkomst. Dat laatste is allang verdwenen, maar in de [[negentiende eeuw]] werd het nog opgetekend. Ook was er toen al een vrij grote groep mensen met een hogere sociale status die het dialect hadden laten vallen.
 
==Kenmerken en status==
Het Leids wordt door mensen van buiten weleens vergeleken met het [[Rotterdams]], waar het meer op lijkt dan op het [[Haags]], [[Amsterdams]] of [[Utrechts]]. In tegenstelling tot het Rotterdams wordt het echter tamelijk binnensmonds gesproken. Ook wijkt het sterker af van de omliggende dialecten. Het Leidse dialect wordt laag gewaardeerd. Al in de [[1800-1899|negentiende eeuw]] zei de taalkundige [[Johan Winkler]] het volgende: "Maar de arbeidersstand telt te Leiden zeer veel leden en de proletariers, (het zoogenoemde Jan-hagel), zijn te Leiden talrijk. En juist dezen spreken het leidsch, het afschuwelijkste hollandsch, dat door talrijke tusschenvormen, die in den geringen burgerstand gesproken worden, in het moderne hollandsch der aanzienlijken overgaat. Dit echte leidsch, zoo als 't te Leiden door den minderen man wordt gesproken, wil ik hier nader beschrijven en er een proeve van mede deelen."
 
Het negentiende-eeuwse Leids had veel eigenaardigheden die thans geheel verdwenen zijn. Zo werden sommige woorden die in het Nederlands een ''ee'' hadden in het Leids klaarblijkelijk met een ''ai'' uitgesproken. Hierbij baseert men zich overigens op spaarzame bronnen zoals karikaturen door Leidse (ex-)studenten. Het is mogelijk dat die de spelling overdreven hadden.
 
In het huidige Leids valt vooral de [[uitspraak van de r]] op, die niet alleen voor een medeklinker maak ook voor een klinker niet gerold wordt. Deze r doet enigszins aan de Amerikaanse ''r'' denken. Veel Leidenaren proberen die klank zelfs bewust over te nemen. De ''ai'' voor een ''ee'' is geheel verdwenen, ook de ''ai''-uitspraak voor een ''ei''/''ij'' lijkt vervangen te zijn door ''è''.
 
Ook het meeste van de woordenschat is verdwenen. Toch wist het [[Leids Dagblad]] in [[2007]] een verkiezing van het "mooiste Leidse woord" te organiseren. Winnaar werd ''bledder'', wat "bal" betekent.
 
De parodiegroep [[Rubberen Robbie]] zong in het plat-Leids.
 
Het Leids is voor het eerst uitgebreid onderzocht door de Leidse taalkundige [[Dick Wortel]].
==Externe links==
* [http://www.meertens.nl/books/winkler/leiden.html De parabel van de Verloren Zoon in het Leids] (2001)
* [http://www.leidschdagblad.nl/nieuws/regionaal/leidenenregio/article1439504.ece?secId=695 Leidens mooiste woord]
 
[[Categorie:Leiden]]