|
[[Afbeelding:Laurazie-Gondwana NL.png|thumb|250px|De Tethysoceaan verdeelt Pangea in twee supercontinenten, Laurazië en Gondwana]]
De '''Tethysoceaan''', '''Tethyszee'''<ref>Het westelijke deel van de hele Tethysoceaan wordt soms Tethyszee genoemd, maar de hele oceaan vaak ook.</ref> of '''Neo-Tethysoceaan''', ter onderscheid met de [[Paleo-Tethysoceaan]], was de [[oceaan]] tussen [[Afrika]] en het [[Arabisch Schiereiland]] enerzijdsaan de ene kant en [[Europa (werelddeel)|Europa]] en [[Azië]] anderzijdsaan de andere kant. De Tethysoceaan bestond tussen 230 en 38 miljoen jaar geleden, voordat de huidige verbinding tussen [[Anatolië]] en Arabië tot stand kwam en de [[Balkan (schiereiland)|Balkan]] en [[Italië]] met de rest van Europa werden verbonden. Deze periode komt in de [[geologische tijdschaal]] overeen met het [[mesozoïcumMesozoïcum]] en het vroege [[tertiairTertiair]] (overeen, vanaf het [[triasTrias]] en [[Jura (tijdvakperiode)|juraJura]] tot het [[eoceenEoceen]]). De [[Zwarte Zee|Zwarte]] en [[Kaspische Zee]] en het [[Aralmeer]] zijn overblijfselen van de Tethysoceaan, maar ook de [[Middellandse Zee]] wordt soms als overblijfsel van de Westelijke Tethys beschouwd.
== Geschiedenis ==
De geoloog [[Eduard Suess]] stelde al in 1893 op basis van de verspreiding van [[fossiel]]en voor dat er ooit een ondiepe [[binnenzee]] bestaan had tussen Europa en Afrika. Suess noemde de zee naar de Griekse godin [[Tethys (mythologie)|Tethys]], maar het idee dat Europa en Afrika ooit verder uit elkaar gelegen hadden was Suess vreemd. [[Alfred Wegener]] kwam pas in 1911 met zijn hypothese van [[continentverschuiving]]en en deze werd pas halverwege de 20e eeuw geaccepteerd. Suess had geen reden om aan te nemen dat de Tethyszee ooit de breedte van een echte oceaan kon hebben gehad. De theorie van de [[platentektoniek]] heeft de ontdekkingen van Suess in een nieuw daglicht gesteld en deels weerlegd, maar de kern ervan bleek correct, zodat Suess als de ontdekker van de Tethysoceaan wordt beschouwd.
Afrika en Arabië vormden ooit samen met onder andere [[India]], [[Australië (continent)|Australië]], en een serie kleinere continentale fragmenten het paleocontinent [[Gondwana (paleocontinentcontinent)|Gondwana]]. Het grootste deel van Europa en Azië vormde tijdens het krijtKrijt en het tertiairTertiair samen het paleocontinent [[Laurazië]]. Volgens de platentektoniek behoorde Afrika of Gondwana tot de [[Afrikaanse plaatPlaat]], die in de loop van miljoenen jaren langzaam noordwaarts bewoog en daarbij in botsing kwam met de [[Euraziatische plaatPlaat]], (Europa en Azië). Kleinere fragmenten zoals het Iberisch Schiereiland, Italië, de Balkan, Anatolië, delen van het zuiden van [[Iran]] en [[Afghanistan]] en [[Tibet (gebied)|Tibet]] lagen tussen de twee grote landmassa's en maakten onderdeel uit van de botsing. Bij het naar elkaar toe bewegen van de continenten verdween de Tethysoceaan langzaam. De continenten bewegen nog steeds verder naar elkaar toe, watwaardoor uiteindelijkde totMiddellandse gevolgZee zalsteeds hebbeniets dat ook de Middellandse Zeesmaller verdwijntwordt.
[[Afbeelding:249_global.png|thumb|Perm-Triasgrens ±245 Ma<ref name="Dezes">{{en}}Dèzes, P Dèzes., 1999,[https://www.researchgate.net/publication/33681057_Tectonic_and_Metamorphic_Evolution_of_the_Central_Himalayan_Domain_in_Southeast_Zanskar_Kashmir_India ''Tectonic and metamorphic Evolution of the Central Himalayan Domain in Southeast Zanskar (Kashmir, India)''], PhDjanuari thesis,1999. Mémoiresvoor de Géologie, [[UniversitéUniversiteit devan Lausanne]]</ref> Cimmeria, ("''Cimmerian superterrane")'', beweegt naar het noorden richting Laurazië, de Paleo-Tethys sluit terwijl de Tethys groeit.]]
[[Afbeelding:100 global.png|thumb|Middenkrijt ±100 Ma<ref name="Dezes"/> Cimmeria is met Laurazië gecollideerd. De Tethys strekt zich uit tussen Laurazië in het noorden en Afrika, India en Australië in het zuiden.]]
== Moderne theorie ==
In[[Laurazië]] en Gondwana lagen in het [[Perm (periode)|permPerm]] lagen [[Laurazië]] en Gondwana tegen elkaar aan en vormden samen het supercontinent [[Pangea]]. Ongeveer 300 miljoen jaar geleden begon zich een [[Rif (ondiepte)|rif]]zone te vormen in Gondwana te vormen, waarbij zich een smalle strook [[Continentale lithosfeer|continentale korst]] zich afscheidde en naar het noorden bewoog. Dit smalle nieuwe continent wordt [[Cimmeria]] genoemd. De oceaan die tussen Gondwana en Cimmeria ontstond was de Tethys.
Het rif ontwikkelde zich verder westwaarts, zodat rond 250 miljoen jaar geleden Pangea in twee delen, (Laurazië in het noorden en Gondwana in het zuiden), begon te splitsen. De vorming van de Tethys verliep niet overal even snel: in het oosten, (ongeveer waar zich nu [[Tibet (gebied)|Tibet]] bevindt), was de spreiding veel sneller dan in het westen, waar de continenten langer aan elkaar vast bleven zitten. De oostelijke Tethys was daarom breder dan de westelijke.
Gondwana brak in hetde [[Jura (periode)|juraJura]] verder op in de continenten [[Zuid-Amerika]], [[Afrika]], [[Indisch Subcontinentsubcontinent|India]], [[Australië (continent)|Australië]] en [[Antarctica]]. India en Australië bewogen daarna naar het noorden, waarbij de Tethys zich langzaam sloot. De [[continentale collisie]] tussen India, Afrika en Australië in het zuiden en Azië en Europa in het noorden begon rond 40 miljoen jaar geleden en wordt de [[Alpiene orogenese]] genoemd. Hierbij verdween de Tethysoceaan grotendeels.
=== Westelijke Tethys ===
Gesteenten van de westelijke of Alpiene Tethys zijn in [[Ontsluiting (geologie)|ontsluitingen]] terug te vinden in de Zuid-Europese [[Gebergte (aardrijkskunde)|gebergtes]] zoals de [[Alpen]], [[Dinarische Alpen|Dinariden]], [[Karpaten]] en de gebergten van [[Griekenland]]. Ook vanVan sommige delen van de korst onder de [[Middellandse Zee]] wordt ook vermoed dat het overblijfsels van de westelijke Tethysoceaan zijn. [[Oceanische korst|Oceaankorstlithosfeer]] of oceaankorst van de westelijke Tethysoceaanbodem is [[Obductie (geologie)|geobduceerd]] in de [[Apennijnen]], het [[Pindosgebergte|Pindos]] (Griekenland) en op [[Cyprus]], waar een complete [[ofioliet]]opeenvolging bewaard is gebleven.
Bij het uit elkaar riffendrijven van Pangea ontstonden meerdereverschillende oceanische [[Bekken (geologie)|bekkens]]. Soms waren dezeDeze stukken oceaan vanwaren elkaar gescheidensoms door kleine stukken [[Continentale lithosfeer|continentale korst]] van elkaar gescheiden, die [[microcontinent]]en worden genoemd. Zo ontstond in het [[Krijt (tijdvakperiode)|onderkrijtOnderkrijt]] tussen het microcontinent Iberia en Europa de [[Valais Oceaan-oceaan]], terwijl tussen Iberia en het land van de [[ApulischeAdriatische plaat|ApuliaPlaat]] de [[Piëmont-Liguria bekkenLiguriëbekken|PiëmontPiëmontees-LiguriaLigurische Oceaan]] lag. Beide worden als onderdeel van de westelijke Tethys beschouwd.
=== Oostelijke Tethys ===
De oostelijke Tethys kende een andere evolutie dan de westelijke en werd vooral bepaald door de continentale collisie van India en Eurazië. AanIndia had aan het eind van het eoceen, zo'n 38 miljoen jaar geleden, had India vanaf Gondwana al snel noordwaartsnaar het noorden bewogen en de oostelijke Tethys gereduceerd tot een zeestraat gereduceerd tussen de westelijke Tethys en de voorloper van de [[Indische Oceaan|proto-Indische oceaan]]. De oostelijke Tethys is daarna opgegaan in de huidige [[Indische Oceaan]] opgegaan of [[Subductie|meegesubduceerd]] en [[Overschuiving|overschoven]] door de [[Indische plaatPlaat]].
{{Appendix||2=
| 