Lijst (schilderkunst): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Pantalone (overleg | bijdragen)
Geen bewerkingssamenvatting
k 'redaktionele' wijzigingen
Regel 1:
[[Image:Louis XIV Cadre.jpg|thumb|right|275px260px|Een 'Barokke' lijst]]
[[Image:Lijst verguld detail.jpg|thumb|right|275px260px|Een vergulde opengewerkte lijst]]
Een '''lijst''', '''(soms ook kader''', '''[[Frame (schilderijgenoemd)|frame]]''' of '''[[spieraam]]''' is in de schilderkunst een (meestal rechthoekig) frame waarin een [[schilderij]] wordt bevestigd. In vroeger tijden was het maken van lijsten een vak apart, en soms was de schilderijlijst nog indrukwekkender dan de schildering zelf.
 
De functie van een lijst is het beschermen van het schilderij. Tevens levert het extra stevigheid aan het soms iele [[Spieraam|raamwerk]] van [[Spielat|spielatten]], dat een doek opgespannen houdt. Ook heeft het kader een beeldende functie, aangezien sommige compositorische zaken beter tot hun recht komen als er een lijst omheen zit. Deze zorgt namelijk voor een drukkend effect. Bovendien wordt het over het algemeen als mooi ervaren om een lijst om een schilderij te hebben, omdat onafgewerkte zijkanten wegvallen, envenalsevenals plooiende omslagplooien in de hoeken van het doek. Ook schilderijen op hout of koper zijn vaak ingelijst. Bij schilderwerken op hout, zogenaamde panelen, werd het paneel samen met de lijst vervaardigd en vervolgens samen beschilderd.
 
Lijsten werden in de loop der eeuwen aangepast aan de mode; naast eenvoudige houten lijsten ontstonden in de 16e eeuw vergulde lijsten die in hout waren gestoken of gemodelleerd met gips in de drukke stijl van de [[barok]]. Avantgardistische kunstenaars van rond 1900 keerden zich tegen het gebruik van zware en pompeuze lijsten. De lijst was een versiering geworden die met het kunstwerk om aandacht streed en de rijke burgerij zag de lijst enmet het schilderij erin meer als versieringenversiering van hun interieur; nietdan als kunstwerkenkunstwerk.
Ook schilderijen op hout of koper zijn vaak ingelijst. Bij schilderwerken op hout, zogenaamde panelen ,werd het paneel samen met de lijkst vervaardigd en vervolgens samen beschilderd.
 
Na de tweede wereldoorlog verwijderde de Amsterdamse museumdirecteur Jhr.[[Willem Sandberg]] de lijsten van veel van de in zijnhet [[Stedelijk Museum]] tentoongestelde werken en verving ze door een uniforme lijstlijsten die de aandacht niet van de schilderijen af zouzouden leiden. Pas na de tentoonstelling "Prijs de lijst" in het Amsterdamse [[Rijksmuseum]] werd er weer meer aandacht aan lijsten besteed. Het inzicht groeide dat een door de kunstenaar uitgezochte lijst niet van een schilderij gescheiden mocht worden. Kunsthistorici kregen ook meer aandacht voor de lijst als kunstwerk of voortbrengsel van kunstnijverheid.
Lijsten werden in de loop der eeuwen aangepast aan de mode, naart eenvoudigelijsten ontstonden in de 16e eeuw drukke gestoken vergulde houten lijsten in de stijl van de [[barok]].
 
Veel modernehedendaagse kunst wordt niet meer in lijsten opgehangen,gepresenteerd omdat de esthetische functie van een lijst door veel kunstschilders verworpen wordt en de doeken beter tot hun recht zouden komen zonder lijst. Ook bij doeken met lijst is deze behoorlijkmeestal van bescheiden afmetingen vergeleken met de vergulde lijsten uit de ingekrompenBarok.
Avantgardistische kunstenaars van rond 1900 keerden zich tegen het gebruik van zware en pompeuze lijsten. De lijst was een versiering geworden die met het kunstwerk om aandacht streed en de rijke burgerij zag lijst en schilderij als versieringen van hun interieur; niet als kunstwerken.
 
Na de tweede wereldoorlog verwijderde de Amsterdamse museumdirecteur Jhr.[[Willem Sandberg]] de lijsten van veel van de in zijn [[Stedelijk Museum]] tentoongestelde werken en verving ze door een uniforme lijst die de aandacht niet van de schilderijen af zou leiden. Pas na de tentoonstelling "Prijs de lijst" in het Amsterdamse [[Rijksmuseum]] werd er weer meer aandacht aan lijsten besteed. Het inzicht groeide dat een door de kunstenaar uitgezochte lijst niet van een schilderij gescheiden mocht worden. Kunsthistorici kregen ook meer aandacht voor de lijst als kunstwerk of voortbrengsel van kunstnijverheid.
 
Veel moderne kunst wordt niet meer in lijsten opgehangen, omdat de esthetische functie van een lijst verworpen wordt en de doeken beter tot hun recht zouden komen zonder lijst. Ook bij doeken met lijst is deze behoorlijk ingekrompen.
 
==Zie ook:==
*[[wissellijstWissellijst]]
*[[passePasse-partout]]
 
[[Categorie:Schilderkunst]]